QNB eFinans Kanal Satış ve İş Ortakları Bölüm Müdürü
İLKE ALTIN
Bu değişiklik taslağına dair daha birçok teknik geliştirme olacağından ötürü müteakip aylardaki yazılarıma saklamayı tercih ettim. Bu ayki göreceli sakinlikte de ülkemizdeki elektronik malî uygulamaları dünyanın farklı coğrafyalarıyla karşılaştırmak istedim.
Bu yazıda tüm dünya ülkelerini ve uygulamaları kapsamak mümkün olmasa da güncel ve ilginç bazı karşılaştırmalarla GİB tarafından yapılan yeniliklerin değerinin daha da net anlaşılacağını düşünüyorum.
ÇİN: HERKES MERSİN'E, BİZ TERSİNE
Çin tüm teknolojik gelişimi ve bağlantılı sistemlerine rağmen elektronik mali uygulamalar konusunda bambaşka bir dünyaya sahip. Ancak ticari faturalarda kağıt hâlen hakim durumda. En son geçen yıl bu zamanlarda ticari e-Faturaya olumlu bakan Çin'de, herhalde malûm sebeplerle pek bir ilerleme olmadı.
Çin'de hepimizin sıkça duyduğu muhtelif ödeme firmaları, sohbet programlarıyla ödemeler, cep telefonu ile fiziksel ödemeler gibi birçok yapı mevcut. Bu ödemelerin belgelendirmesinde yine Çin tüketiciler alanında çok ilerlemiş bir yapıya sahip.
Tüketiciye satış yapan firmalar matbu bir belge olmadan doğrudan, mesela telefon ekranlarına belgeleri yollayabilmekte. Özellikle tüketicilerin bu belgeleri dijital saklaması için telekomünikasyon firmalarının saklama çözümleri sunuyor.
Ülkemizde gelecek uygulanabilecek "e-Fiş" gibi uygulamaların veya Güvenli Mobil Ödeme ve Elektronik Belge Yönetim Sistemi'ne dayanak olan 507 sıra no'lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği'nin teknik sürecinin sonlanması ve piyasada çözümlerin artarak işletmelerce benimsenmesi sonucunda aynı zamanda tüketicilere e-Belge saklama çözümlerinin değişik kurumlarca sunulmasını bekleyebiliriz.
YENİ DÜNYA
Latin Amerika ülkeleri ülkemizden daha eski e-belge uygulamalarıyla bu yazının karşılaştırma konusu olmamakla beraber, Kuzey Amerika bu konuda şu an dünyadaki en geri noktada denebilir.
Teknolojideki tüm hakim pozisyonlarına rağmen bu ülkelerde hâlen çek gibi finansal enstrümanlar geçerli olduğu gibi fatura da hâlen kağıt. Tabii bu iki ülkenin fedaratif yapıları, ulusal uyumda "çalışıyorsa tamir etme / yenileme" anlayışı veya eyaletlerin özerk kalma çabası ilerlemede engel teşkil edebiliyor.
Yine de girişimler yok değil: Kanada'da bazı Türk girişimciler Türkiye'den aldıkları bilgi ve tecrübe ile yerel hükümetleri elektronik mali uygulamalara heveslendiriyor.
ABD'de ise 2016'de kamu faturalarını e-Faturaya çevirme isteğini bildiren federal hükümet bu yolda ilerleme kat edememiş olsa da ABD Merkez Bankası Minneapolis Şubesi, bu konuda istekli bir şekilde Ticari Ödemeler Topluluğu adlı bir oluşumu desteklemeyi sürdürüyor.
Özellikle bu hacmi büyük ticari pazarı fırsat olarak gören birçok Avrupalı e-Fatura hizmet sağlayıcıcısı bu alanda görüş ve destek vermeyi sürdürüyor.
YUNANİSTAN: KOMŞUDA ÇÖZÜMLER YAVAŞ
2018'de Avrupa E-fatura Hizmet Sağlayıcılar Derneği (EESPA) Genel Kurulu'nda, Yunan katılımcıyla ülkelerimiz arası ortak fırsatları ve Türkiye'deki uygulamanın başarısını konuştuğumdan beri geçen iki yılı aşkın bir süre içerisinde batı cephesinde yeni bir şey yok.
Tam da siz bu satırlar basıldıktan sonra 20 Temmuz 2020'de e-Fatura kullanmayı tercih eden Yunan firmaları bu faturaların raporlarını devlete bildirmeye başlayacak. Yunanistan'da gözlemlenen model İspanya'da ve Macaristan'da da görülen merkezi sistemden veri alışverişi yerine verilerin merkeze raporlanması üzerine.
Yani bir nevi beyan sistemlerininin veri aktarımı sınırlarında çözümler. İlerleyen aylarda muhtelif mükellefleri sisteme alan Yunanistan yine de tüm sistemi beyan ve rapor üzerine inşa ediyor. Kamuya kesilen faturalar için bir veri standardı olmakla beraberkullanımı tamamen ihtiyarî durumda.
