Ücretsiz izin maaşı olarak da adlandırılan nakdi ücret desteğinin kapsamı Meclis'e sunulan torba yasa teklifiyle genişletiliyor. Peki nakdi ücret desteği kimlere verilir? Başvurular nasıl olacak? Nakdi ücret desteğinde geçen süreler borçlanılabilir mi? Nakdi ücret maaşı ne kadar? Ey Türkiye Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Hizmetleri Direktörü Dr. Hakkı Demirci ve Uzman Tayfun Kartal nakdi ücret desteğiyle ilgili tüm merak edilen soruları yanıtladı:
Genel olarak nakdi ücret desteği ve yiyecek/içecek sektörü için pozitif ayrımcılık
04.09.2020 tarihli ve “ücretsiz izin maaşı hakkında tüm merak edilenler” başlıklı haberimizin (https://www.ekonomist.com.tr/calisma-hayati-ve-sosyal-guvenlik/ucretsiz-izin-maasi-hakkinda-tum-merak-edilenler.html) ardından son derece dinamik bir yapıya sahip olan iş ve sosyal güvenlik hukukundaki pandemi ücretsiz izne dair gelişmelerden dolayı bu konuda yapılan son değişiklikleri siz değerli okurlarımızla paylaşmakta fayda bulunmaktadır.
Nakdi ücret desteği uygulaması, bir diğer deyişle ücretsiz izin desteği/maaşı pandemi sürecinin sosyal ve ekonomik hayata olumsuz etkilerinin azaltılması amacıyla 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun geçici 24. maddesinin kapsamında bulunan kişilere işverenlerce ücretsiz izne çıkarıldıkları ya da işsiz kalınan dönem için İŞKUR tarafından yapılan ödemeyi ifade etmektedir.
Dr. Hakkı Demirci
Söz konusu ödemeden;
• 17.04.2020 tarihi itibarı ile iş sözleşmesinin bulunduğu işveren tarafından 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 10. maddesi uyarınca ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler,
• 15.03.2020 tarihinden sonra 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 51. maddesi kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve aynı kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçiler, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak şartıyla ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar faydalanabilmekteydi.
Yeni durumda, 02.04.2021 tarihinde TBMM’ye sunulmuş olan torba kanun teklifindeki maddenin kabul edilmesi halinde, şirketlerin faaliyet konusunu ifade eden NACE kodu 56 ile başlayan yiyecek ve içecek sektöründeki iş yerlerinde 2021/03 döneminde halihazırda hizmet akdi olan çalışanlardan 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 10. maddesi uyarınca ücretsiz izne ayrılan sigortalılara işe giriş tarihine bakılmaksızın 2021/04 ve 2021/05 dönemleri için nakdi ücret desteği ödemesi yapılacaktır.
Böylece nakdi ücret destek tutarlarının çalışanlarca alınabilmesi için aranan 'iş yerinde 17.04.2020 ve öncesinde hizmet akdinin bulunması şartı', bahsi geçen sektördeki iş yerlerinin çalışanları için aranmayacaktır. Bu iş yerlerinde çalışanlar için tek şart, “2021 yılının mart ayında iş sözleşmesinin varlığı” olacaktır.
Fesih yasağının devam edeceği 17.05.2021 tarihine kadar pandemi ücretsiz izin uygulaması mevcut durumda devam etmektedir. Ancak yeni torba kanun ile öngörülen düzenlemeler dikkate alındığında bu sürenin otomatik olarak şimdilik 31.05.2021 tarihine kadar uzayacağı anlaşılmaktadır. Bu süre boyunca işverenler işçilerini herhangi bir onay gerekmeksizin ancak işçilere de bu durumu bildirerek pandemi ücretsiz izne çıkarabilmektedir. Pandemi süreci öncesindeki ücretsiz izinde ise işçi, işverence tek taraflı olarak ücretsiz izne gönderilmemekte, ücretsiz izne ayırma işlemi ancak işçinin yazılı rızasıyla olabilmektedir.
İşveren pandemi kapsamında çalışanlarını ücretsiz izne dahil ettiğinde izinde olunan her gün için;
• 2020 yılında günlük brüt 39,24 TL,
• 2021 yılının ilk 3 ayı için günlük brüt 47,70 TL
ödenmektedir.
Torba kanunda yer alan düzenlemeyle bu tutarın, 2021 yılının nisan ayından itibaren günlük net 50 TL’ye çıkarılması planlanmaktadır. Nisan ve mayıs ayları için ödenecek tutardan damga vergisi kesilmemesi de başka bir detay olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durumda çalışanın cebine toplamda 1.500 lira girecektir.
