TOSÇELİK DOKUZUNCU KEZ ZİRVENİN SAHİBİ
Anadolu 500’ün zirvesi, bu yıl art arda sekizinci kez Tosyalı Holding iştiraki olan Tosçelik’in oldu. Anadolu 500’de zirveye ilk kez 2013 yılında oturan Tosçelik, 2014 ve 2015 yıllarında ise ikinci olmuştu. Son sekiz yılda da üst üste birinci sıraya oturan Tosçelik, 2023 yılında da Anadolu 500’ün zirvesinde yer alarak dokuzuncu kez liderlik koltuğunun sahibi oldu. Tosçelik, böylece Anadolu 500’ün 21 yıllık tarihinde en çok birincilik alan şirket olarak rekorunu yenilemiş ve bir üst noktaya çıkarmış oldu. Listede Tosçelik’i üç birincilikle Kroman, iki birincilikle Tiryaki Agro ve tek birincilikle Erbakır takip ediyor. Listenin ikinci sırasında 2021’de dördüncü sıradan, 2022’de beşinci sıraya gerileyen Kardemir yer aldı. Anadolu 500’ün üçüncü sırasına ise geçen yıl yedinci sırada yer alan Yıldız Entegre oturdu.
CİRODAKİ BÜYÜME YAVAŞLADI
Pandemi sonrası enflasyon girdabı yaşanan 2021 yılında döviz kurlarındaki artışın da etkisiyle Anadolu 500’ün toplam cirosu yüzde 82,8 gibi rekor bir artışla 886 milyar 710 milyon TL’ye yükselmişti. Bu dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam cirosunun GSYH’ye oranı da yüzde 9,6’dan yüzde 12,3’e çıkmıştı. 2022 yılında ise Anadolu 500 şirketlerinin toplam ciro artışı, bir önceki yıla göre yüzde 119 olarak kayıtlara geçmiş ve 1 trilyon 942 milyar 470 milyon TL’ye çıkmıştı. Bu dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam cirosunun GSYH’ye oranı da yüzde 12,3’ten yüzde 13,07’ye yükselmişti. 6 Şubat depremi ve bölgesel savaşların olumsuz etkilerine rağmen, Türkiye ekonomisi 2023’ü yüzde 5,1’lik büyüme ile tamamlamayı başardı. Bu dönemde Anadolu 500 şirketleri de cirolarını bir önceki yıla göre yüzde 40 artırarak 2 trilyon 718 milyar 486 milyon TL’ye çıkardı. Ancak yüksek enflasyon, depremin yarattığı hasar ve ihracat pazarlarındaki yavaşlama nedeni ile bu dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam cirosunun GSYH’ye oranı yüzde 13,07’den yüzde 10,2’ye geriledi. Bu dönemde Anadolu 500’ün vergi öncesi kârı ise 59 milyar TL’den 55,9 milyar TL’ye geriledi. Pandemi öncesinde, yani 2019 sonunda 6,6 milyar TL olarak gerçekleşen vergi öncesi kâr, 2022 sonuna gelindiğinde yüzde 895 gibi rekor bir artış gerçekleştirmişti.
İHRACAT VE İSTİHDAM GERİLEDİ
İhracatta 2022 yılını bir önceki yıla göre yüzde 13 artışla 254,2 milyar dolar ile kapatan Türkiye, 2023 yılında ise ihracatta adeta yerinde saydı. Türkiye’nin ana pazarları olan Avrupa Birliği (AB) ve ABD ekonomilerindeki yavaşlama, yüksek üretim maliyetleri ve finansmana erişimde yaşanan zorluklar nedeniyle, 2023 yılında hazır giyim, tekstil ve çelik başta olmak üzere emek yoğun sektörlerde ağır ihracat kaybı yaşandı ve böylelikle 2023’te Türkiye’nin toplam ihracatı yalnızca binde 6 artışla 255,8 milyar TL olarak gerçekleşti. Aynı dönemde Anadolu 500 şirketlerinin ihracatı ise yüzde 16,5 düşerek 20 milyar 688 milyon dolara geriledi. 2022’de Anadolu 500 ihracatı yüzde 13,9 artışla 24 milyar 775 milyon dolar olarak gerçekleşmişti. Aynı dönemde Anadolu 500 şirketlerinin toplam ihracattaki payı ise yüzde 14,7’den yüzde 9,7’ye gerilemişti. 2023 sonu itibarıyla Anadolu 500’ün Türkiye’nin toplam ihracattaki payı ise düşmeye devam etti ve yüzde 9,7’den yüzde 8,1’e geriledi. Aynı dönemde istihdamdaki gerileme ise sınırlı oldu. 2022 sonu itibarıyla Anadolu 500 şirketlerinin toplam istihdamı 300 binin altına gerileyerek 291 bin 285 olarak gerçekleşmişti. Depremin vurduğu 2023 yılında ise Anadolu 500’ün toplam istihdamı yüzde 2 kayıpla 285 bin 519’a geriledi.
