Zorunlu Karşılık Oranı

Ekonomi terimlerinden zorunlu karşılık oranı nedir? Özetle zorunlu karşılık, zorunlu karşılık oranı ya da munzam karşılık; mevduat kabul eden bankaların bu mevduatlara karşılık olarak TCMB’de bulundurmak zorunda oldukları mevduatların oranıdır ve bu oran TCMB tarafından kararlaştırılır. Zorunlu karşılıklar para politikasını uygulama aracı olarak kullanılabilir.

Eğer bankalar atıl rezervlere sahip değilse, zorunlu karşılık oranı artırıldığında bankalar verdikleri kredileri geri çağırırlar ve bu durum para arzının azalmasına neden olur. Zorunlu karşılık oranı düşürüldüğünde ise zorunlu karşılıkların bir kısmı kullanılabilir rezerv şekline dönüşür, bu da bankaların kredi tabanını artırır. Bankaların kredi tabanın genişlemesi de para arzının artmasına neden olur. Zorunlu karşılık oranının arttırılması daralmacı para politikasına, oranın azaltılması ise genişlemeci para politikasına işaret eder.

ZORUNLU KARŞILIK ORANI DÜZENLEMESİ (YENİ-KASIM 2021)

Merkez Bankası zorunlu karşılık oranlarında değişiklik yaptı. Döviz cinsi mevduat için zorunlu karşılık oranı tüm vadelerde 200 baz puan artırıldı. TL zorunlu karşılık oranlarının altın cinsinden tesis edilmesinde üst limit yüzde 10'a düşürüldü.

ZORUNLU KARŞILIK ORANI DÜZENLEMESİ (EYLÜL 2021)

(15 Eylül 2021) Merkez Bankası, yabancı para zorunlu karşılık oranlarını 200 baz puan artırdı. Vadesiz ve 1 yıla kadar vadeli döviz hesapları için zorunlu karşılık oranı yüzde 23'e yükseldi.

TCMB'nin Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ'inde yaptığı değişiklikler, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı. Buna göre, döviz cinsinden mevduat ve katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranları tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırıldı. Bu kapsamda vadesiz, ihbarlı ve 1 yıla kadar tüm vadelerde mevduat ve katılım fonu hesapları için zorunlu karşılık oranı yüzde 23 oldu. Söz konusu oran 1 yıl ve daha uzun vadelerde ise yüzde 17 olarak belirlendi. Zorunlu karşılık oranları kıymetli maden depo hesaplarında vadesiz, ihbarlı ve 1 yıla kadar tüm vadeler için yüzde 22'den yüzde 24'e, 1 yıl ve daha uzun vadelerde ise yüzde 18'den yüzde 20'ye yükseltildi. Müstakrizlerin fonları kapsamında yabancı para yükümlülükler için zorunlu karşılık oranı da 200 baz puan artırılarak yüzde 23'e çıkarıldı. Yabancı para diğer yükümlülükler için zorunlu karşılık oranlarında ise değişikliğe gidilmedi. TCMB'nin zorunlu karşılık oranlarına ilişkin yaptığı değişiklikler, 17 Eylül'den itibaren yürürlüğe girecek.

Yabancı para yükümlülükler için zorunlu karşılık oranları	Yeni (%)	Eski (%)
Mevduat/katılım fonu (yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu ve kıymetli maden depo hesapları hariç)
a) Vadesiz, ihbarlı, 1 aya kadar, 3 aya kadar, 6 aya kadar ve 1 yıla kadar vadeli	23	21
b) 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli	17	15
Kıymetli maden depo hesapları
a) Vadesiz, ihbarlı, 1 aya kadar, 3 aya kadar, 6 aya kadar ve 1 yıla kadar vadeli	24	22
b) 1 yıl ve 1 yıldan uzun vadeli	20	18
Müstakrizlerin fonları	23	21
Diğer yükümlülükler (yurt dışı bankalar mevduatı/katılım fonu dâhil)
a) 1 yıla kadar (1 yıl dâhil) vadeli	21	21
b) 2 yıla kadar (2 yıl dâhil) vadeli	16	16
c) 3 yıla kadar (3 yıl dâhil) vadeli	11	11
ç) 5 yıla kadar (5 yıl dâhil) vadeli	7	7
d) 5 yıldan uzun vadeli	5	5