İlgili şartları sağlayan çalışanların nakdi ücret desteğinden faydalanabilmesi için işverenlerin "https://uyg.sgk.gov.tr/IsverenSistemi" internet adresi üzerinden pandemi ücretsiz izne dahil edilmek istenilen çalışanlar adına "Covid-19 ücretsiz izin işlemleri" menüsü vasıtasıyla gerekli işlemleri tamamlaması gerekmektedir. Dolayısıyla pandemi ücretsiz izne çalışanlar değil işverenler tarafından çalışanları adına başvuru yapılması gerekmektedir.
Örneğin; 2021/04 döneminde pandemi ücretsiz izne çıkarılan çalışanlar için işverenler tarafından bu ayı takip eden ayın en geç 3’ünde çalışanların IBAN bilgileri de sisteme girilecek biçimde işlemler tamamlanmalıdır. Böylece işçiler, nisan ayında çıkarıldıkları pandemi ücretsiz izin dolayısıyla mayıs ayının ilk haftasında ödemelerini alabilecektir. İşverenin sistemden IBAN bildirilmemesi ya da hatalı bir bildirim yapması durumunda ödemeler, PTT/banka şubelerinden yapılabilmektedir. Pandemi ücretsiz iznin uygulanacağı her ay bu işlem işveren tarafından gerçekleştirilmelidir.
Sistemlerde yapılan güncellemeyle birlikte 2021/04 dönemine ait pandemi ücretsiz izne ayırma işlemlerinin takip eden ayın en geç son gününde yapılabilmesine de imkân tanınmıştır. Ancak bu durumda çalışanlar 2021 yılının haziran ayında nakdi ücret desteği tutarlarını alacaklardır.
Aynı işverene ait farklı iş yerlerinde ve iş sözleşmesi sona ermeden '16 – Nakil' koduyla işten çıkışlarda çalışanların geçiş yaptığı aynı işverene ait yeni iş yerinde nakdi ücret desteğinden faydalanması mümkün olamamaktadır. Bunun sebebi ise, nakledilen iş yerinde 17.04.2020 tarihi itibarı ile iş sözleşmesinin bulunmamış olmasıdır. Ancak aynı işçi naklolduğu iş yerinden eski iş yerine tekrar dönerse ve işveren bu işçiyi pandemi ücretsiz izne ayırmak isterse kişi nakdi ücret desteğinden yararlanabilecektir. Esasen nakil işlemi gerçek bir işten çıkış ve işe giriş işlemi değildir. Buna dair kanıtlayıcı belgeler ile bağlı bulunulan İŞKUR merkezine verilecek bir dilekçe ile durum açıklanırsa nakil olarak gidilen yerden de bu imkandan faydalanılması gerekiyor. Bu konuda standart bir uygulama henüz tesis edilememiştir.
Çalışanların aynı işverene ait iş yerleri arasındaki geçici olarak görevlendirmeleri, bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır. Geçici görevlendirme yazısı işçinin de yazılı rızasıyla bir çözüm olabilmektedir. Böylece hem nakildeki işten çıkış ve işe giriş işlemlerine gerek kalmayacak hem de çalışanlar nakdi ücret desteğini hak edebilecektir.
Pandemi ücretsiz izin döneminde, çalışanlar adına emekliliğe esas uzun vadeli sigorta kolları primleri ödenmemektedir. Bu süre boyunca genel sağlık sigortası primleri devlet tarafından karşılanmaktadır. Dolayısıyla bu kişiler hastane gibi sağlık hizmetlerinden faydalanabilmektedir. Bu dönem boyunca emeklilik primleri işlemediğinden prim ödeme gün sayısının eksik kalması sebebiyle emekli olamama durumlarıyla karşılaşılabilmektedir.
Gündemde sıkça yer bulan husus ise, bu süreler için bir hizmet borçlanması yapılıp yapılamayacağıdır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda borçlanma yapılabilecek haller belirtilmiştir. Bunlardan öne çıkanlar; askerlik, doğum ve yurt dışı borçlanmalarıdır. Dolayısıyla mevcut durumda SGK’ya hizmet borçlanması olarak yapılabilecek borçlanmalar arasında pandemi sürecinde bildirilmiş olan ücretsiz izin süreleri bulunmamaktadır. Bu konuda yapılacak bir yasal düzenleme ile ilerde bu süreler için borçlanma hakkı tanınması mümkün olabilecektir. Ancak şu an için böyle bir imkan bulunmamaktadır.
Cumhurbaşkanı’nın fesih yasağını uzattığı süre boyunca uygulanan pandemi ücretsiz izin desteğinden 17.04.2020 tarihinden sonra yeni bir işe giren çalışanlar yararlanamamaktadır. Bu tarih sonrasında işe girmiş bir kişi, fesih yasağı Cumhurbaşkanı kararları doğrultusunda uzatıldığı sürece işverence '28-Pandemi Ücretsiz İzin' eksik gün koduyla tüm aylarda 0 gün 0 kazançla SGK’ya bildirilebilmekte, nakdi ücret desteğini de hak edemeyen çalışanlar zor durumda kalabilmektedirler.
