Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik olarak başlattığı askeri harekat, küresel çapta 3. Dünya Savaşı korkusu yarattı. Hem Rusya hem de Ukrayna ile pek çok ithalat kaleminde ve turizmde ilişkileri bulunan Türkiye, krizden en çok etkilenecek ülkelerden biri olabilir.
06 – 19 Mart 2022 tarihli sayıdan
Rusya'nın başkent Kiev dahil Ukrayna'ya geniş çaplı saldırıda bulunması, küresel çapta ticari ve diplomatik dengeleri derinden sarstı. Yaşanan insani dram tüm dünyada Rusya'ya yönelik tepkileri artırdı.
Ukrayna'nın işgali 2. Dünya Savaşı'ndan sonra yeni bir dünya savaşına en çok yaklaşılan dönem olarak tarihe geçti. Rusya-Ukrayna savaşı ilk günden itibaren, Türkiye'nin ticaretini doğrudan etkilemeye başladı. Sipariş iptalleri, ödemelerin durması ihracatçıları zor durumda bıraktı.
Özellikle Rusya'nın Swift sisteminden kısmen çıkarılmasıyla ödemelerin nasıl olacağı ve alternatif rotaların nasıl belirleneceği merak konusu olmaya devam ediyor. Türkiye'nin Rusya ve Ukrayna'ya 2021 sonu itibariyle 8,7 milyar dolar ihracatı varken, toplam ithalatı ise 33,5 milyar doları buluyor.
PEK ÇOK ALANDA BAĞIMLILIK VAR
Rusya ile Türkiye arasındaki ticari ilişkiler, bugüne kadar özellikle enerji bağımlılığı üzerinden gelişti. Türkiye doğalgaz ihtiyacının yaklaşık yüzde 40'ını, petrol ihtiyacının ise yüzde 25'ini Rusya'da ithal ediyor. Ayrıca Mersin Akkuyu'da yapımı devam eden Türkiye'nin ilk nükleer güç santrali de Rusya'nın kontrolünde faaliyet gösterecek.
Şimdilik enerji tedarikinde önemli bir sorun yaşanmasa da önümüzdeki günlerde yaşanacak gelişmelerin enerji ithalatında nasıl sıkıntılar yaratabileceğine dair soru işaretlerini beraberinde getiriyor. Enerjiden sonra Türkiye'nin Rusya ve Ukrayna ile yürüttüğü ticarette öne çıkan diğer sektörler inşaat, turizm, lojistik, gıda, hazır giyim gibi önemli alanlar olarak sıralanıyor.
Krizin etkisiyle artış eğilimini hızlandıran petrol fiyatları, Türkiye'nin hem ithalat faturasını kabartacak hem de enflasyon üzerindeki baskıları ağırlaştıracak.
TAŞIMALAR DURDU
Ticaret Bakanlığı, TİM ve bütün sektörlerin temsilcileri ile bir araya gelerek ihracatta karşılaşılan sorunların çözümü için krizi masası kurdu. Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) Başkan Yardımcısı Fatih Şener, Türkiye'nin Rusya'ya 18 bini Türk TIR'ı olmak üzere yıllık 55 bin sefer yaptığını dile getiriyor.
Şener, Ukrayna'ya da yıllık 12 bin sefer gerçekleştirildiğini ifade ediyor. Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı nedeniyle bu ülkelere yapılan taşımaların olumsuz etkilendiğini anlatan Şener, Ukrayna'nın şu anda güvenli olmadığını, bu nedenle Rusya, Ukrayna, Belarus gibi ülkelere yapılan taşımaların durdurulduğunu kaydediyor.
MÜTEAHHİTLER İÇİN STRATEJİK PAZAR
Türkiye iş dünyası açısından krizden etkilenecek en kritik sektörlerden biri inşaat olacak. Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB) verilerine göre, sektörde açık ara lider pazar olan Rusya'da bugüne kadar Türk müteahhitlerin üstlendiği proje tutarı 95 milyar dolar seviyesine ulaşmış durumda.
Bu rakam yurtdışı müteahhitlik hizmetleri gelirinin yüzde 21'ine denk geliyor. Geçen yıl da en yüksek tutar olan 11 milyar dolarlık 30 projenin üstlenildiği ülkede, halihazırda süren 15-20 milyar dolar değerinde 100'ün üzerinde proje bulunuyor.