MERKEZ BANKASI'NDAN AÇIKLAMA

TCMB'den yapılan açıklamada, fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğinin artırılması için zorunlu karşılık düzenlemesinde değişikliğe gidildiği ifade edildi. 1 Temmuz'da Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkanı azami oranının yüzde 20'den yüzde 10'a düşürüldüğü, döviz cinsinden mevduat ve katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranlarının da tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırıldığı anımsatılan açıklamada, şunlar kaydedildi: "Ayrıca, Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkanının sonlandırılacağı da ilan edilmişti. Bu çerçevede, söz konusu imkan 1 Ekim 2021 tesis tarihinde yüzde 10'dan sıfıra düşürülerek sonlandırılacak olup, aynı tarihte yürürlüğe girmek üzere yabancı para mevduat ve katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranlarının tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırılmasına karar verilmiştir. Alınan bu kararla birlikte, 1 Ekim 2021 itibarıyla Türk lirası cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin yaklaşık 13,9 milyar lira, döviz ve altın cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin ise yaklaşık 3,4 milyar dolar karşılığı tutarında artması beklenmektedir."

ZORUNLU KARŞILIK DÜZENLEMESİ (TEMMUZ 2021)

1 Temmuz 2021 tarihli habere göre TCMB, Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkanı azami oranını yüzde 20'den yüzde 10'a düşürmüş, döviz cinsinden mevduat ve katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranlarını tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırmıştı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'ndan (TCMB) yapılan açıklamaya göre, banka fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğinin artırılması için zorunlu karşılık düzenlemesinde değişikliğe gidilmişti. Bu kapsamda, Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilmesi imkanı azami oranı yüzde 20'den yüzde 10'a düşürüldü. Söz konusu imkan 1 Ekim 2021 tesis tarihinde sonlandırılacak. Döviz cinsinden mevduat ve katılım fonuna uygulanan zorunlu karşılık oranları da tüm vade dilimlerinde 200 baz puan artırıldı. Alınan bu kararla, ilk aşamada Türk lirası cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin 13,2 milyar TL, döviz cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin yaklaşık 2,7 milyar dolar artması bekleniyor. Öte yandan 25 Haziran 2021'de yabancı para mevduat ve katılım fonu hesaplarında bulunan, bu tarihten sonra Türk lirası mevduat ve katılım fonuna dönüşen tutarların zorunlu karşılık yükümlülüğünden muaf tutulacak. Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıklara, bankacılık sistemindeki toplam mevduat ve katılım fonu içinde Türk lirasının payını artırıcı yönde ilave faiz/nema uygulanacak. Söz konusu değişiklikler, tesisi 6 Ağustos 2021'de başlayacak olan 19 Temmuz 2021 yükümlülük döneminden itibaren geçerli olacak. TCMB'DEN ZORUNLU KARŞILIK KARARI ( ŞUBAT 2021) 24 Şubat'ta Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tl zorunluk karşılık oranlarının artırıldığını açıklamıştı. TCMB'den yapılan açıklama şöyle olmuştu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda, parasal aktarım mekanizmasının etkinliğinin artırılması için zorunlu karşılık düzenlemesinde değişikliğe gitmiştir. 2021 yılı Para ve Kur Politikası metninde zorunlu karşılık oranlarının fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda sade bir çerçevede parasal duruşu ve parasal aktarım mekanizmasını destekleyici bir araç olarak kullanılacağı belirtilmiştir. Bu çerçevede; - Türk lirası zorunlu karşılık oranlarının tüm vade dilimlerinde ve yükümlülük türlerinde 200 baz puan artırılmasına, - Türk lirası zorunlu karşılıkların döviz cinsinden tesis edilebilmesi imkânı azami oranının yüzde 30’dan yüzde 20’ye düşürülmesine, - Türk lirası zorunlu karşılıkların standart altın cinsinden tesis edilebilmesi imkânı azami oranının yüzde 20’den yüzde 15’e düşürülmesine karar verilmiştir. Yapılan bu değişikliklerle, rezerv opsiyon kullanım oranlarının kalan dilimler için aynı seviyede kalması halinde, Türk lirası cinsinden zorunlu karşılık tesislerinin yaklaşık 25 milyar TL artması, buna karşın döviz ve altın cinsinden toplam zorunlu karşılık tesislerinin 0,5 milyar ABD doları tutarında azalması öngörülmektedir. Ek olarak, Türk lirası cinsinden tesis edilen zorunlu karşılıklara uygulanacak faiz/nema oranı 150 baz puan artırılarak yüzde 13,5 olarak belirlenmiştir. Söz konusu değişiklikler, tesisi 5 Mart 2021 tarihinde başlayacak olan 19 Şubat 2021 yükümlülük döneminden itibaren geçerli olacaktır.