GİRİŞ BARİYERİ 1,4 MİLYAR TL’YE DAYANDI
Anadolu 500 listesine son sıradan giren şirketlerin cirosunu ifade eden ‘giriş bariyeri’, araştırmanın 500 şirketle ilk gerçekleştirildiği yıl olan 2013 verilerinde, 37 milyon TL olarak gerçekleşmişti. 2020’de ticaretteki tüm sorunlara rağmen listeye son sıradan giren şirketin cirosu 254,8 milyon TL olarak kaydedilmişti. 2021 yılında ise Anadolu 500 listesine giriş bariyeri, bir önceki yıla göre yüzde 94,5 artışla 255 milyar TL’den 496 milyar TL’ye yükselmiş, 2022 yılında ise TL’deki değer kaybının etkisiyle listeye giriş bariyeri yüzde 113 artarak 1 milyar 57 milyon TL’ye ulaşmıştı. 2023 sonunda ise Anadolu 500 listesine giriş bariyeri yüzde 31,8 artışla 1 milyar 393 milyon TL’ye çıktı. 2022 yılında Anadolu 500 listesindeki ilk 10 şirketin toplam cirodaki payı yüzde 14,5 olurken, bu oran 2023 sonu itibarıyla ise yüzde 13,2’ye geriledi.
BURSA LİSTEDE ATAK YAPTI
Anadolu 500 listesine en çok şirket gönderen şehir, son yıllarda olduğu gibi 2023 yılında da Bursa oldu. Üstelik Bursa’nın son yıllarda Anadolu 500’e gönderdiği şirket sayısındaki azalma sona erdi ve yükselişe geçti. Bursa’dan listeye giren şirket sayısı 2022 yılında 78’den 66’ya gerilemişti. 2023 yılında ise bu sayı 76’ya yükseldi. İstanbul, İzmir, Ankara çıkarıldığında Türkiye’de 78 il var. Anadolu 500 listesinde ise geçen yıl olduğu gibi bu yıl da sadece 49 ilden temsilci var. Bu durumda 29 şehir, Anadolu 500 listesine hiç temsilci sokamamış görünüyor. 49 şehrin 14’ü ise, 10 ve üstü şirketini listeye sokmayı başardı. Listeye en çok şirket sokan şehir olan Bursa bu yıl da liderliğini kaptırmadı. Öte yandan geçen yıl 65 şirketle listede yer alan Gaziantep, 61 şirkete geriledi. Ancak yine de ikincilik sırasına korumayı başardı. Geçen listenin üçüncüsü bu yıl da Kocaeli oldu. Ama Kocaeli’nin de şirket sayısı 49’dan 43’e geriledi. Geçtiğimiz yıl 30 şirketle dördüncü sırada yer alan Kayseri ise, bu yıl 29’ar şirketle Adana ile dördüncü sırayı paylaştı.
SEKTÖR SAYISINDA ARTIŞ
Bu yıl 21’inci yaşını dolduran ‘Anadolu 500’ araştırmamızda, 35 sektörden şirket yer aldı. 2022 araştırmasında 30 sektörün temsilcileri listede yer bulurken, 2023 yılında sektör çeşitliliğindeki artış dikkat çekti. Araştırmaya 10 ve üzerinde şirket gönderen sektör sayısı ise bir önceki yıla göre 11’den 13’e çıktı. En fazla sektör, geçen yıl olduğu gibi bu yılki araştırmamızda da gıda oldu. Gıda sektörü, Anadolu 500 araştırmasının başladığı günden bu yana listeye 100 ve üzerinde şirket sokmaya devam ediyor. 2020 yılında 127, 2021’de 115, 2022’de 114 şirketle yer alan gıda sektörü, 2023 yılında listeye 127 şirketle girmeyi başardı. Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da tekstil sektörü ikinci sıradaki yerini korudu. Ancak 2021’de 98, 2022’de 85 şirketle listeye giren tekstil sektörünün bu yılki şirket sayısı 65’e indi. 2021 ve 2022 araştırmalarında 61 şirketle listede üçüncü sırada bulunan metal sektörü de düşüşe geçerek, 2023 araştırmasında 54 şirketle yer aldı. Bir önceki araştırmaya göre otomotiv sektörü 34’ten 37’ye, demir-çelik sektörü 26’dan 27’ye çıktı. Kimya sektörü 24 şirketle listede aynı yerini korurken, enerji sektörü ise 24’ten 16’ya indi. Araştırmamızın başladığı 2004 yılından beri listeye sadece 2017 yılında 10’dan fazla şirket sokabilen makine sektörü, 2018-2021 yılları arasındaki tek haneli dönemin ardından, 2022’de yeniden 10 şirket ile listede kendine yer bulmayı başarmıştı. Makine sektörü 2023 araştırmasında da 10 şirketle yerini korudu. Tarım sektörü 20, ticaret – hizmet sektörleri ise 18 şirketle listede yer aldı.