HAZIR GİYİMCİLER ENDİŞELİ
Türkiye'nin Rusya ile ticarette en önemli kalemlerinden biri de hazır giyim. Başta Laleli piyasası olmak üzere Rusya ve Ukrayna ile çok yakın ilişkiler söz konusu. Ancak savaş ortamı, 2022 için tüm beklentileri bozmuş durumda. İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçılar Birliği (İHKİB) Yönetim Kurulu Üyesi Özkan Karaca, sektör olarak 2021 yılında Rusya'ya 286 milyon dolar, Ukrayna'ya 173 milyon dolar ihracat gerçekleştirdiklerini belirtiyor.
Yolcu beraberinde götürülen malların da eklenmesi halinde yalnızca hazır giyimde 1 milyar dolara yakın bir ticaret hacmine sahip olduklarını kaydeden Karaca, "Ayrıca iki ülkeden gelen turistlerin turizm sektörü yanında perakende mağazalarımızdan alışveriş yaptığını biliyoruz.
Turist rezervasyonlarının büyük kısmının iptal edildiği duyumlarını alıyoruz, ülkemize gelen turistlerin yüzde 35'e yakını bu ülkeler olduğunu düşünürsek çok büyük kayıplar yaşayacağımız kaçınılmaz" diye konuşuyor.
Türkiye'nin hem Rusya'nın hem de Ukrayna'nın komşusu olarak mevcut krizden en fazla etkilenecek ülkelerden biri olduğunu ifade eden Karaca, "Bilhassa Ukrayna'nın en önemli bölgelerinde sokağa çıkma yasağı ve mağazaların kapalı olduğunu düşünürsek hem satışlar hem de iş yapamadıkları için ödemelerin aksayacağı kesin. Bu durum Laleli, Merter ve Osmanbey'de birçok firmamızı etkileyecektir" diyor.
Deri sektörü de gelişmeleri yakından takip eden sektörlerden bir tanesi. Türkiye Deri Konfeksiyoncuları Derneği (TDKD) Başkanı Gürkan Gözmen, 2022 yılına 2 milyar doların üzerinde ihracat hedefiyle başladıklarını
ancak Rusya-Ukrayna krizinin hedefleri bozduğunu ifade ediyor.
Gözmen, "Sektörün en önemli pazarlarından biri Rusya'ya geçen yıl 137 milyon dolar ihracat gerçekleştirdik. Bu yıl hedefimiz 200 milyon dolar ihracat gerçekleştirmek. Ancak şu anda bir belirsizlik olduğu için yorum yapmak zor" diyor.
TARIM İTHALATI ARTIYOR
Son yıllarda, Türkiye'nin Rusya'ya giderek daha bağımlı hale geldiği bir başka stratejik alan da tarımsal ürünler oldu. Rusya'nın 2021 yılı tarım ürünleri ihracatı 36 milyar doları aşarken, Türkiye Çin'i bile geride bırakarak 2021'de Rusya'dan en fazla ithalat yapan ülke oldu. Türkiye'nin Rusya'dan 2021 yılında yaptığı toplam tarım ürünleri ithalatı 4,4 milyar dolara ulaştı. Rusya'ya yaptığı ihracat ise 1,5 milyar dolar seviyesinde kaldı.
Rusya ve Ukrayna küresel buğday ihracatının yüzde 25'ten fazlasını, mısır ihracatının da beşte birini gerçekleştiriyor. Türkiye ise tarımda "stratejik ürün" olan buğdayda ithalatının yaklaşık yüzde 85'ini Rusya ve Ukrayna'dan gerçekleştiriyor. Buğdaydaki ithalat artışı, dikkat çekici seviyeye gelmiş durumda.
2016 yılında 22,6 milyon tonluk buğday üretimi, geçen yıl 19 milyon tona kadar geriledi. Aynı dönemde buğday ithalatı ise
4,1 milyon tondan 10,8 milyon tona çıkarak rekor kırdı. Yalnızca buğday değil, son yıllarda ayçiçeği, soya, mısır, kepek gibi ürünlerde de Rusya ve Ukrayna Türkiye'nin en önemli ithalat merkezleri haline geldiler. Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısının buğday ticaretini durma noktasına getirmesiyle fiyatlar 14 yılın zirvesine çıkmış oldu.
Chicago borsasında buğday fiyatları bushel başına 10 doları aşarak 2008'den beri en yüksek seviyeye çıktı. Bu rekor fiyat artışı, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de gıda fiyatlarının artacağı anlamına geliyor.
BAKANLIKTA ÜÇ ÜRÜNE KISITLAMA
Öte yandan Tarım ve Orman Bakanlığı, Karadeniz havzasında yaşanan olağanüstü durum nedeniyle, arz güvenliğinin sağlanması ve gıda ürünlerine erişimde sorun yaşanmaması için, fasulye, kırmızı mercimek ve dökme zeytinyağına ihracat kısıtlaması getirdi.