Genel olarak nakdi ücret desteği ve yiyecek/içecek sektörü için pozitif ayrımcılık
04.09.2020 tarihli ve “ücretsiz izin maaşı hakkında tüm merak edilenler” başlıklı haberimizin (https://www.ekonomist.com.tr/calisma-hayati-ve-sosyal-guvenlik/ucretsiz-izin-maasi-hakkinda-tum-merak-edilenler.html) ardından son derece dinamik bir yapıya sahip olan iş ve sosyal güvenlik hukukundaki pandemi ücretsiz izne dair gelişmelerden dolayı bu konuda yapılan son değişiklikleri siz değerli okurlarımızla paylaşmakta fayda bulunmaktadır.
Nakdi ücret desteği uygulaması, bir diğer deyişle ücretsiz izin desteği/maaşı pandemi sürecinin sosyal ve ekonomik hayata olumsuz etkilerinin azaltılması amacıyla 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun geçici 24. maddesinin kapsamında bulunan kişilere işverenlerce ücretsiz izne çıkarıldıkları ya da işsiz kalınan dönem için İŞKUR tarafından yapılan ödemeyi ifade etmektedir.
Nakdi ücret desteğinin kapsamı genişledi
Söz konusu ödemeden;
• 17.04.2020 tarihi itibarı ile iş sözleşmesinin bulunduğu işveren tarafından 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 10. maddesi uyarınca ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler,
• 15.03.2020 tarihinden sonra 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’nun 51. maddesi kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve aynı kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçiler, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak şartıyla ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar faydalanabilmekteydi.
Yeni durumda, 02.04.2021 tarihinde TBMM’ye sunulmuş olan torba kanun teklifindeki maddenin kabul edilmesi halinde, şirketlerin faaliyet konusunu ifade eden NACE kodu 56 ile başlayan yiyecek ve içecek sektöründeki iş yerlerinde 2021/03 döneminde halihazırda hizmet akdi olan çalışanlardan 4857 sayılı İş Kanunu’nun geçici 10. maddesi uyarınca ücretsiz izne ayrılan sigortalılara işe giriş tarihine bakılmaksızın 2021/04 ve 2021/05 dönemleri için nakdi ücret desteği ödemesi yapılacaktır.
Böylece nakdi ücret destek tutarlarının çalışanlarca alınabilmesi için aranan 'iş yerinde 17.04.2020 ve öncesinde hizmet akdinin bulunması şartı', bahsi geçen sektördeki iş yerlerinin çalışanları için aranmayacaktır. Bu iş yerlerinde çalışanlar için tek şart, “2021 yılının mart ayında iş sözleşmesinin varlığı” olacaktır.
Destek tutarı günlük 50 liraya yükseliyor
Fesih yasağının devam edeceği 17.05.2021 tarihine kadar pandemi ücretsiz izin uygulaması mevcut durumda devam etmektedir. Ancak yeni torba kanun ile öngörülen düzenlemeler dikkate alındığında bu sürenin otomatik olarak şimdilik 31.05.2021 tarihine kadar uzayacağı anlaşılmaktadır. Bu süre boyunca işverenler işçilerini herhangi bir onay gerekmeksizin ancak işçilere de bu durumu bildirerek pandemi ücretsiz izne çıkarabilmektedir. Pandemi süreci öncesindeki ücretsiz izinde ise işçi, işverence tek taraflı olarak ücretsiz izne gönderilmemekte, ücretsiz izne ayırma işlemi ancak işçinin yazılı rızasıyla olabilmektedir.
İşveren pandemi kapsamında çalışanlarını ücretsiz izne dahil ettiğinde izinde olunan her gün için;
• 2020 yılında günlük brüt 39,24 TL,
• 2021 yılının ilk 3 ayı için günlük brüt 47,70 TL
ödenmektedir.
Torba kanunda yer alan düzenlemeyle bu tutarın, 2021 yılının nisan ayından itibaren günlük net 50 TL’ye çıkarılması planlanmaktadır. Nisan ve mayıs ayları için ödenecek tutardan damga vergisi kesilmemesi de başka bir detay olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durumda çalışanın cebine toplamda 1.500 lira girecektir.
Başvurular nasıl olacak?
İlgili şartları sağlayan çalışanların nakdi ücret desteğinden faydalanabilmesi için işverenlerin "https://uyg.sgk.gov.tr/IsverenSistemi" internet adresi üzerinden pandemi ücretsiz izne dahil edilmek istenilen çalışanlar adına "Covid-19 ücretsiz izin işlemleri" menüsü vasıtasıyla gerekli işlemleri tamamlaması gerekmektedir. Dolayısıyla pandemi ücretsiz izne çalışanlar değil işverenler tarafından çalışanları adına başvuru yapılması gerekmektedir.
