2021 yılında Covid 19 ve kuraklık nedeniyle zor günler geçiren çiftçi, bu yıl da girdi maliyetlerindeki yüzde 450'lere varan artışlar nedeniyle ekim miktarında daralmaya gidiyor. Önemli ürünlerin ekiminin desteklerle artırılması gerektiğini vurgulayan sektör temsilcileri, önümüzdeki iki ayın kritik olduğunu söylüyor.
17 - 30 Nisan 2022 tarihli sayıdan
Gıda ve tarımsal üretim son günlerde gündemin ilk sırasında yer alıyor. Hatırlanacağı üzere geçen yıl hem küresel salgın Covid-19 hem de kuraklıkla mücadele eden Türkiye'de bazı ürünlerde rekolte kaybı yaşandı. Bu yıl ise çitçiyi en çok zorlayan konu mazot ve gübredeki fiyat artışları oldu.
Mazotun litresi 2021 yılında ortalama 6 TL seviyelerindeyken bugün 20 TL'nin üzerine çıktı. Gübre fiyatlarındaki artış ise yüzde 450'leri buldu.
Buna bağlı olarak yaşanan ekim alanlarındaki azalmanın rekolte üzerinde etkisini önümüzdeki günler gösterecek. Peki bu yıl önemli ürün kalemlerinde rekoltede durum nasıl? Son günlerde en çok gündeme gelen ürünlerden biri şeker.
Türkiye'de 2020 yılında 3 milyon 360 bin dekar alanda üretilen şeker pancarında 23 milyon ton üretimle tarihi bir rekor gerçekleşmiş ve bu ürün bitkisel üretimde birinci sıraya yükselmişti. Bu üretim başarısında ekilen alanın fazla olması yanında iklimden kaynaklı verim artışının da etkisi olmuştu. 2021 yılında ise şeker pancarı ekim alanı 3 milyon dekarla sınırlı kaldı.
ŞEKER PANCARI ÜRETİMİ
İklim sorunundan kaynaklı kütle verimliliğindeki düşüş nedeniyle şeker pancarı üretimi bir önceki yıla göre yüzde 20'den fazla düşüş gösterdi ve 18 milyon ton olarak gerçekleşti.
Şeker üretiminin düşmesi yanında, üretim maliyetlerindeki artışlar, uluslararası ticaretteki gelişmeler Türkiye'de şeker ticaretinde yaşanan bazı yanlış uygulamalar nedeniyle Ekim 2021'den itibaren şeker fiyatlarında artışlar yaşanmaya başlandı. Fiyat artışları Ocak 2022'den itibaren beklenenin üzerinde gerçekleşti.
Bunda üretimlerinde şeker kullanan kuruluşların şeker ihtiyaçlarını karşılamada zorluk yaşayacakları anlayışı ile paniğe kapılmaları ve bunun sonucunda kaos oluşmasının da etkisi var.
Kayseri Pancar Ekicileri Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Akay, 2022 yılı şeker pancarı ekimine henüz yeni başlandığını, girdi maliyetlerindeki yüksek artışların çiftçiyi zor durumda bıraktığını ve üretim konusunda tereddütte kalmalarına sebep olduğunu vurguluyor.
Hüseyin Akay, "Ülkemiz şeker ihtiyacını kendi üretimi ile karşılayacak üretim gücüne sahip. Zaten bu yıl için dünya piyasasından şeker temin etmek mümkün olmayabilir. O nedenle üretim gücü olan ve üreten çiftçilerin daha etkili bir şekilde desteklenmesine ihtiyaç var" diyor.
MERCİMEKTE EKİM ARTTI
Türkiye geçen yıl, 2020 yılına göre yüzde 30'luk azalışla 230 bin ton kırmızı mercimek ve yüzde 13,9'luk düşüşle 17 milyon 650 bin ton buğday üretimi gerçekleştirdi. Bu iki ürünün ekimi ise geçtiğimiz ekim ayında yapıldı.
Ürün rekoltesinde yağışların belirleyici olduğunu dile getiren Reis Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Reis, yağışların oranının geçtiğimiz yıla göre daha iyi durumda olduğunu ancak hala mevsim normallerinde olmadığını
söylüyor. Güneydoğu ve İç Anadolu'nun bu iki ürün için önemli bölgeler olduğunu söyleyen Reis, şunları anlatıyor: "Mercimek ekimi geçen yıla göre yüzde 20 daha fazla ekildi.
Çeltik, nohut ve fasulye ekimi mayıs ayı içinde gerçekleşecek. Tohum satışlarına göre nohut ekiminde sorun gözükmüyor. Ancak fasulye için üreticilerin ikame ürün ekeceğini ifade ediliyor.