Karara göre; KKTC'ye, Suriye'de güvenlik altında bulunan bölgelere ve yabancı bayraklı gemilerin iaşe ihtiyaçlarına ilişkin kumanya amaçlı ihracat ile dahilde işleme rejimi kapsamındaki ihracat başvuruları kısıtlama kapsamı dışında tutulacak.
BÖLGEDEKİ TÜRK ŞİRKETLER NASIL ETKİLENDİ?
- Ukrayna'da telekomünikasyon, kule işletmeciliği ve çağrı merkezi hizmetleri sunan Turkcell, yüzde 100 bağlı ortaklıkları Lifecell LLC, LLC UkrTower ve LLC Global Bilgi şirketlerinin Ukrayna'da yürüttüğü operasyonların devam ettiğini duyurdu.
- Anadolu Efes, çalışan güvenliği sağlamak için Ukrayna'daki üç bira fabrikasının durdurulduğu açıkladı. Rusya'daki faaliyetlerin ise devam edeceği ifade edildi.
- LC Waikiki, Colin's, English Home, DeFacto gibi birçok marka, ülkede bulunan 200 civarında mağazasını güvenlik nedeni ile kapattı.
- Girişim Elektrik, Ukrayna'da yaşanan jeopolitik ve diplomatik belirsizlikler nedeniyle Odesa'daki tesisinde yapılması gereken makine ve teçhizat yatırımlarının askıya alındığını duyurdu.
- Kontrolmatik, Rusya'daki iş geliştirme faaliyetlerinin, devam eden sözleşme görüşmelerinin tek taraflı durdurulmasına karar verdi.
- Uzun yıllardır Rusya pazarında faaliyet gösteren Enka İnşaat, Ukrayna'da herhangi bir yatırımlarının bulunmadığını ve Rusya'daki iş süreçlerinde herhangi bir aksama yaşanmadığını açıkladı.
RUSYA’YA HANGİ YAPTIRIMLAR UYGULANIYOR?
- Rus bankaları uluslararası ödeme sistemi Swift'ten çıkarıldı.Bu yaptırım, bir yandan Rus bankalarının dünya genelinde işlem yapmasını engellerken diğer yandan Rus ihracat ve ithalatını felç etmeyi amaçlıyor.
- Rusya Merkez Bankası'nın Avrupa Birliği (AB), Amerika Birleşik Devletleri (ABD), İngiltere ve Kanada'daki varlıkları da donduruldu.
- FTSE, Rus varlıklarını sıfır değerle endeksten çıkarma kararı aldı.
- Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un Rusya dışındaki mal varlıkları donduruldu.
- AB, Rusya'ya ham petrolün işlenmesi için gerekli olan mal ve teknoloji satışını, transferini, ayrıca ihracatını yasakladı.
- Batı ülkelerinden Rusya'ya artık havacılık ve uzay sanayisiyle ilgili mal, teknoloji ve hizmet satışı yapılmayacak. Bu karar çerçevesinde Rus havayollarına uçak, yedek parça ve ekipman verilmeyecek.
- AB ülkeleri tüm Rus uçaklarına hava sahasını kapattı. Rus gemilerinin AB limanlarına girişinin yasaklanması da gündemde.
- Başta mikroçip üretimi için gerekli olan mikroişlemciler ve ekipmanları olmak üzere, bazı teknolojik ürün ve teknolojilerin AB ve diğer Batılı ülkelerden Rusya'ya gönderilmesi engellenecek.
- Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği (FIFA) Rusya'nın artık uluslararası maçlara ev sahipliği yapamayacağını açıkladı. Ayrıca Rus milli takımının katıldığı maçlarda Rusya bayrağı açılmayacak ve Rus milli marşı okunmayacak.
SİNAN ÖNCEL / BİRLEŞMİŞ MARKALAR DERNEĞİ (BMD) BAŞKANI “KAYIPLARI TELAFİ ETMEK ÇOK ZOR OLUR”
“Rusya'da 32 Türk markasının 655 mağazası ve 2 bin 556 satış noktası var. Ukrayna'da ise 24 marka, 267 mağaza ve 180 satış noktası bulunuyor. Hazır giyim özelinde bakınca Rusya'ya 287 milyon dolarlık, Ukrayna'ya 173 milyon dolarlık ihracat yapılıyor. Bunun yanı sıra kayıtlara geçmeyen bavul ticaretini de katınca bu rakam çok daha yüksek. Bu işin ihracat kısmı...