İTALYA: "F(UM)ARE COME UN TURCO"
İtalya, Avrupa Birliği içerisinde güncel, e-belge sistemlerine geçişte önemli bir test yatağı durumunda. İtalya'da benimsenen bir çok uygulama diğer Avrupa ülkelerince benimseniyor.
Pek konuşulmasa da e-belge, özellikle de e-Fatura çevrelerinde, hızlı değişimiyle örnek olan Türkiye özellikle İtalya'nın eleketornik mali uygulamalarda örnek aldığı bir ülke durumunda. İtalyan e-Dönüşümünden bahsederken, İtalyanca bir tabiri değiştirerek "Türk gibi iş yapmak" ifadesini kullanabiliriz.
2014'te kamu faturalarında e-Faturaya geçilirken, 2018'de hem ülkemizdeki SGK sürecine benzer şekilde sağlık sistemi siparişleri elektronikleştirildi hem de yine Türkiye'deki gibi tax-free faturalar e-Fatura sistemine aldı.
2019'da tüm ticari faturalaşmada e-Fatura diyen İtalya, bir tek ihracat işlemlerinde e-Faturayı zorunlu kılmayarak şu an için Türkiye'den bir farklılığa sahip oldu.
OKYANUSYA AVRUPA BİRLİĞİ'NE Mİ DAHİL?
Coğrafî olarak bu anlamsız gözüken önerme iktisadî gerçeklerle incelediğinde doğrulanmakta. AB'nin 2008'de kavramsal olarak ortaya koyduğu ve 2012 yılında başlattığı Avrupa kamu satın alma sistemi PEP-POL'u AB dışında 2018 yılında ilk benimseme kararı alan ülke Singapur oldu.
Singapur 2019'da ulusal e-fatura sistemlerini teknik olarak PEPPOL e-Fatura veri standardına uygun olarak başlattı ve tabii Avrupa kamu kurumları kadar genel AB üyeleriyle ticaret hacmi bu kararın en temel sebebi oldu. Diğer taraftan bu ülkede bu sistemlere girmek tercihli, ancak malî teşvikler sunuluyor.
Biraz güneydoğuya kaydığımızda resim biraz farklı. 2017'de bu bölgede hakim bir bankanın temsilcisi, elektronik mali uygulamaların bu Avustralya ve Yeni Zelanda ülkelerde benimsenme ihtimalini çok düşük görmekteydi.
1965'te İngiliz Milletler Topluluğu'ndan ayrılan Singapur'a nazaran Toplu-luk'a hâlen dahil bu iki ülke Brexit sonrası İngiltere ile yüksek bir ticaret hacminden ötürü PEPPOL'a cazip bakmaz diye düşünmüştüm. Ancak yanılmışım.
2019 Şubat'ında bu iki ülke, hizmet sağlayıcılara yetki vererek PEPPOL sistemini benimsediler ve bu projede ortak çalışmalar yapmaktalar.
20'nci yüzyıl ortalarından itibaren dünya üzerindeki söz sahipliği daha da azalan İngiltere bu üç eski müstemlekesini kaybederken kendisi hâlen trafiği sağdan götürmekte de ısrarlı.
Bir yandan AB'yi terkeden, bir yandan buna pişman olan İngiltere'de ulusal sağlık kurumu 2016 başından beri sistemini, kamu kurumu olmasından da dolayı, PEPPOL standardında oluşturmuş durumda.
ULUSLARARASI UYUM SAĞLANIR MI?
Avrupa'da kamu satın almasına yönelik bu sistem yavaş yavaş özel sektörde bir standarta doğru yol alıyor. Özellikle Avrupa'daki bir çok e-Fatura servis sağlayıcısı farklı veri standartları ve tabii ülkeden ülkeye farklı yapılarla yol aldığından ülkeler arası ve aynı ülke içinde servis sağlayıcılar arasında bir iletişim henüz tam oturmuş halde değil.
Bu açıdan PEPPOL, AB yasal erkinin standardı olması ve her ülkede olduğu gibi kamu ile faturalaşmanın ticari hacmin yüzde 60-70 bandında olması sebebiyle baskın çıkacaktır.
Tüm bu örneklerde de AB ile olan ticaretin PEPPOL sistemini seçmelerinde etken olduğunu görebiliriz. Bu durum ülkemizin Avrupa ile yoğun ticareti açısından etki yaratması muhtemel değil, zira ülkemizdeki elektronik mali uygulamalar bu örneklere göre kayda değer bir geçmişe, yaygınlığa ve tecrübeye sahip.
Diğer taraftan, söz konusu PEPPOL olduğunda şu detayı da not etmek gerek: ülkemizde kullanılan e-Belge veri standardı PEPPOL ile benzer temelden yola çıktığından gelecekte bu sistemle veri alışverişi dış ticaret açısından teknik bir bağlangıç noktası olabilir.
Sağlıklı ve esen kalın.
