Agflasyon nedir? Ne anlama geliyor?
Agflasyon nedir? Ne anlama geliyor? Ekonomi Terimleri Sözlüğü'nün bu maddesinde agflasyon ne demek sorusunun yanıtına Tera Yatırım Başekonomisti Enver Erkan'ın paylaştığı bilgiler ışığında bakıyoruz.
AGFLASYON NE DEMEK?
Öncelikle agflasyon nedir? Erkan, bu soruyu şöyle yanıtlıyor: "Agflasyon, kökeni tarımdan (agriculture) gelen, gıda ve tarım ürünlerinin fiyat seviyelerindeki sürekli artışı temsil eden, gıda enflasyonu ve bunun bileşenleri ile alakalı türetilmiş bir terimdir."
Erkan şöyle devam ediyor:
Gıda ürünleri ve gıda ile alakalı girdi grubunu temsil eden unsurlar birleştirildiğinde bu faktörlerden kaynaklı mal ve hizmet enflasyonu eğilimleri de benzer doğrultuda şekillenir. Bu da, özellikle tarımsal ürün fiyatlarındaki artış çerçevesinde enflasyonda katılık yaratabilir. Toplumun farklı gelir katmanlarını ele aldığımızda; gıda harcaması yüksek olan kesim yüksek
"agflasyon" olgusundan daha fazla etkilenir ve alım gücü azalmasına maruz kalır.
Küresel gıda enflasyonunda son dönemde görülen yüksek artış etkisi, 2007-08 döneminde ilk ortaya atıldığı dönemden sonra yeniden
"agflasyon" terimini gündeme getirdi. Buğday fiyatı 2013'ten sonraki en yüksek seviyelerini gördü ve global olarak üretici olarak birçok farklı bölgede çok yılın zirve fiyatları söz konusu oldu. Kuraklığın mahsul üzerindeki olumsuz etkileri, çevresel faktörler, iklim değişikliğine ilişkin durumlar ve tüketim etkisiyle stoklardaki azalma gıda fiyatlarındaki artışın temelini oluşturuyor. Bu kapsamda; buğday, kahve, şeker, yulaf, süt, et fiyatlarındaki hareketlenmeyi izliyoruz.
Normalize edilmiş uluslararası vadeli kontrat fiyat hareketleri; 2019 başından beri 2 kata ulaşabilen artışları ortaya koyuyor.
KORONAVİRÜS VE GIDA FİYATLARI
2020 yılında patlayan Covid-19 salgını sıkı karantinaların uygulanmasına neden oldu ve gıda ihracatı/ithalatının da bundan etkilenmesi, karantinada gıda ihtiyacının da getirdiği yüksek inelastik talep nedeniyle sıkışık arz/yüksek talep etkisiyle fiyatların yüksek artış kaydetmesine neden oldu.
Tabii salgının toplumsal yansımaları çerçevesinde de gelir düzeyindeki değişiklikler, ihtiyaçlar hiyerarşisi, buna bağlı olarak da isteğe bağlı harcamalardan temel ihtiyaç harcamalarına ciddi ağırlık transferi nedeniyle bireysellerin etkilenmesi çok da yüksek bir düzeyde gerçekleşti.
Covid'in artçı dönemlerinde gerek küresel çevre ve iklim şartlarının kötüleşmesi, gerekse de tedarik zincirinde devam eden ve katmanlanan sıkıntılar nedeniyle fiyat baskıları devam etmiştir.
Küresel enflasyon; enerji ve metal unsurlarının yanında üçüncü bir boyut olarak gıda bileşenine de sahip. Özellikle tarımsal üretime ilişkin maliyet baskılarının artması, üretici firmaları da kar marjlarını sürdürülebilir düzeyde korumak için fiyatlarını artırmaya itmektedir. Gıdada fiyat etkisi sadece arz veya tarımsal girdi
(gübre, biyoyakıt gibi) kaynaklı faktörlere bağlı değil; üretim, işleme ve nakliye ile alakalı maliyetler de fiyatın içine girmektedir. İşlemede fabrikasyon süreci söz konusu olduğundan endüstri ve enerji ile alakalı maliyet unsurları ilgi alanımıza girerken, nakliyede de lojistik kısıtlar, yakıt maliyetleri ve coğrafi mesafeler devreye giriyor.
Üretim safhasında kuraklığın yanı sıra etkili olan ve ürüne zarar veren doğal afet, sel, yangın, don gibi unsurları da sayabiliriz.
Dolayısıyla;
enflasyondaki etkileşim açısından aynı endüstri, enerji gibi gıda ile alakalı girdi unsurlarından da yayılım vardır. Gıda enflasyonu, ülkelerin gelişmişlik seviyeleri, bireylerin harcama alışkanlıkları ve gelir gruplarına göre farklı derecelerde yansımalara konu olur. Bu sebeple; ekonomik alanla sınırlı kalmayıp toplumsal, sosyolojik anlamda da etkilere sebep olur. Gıda enflasyonu yüksek olan ülkelerde, genel olarak alım gücünde de belirgin bir düşüş söz konusu olur.
BU İÇERİKLER DE İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