Çeltik üreticileri girdi maliyetlerinin yüksekliğinden dolayı çekimser olsalar da son günlerde pirinç fiyatlarının artışından dolayı ekiliş olacak kanaatindeyim. Nisan ve mayıs yağmurları ve hava sıcaklıkları mevsim normallerinde seyrederse bu yıl bereketli bir yıl olur ama tahmini miktar vermek için erken."
FİYATLAR YUKARI YÖNLÜ
TÜİK verilerine göre, arpa üretimi yüzde 30,7 oranında azalarak yaklaşık 5,8 milyon ton olarak gerçekleşti. 2022 yılı için henüz resmi bir tahmin açıklanmamakla beraber, yağışların geçen yıldan yüksek ancak uzun dönem ortalamalarından düşük olması sebebiyle rekoltenin geçtiğimiz yıldan yüksek olması bekleniyor.
Gübre kullanımında gerçekleşen yüzde 35'e varan düşüşe rağmen, yağışların iyi gitmesi gübrenin üretime olumsuz etkisini sınırlandırdı. Arpa fiyatlarında geçen yıl yaşanan hareketin etkisi ve daha az gübre ihtiyacı nedenleriyle ekim alanının genişlemesinden ötürü uzun yıllar ortalamasında üretim bekleniyor.
Her ne kadar üretimde geçen yıldan daha yüksek bir miktar beklense de ürün fiyatlarında savaş, enerji ve gübre maliyetleri nedeniyle artış beklendiğini belirten Uluslararası Un Sanayicileri ve Hububatçılar Birliği (IAOM) Avrasya Başkanı Dr. Eren Günhan Ulusoy, "Ürünlerin fiyatlarında savaşın seyri etkili olacaktır" diyor.
REKOLTEDE YÜZDE 10'LUK DÜŞÜŞ
Türkiye için stratejik tarım ürünlerinden biri de fındık. 2021 yılı fındık rekoltesi 790 bin ton olarak açıklandı. Bu yıl ise rekoltenin geçen yıldan yaklaşık yüzde 10 daha az olması bekleniyor. Fındık Üreticileri Birliği Başkan Vekili Özer Akbaşlı, bunun nedenlerini şöyle açıklıyor: "Sebeplerden birincisi, geçen yıl fındığın var yılı idi.
Yani periyodik olarak 'çok' yılını yaşadık. Bu yıl ise 'yok' yılı. İkinci sebep ise bu yıl mart ayında havaların soğuk gitmesi ile bir miktar zarar görmüş olabilir kanaati var." Fındıkta bu yıl ortalama 700 bin ton civarında bir rekolte beklentisinin olduğunu ifade eden Özer Akbaşlı, "Şu an TMO piyasaya 41 TL'ye fındık satıyor. Giresun serbest piyasada da 39 TL ye fındık alınıp satılıyor" diyor.
ŞEMSİ BAYRAKTAR TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ (TZOB) BAŞKANI "VERİMLİLİKTE DÜŞÜŞ OLDU"
"Geçen sezon fiyatların iyi seyretmesi nedeniyle bu yıl pamuk üretiminde artış bekleniyor. Ancak pamuk bitkisinin en fazla su tüketen türler arasında olduğunun da unutulmaması gerekir. Şekerpancarı üretimi yapan çiftçi sayısı ise yıllar itibarıyla azaldı ve 2011 yılında yaklaşık 171 bin üretici varken, 2020 yılında bu rakam 93 bine kadar indi.
TÜRK ŞEKER'in açıkladığı şekerpancarı alım fiyatları yıllar itibarıyla artış gösterdi. 2022 yılında artan maliyetler dikkate alınarak 800 lira/ton olarak açıklanan avans fiyat 1000 lira/tona yükseltildi. Şekerpancarı ekimi için açıklanan avans fiyat önemli bir adım oldu.
Ancak artan maliyetler için gerekli adımlar atılmalı ve girdi fiyatları mutlaka düşürülmeli. Ülkemizde 2021 yılı rakamlarına göre ayçiçeği üretimi de yüzde 16,8 oranında artarak 2 milyon 415 bin tona yükseldi. 2021 yılında ekim alanlarında da önemli bir artış oldu.
Ekim alanı yüzde 23,6 oranında artmasına rağmen verimde yüzde 5,6 azalma yaşandı. Ayçiçeği üretimi, tüketimi karşılamaya yetmemekle birlikte yıllar itibarıyla artıyor. Artışın devam edeceği öngörülüyor. "