Bir de Türkiye'ye tatile gelip alışveriş yapan müşterilerimiz var. Özellikle Antalya'daki turistlerin yarısı Rusya ve Ukrayna'dan geliyor. Kredi kartı harcamalarında ise önemli bir payı var. Bu gelişmelerden sektör çok olumsuz etkilenecek.
Gelişmeleri dikkatle inceliyoruz. Dünya nefesini tutmuş buraya odaklanmış durumda. Bu böyle devam ederse kayıpları telafi etmek çok zor olur. Çünkü Rus turistler lüks harcama yapabiliyorlar. Pandemiyi ve elektrik faturalarını unuttuk tamamen bu gelişmeleri izliyoruz. ”
AYŞEM ULUSOY / ULUSLARARASI TAS. VE LOJİSTİK HİZMET ÜRETENLERİ DER. (UTİKAD) BŞK. “LOJİSTİKTE TÜRKİYE ÖN PLANA ÇIKIYOR”
“Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş ortamı, tüm sektörlerde olduğu gibi Türk lojistik sektöründe de endişe yaratmaya devam ediyor. Elimizdeki son bilgilere göre 250'den fazla Türk TIR'ı Ukrayna sınırından çıkış yapabildi.
Sınırda olan bütün ülkeler Türk şoförlerine vizesiz direkt transit geçiş hakkı tanıyor.
Savaş başladığında karayolu tarafına uzak olan araçlar için ise tehlike devam ediyor. Şu anda en güncel olarak Varna'dan Port Kafkas'a Ro-Ro hattı oluşturulması için görüşülüyor. Avrupa'da SWIFT bazı bankalara kapatıldı ancak bazıları açık durumda.
Bu durum ticaretin devam edeceğini gösteriyor ancak bununla birlikte Rusya transit ülke ve nihai varış ülkesi olma durumunu kaybetti. Avrupa ürettiği ya da hali hazırda sattığı malı teknik olarak satabiliyor ancak gidecek yolu yok. Bu noktada Türkiye çok ciddi bir görev alabilir.”
ERDAL EREN / TÜRKİYE MÜTEAHHİTLER BİRLİĞİ (TMB) BAŞKANI “ÖDEMELER KONUSUNDA BELİRSİZLİK VAR”
“Savaş nedeniyle Ukrayna'daki faaliyetlerimiz durdu. Üyelerimizden aldığımız bilgilere göre; ülkede bulunan işçilerimiz ile ailelerinin ülkemize sağ- salim transferi sağlandı. Rusya'daki projelerin yapımı ise sürüyor. Elbette önceliğimiz bölgede barışın hızla tesis edilmesi ve korunmasıdır.
Ekonomik faaliyetlerimiz tarafında ise Rusya'ya getirilen yaptırımlar kapsamında özellikle ödemeler konusunda şu an itibarıyla belirsizlik söz konusudur. Sektörümüz adına süreci yakından izlemekteyiz. Türk inşaat sektörü olarak, geçen yıl yurt içindeki sorunlarımızı bir miktar da olsa yurt dışındaki açılımlarla telafi etmiş, ekonomimize istihdam ve döviz katkısı yapmayı sürdürmüştük.
Önümüzdeki dönemde ise ne yazık ki küresel pazarda karşı karşıya kalabileceğimiz olası bir daralmayı, yurt içinde telafi edebilmemiz mümkün olmayacaktır.”
ZAFER ALKAYA / CORNELİA DİAMOND GOLF RESORT SPA GENEL MÜDÜRÜ “TURİZMDE RUSYA VE UKRAYNA OLMAZSA OLMAZ”
“Rusya ve Ukrayna Antalya'nın önemli pazarları. Rusya'dan bu yıl 7 milyon, Ukrayna'dan 3-3,5 milyon turist bekliyorduk. İki ülke arasındaki krizinin derinleşmemesi en büyük temennimiz. Rusya ve Ukrayna olmazsa olmaz pazarlarımız. Bu iki pazarın olmayışı Antalya için önemli bir handikap olacaktır. Rusya'nın rezervasyon akışı şu an Ukrayna'ya göre daha rahat.
Ukrayna daha çok etkilendi diye düşünüyoruz ama en doğru değerlendirmeleri süreci takip ederek ileriki günlerde yapabiliriz. Turizmciler olarak beklemedeyiz. İki pazardan da umutluyuz. Gelişmeler bizi belli ölçüde hedefimizden uzaklaştırabilir ama diğer tüm güçlü pazarlarımıza ve de muhtelif alternatif pazarlara odaklanarak yine de iyi sonuçlar alabiliriz.”