Örneğin; 2021/04 döneminde pandemi ücretsiz izne çıkarılan çalışanlar için işverenler tarafından bu ayı takip eden ayın en geç 3’ünde çalışanların IBAN bilgileri de sisteme girilecek biçimde işlemler tamamlanmalıdır. Böylece işçiler, nisan ayında çıkarıldıkları pandemi ücretsiz izin dolayısıyla mayıs ayının ilk haftasında ödemelerini alabilecektir. İşverenin sistemden IBAN bildirilmemesi ya da hatalı bir bildirim yapması durumunda ödemeler, PTT/banka şubelerinden yapılabilmektedir. Pandemi ücretsiz iznin uygulanacağı her ay bu işlem işveren tarafından gerçekleştirilmelidir.
Sistemlerde yapılan güncellemeyle birlikte 2021/04 dönemine ait pandemi ücretsiz izne ayırma işlemlerinin takip eden ayın en geç son gününde yapılabilmesine de imkân tanınmıştır. Ancak bu durumda çalışanlar 2021 yılının haziran ayında nakdi ücret desteği tutarlarını alacaklardır.
Pandemi sürecinde nakil ile işten çıkışlara dikkat!
Aynı işverene ait farklı iş yerlerinde ve iş sözleşmesi sona ermeden '16 – Nakil' koduyla işten çıkışlarda çalışanların geçiş yaptığı aynı işverene ait yeni iş yerinde nakdi ücret desteğinden faydalanması mümkün olamamaktadır. Bunun sebebi ise, nakledilen iş yerinde 17.04.2020 tarihi itibarı ile iş sözleşmesinin bulunmamış olmasıdır. Ancak aynı işçi naklolduğu iş yerinden eski iş yerine tekrar dönerse ve işveren bu işçiyi pandemi ücretsiz izne ayırmak isterse kişi nakdi ücret desteğinden yararlanabilecektir. Esasen nakil işlemi gerçek bir işten çıkış ve işe giriş işlemi değildir. Buna dair kanıtlayıcı belgeler ile bağlı bulunulan İŞKUR merkezine verilecek bir dilekçe ile durum açıklanırsa nakil olarak gidilen yerden de bu imkandan faydalanılması gerekiyor. Bu konuda standart bir uygulama henüz tesis edilememiştir.
Çalışanların aynı işverene ait iş yerleri arasındaki geçici olarak görevlendirmeleri, bir seçenek olarak karşımıza çıkmaktadır. Geçici görevlendirme yazısı işçinin de yazılı rızasıyla bir çözüm olabilmektedir. Böylece hem nakildeki işten çıkış ve işe giriş işlemlerine gerek kalmayacak hem de çalışanlar nakdi ücret desteğini hak edebilecektir.
Nakdi ücret desteğinde geçen süreler borçlanılabilir mi?
Pandemi ücretsiz izin döneminde, çalışanlar adına emekliliğe esas uzun vadeli sigorta kolları primleri ödenmemektedir. Bu süre boyunca genel sağlık sigortası primleri devlet tarafından karşılanmaktadır. Dolayısıyla bu kişiler hastane gibi sağlık hizmetlerinden faydalanabilmektedir. Bu dönem boyunca emeklilik primleri işlemediğinden prim ödeme gün sayısının eksik kalması sebebiyle emekli olamama durumlarıyla karşılaşılabilmektedir.
Gündemde sıkça yer bulan husus ise, bu süreler için bir hizmet borçlanması yapılıp yapılamayacağıdır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda borçlanma yapılabilecek haller belirtilmiştir. Bunlardan öne çıkanlar; askerlik, doğum ve yurt dışı borçlanmalarıdır. Dolayısıyla mevcut durumda SGK’ya hizmet borçlanması olarak yapılabilecek borçlanmalar arasında pandemi sürecinde bildirilmiş olan ücretsiz izin süreleri bulunmamaktadır. Bu konuda yapılacak bir yasal düzenleme ile ilerde bu süreler için borçlanma hakkı tanınması mümkün olabilecektir. Ancak şu an için böyle bir imkan bulunmamaktadır.
Pandemi ücretsiz izinde 0 gün 0 kazanç açmazı
Cumhurbaşkanı’nın fesih yasağını uzattığı süre boyunca uygulanan pandemi ücretsiz izin desteğinden 17.04.2020 tarihinden sonra yeni bir işe giren çalışanlar yararlanamamaktadır. Bu tarih sonrasında işe girmiş bir kişi, fesih yasağı Cumhurbaşkanı kararları doğrultusunda uzatıldığı sürece işverence '28-Pandemi Ücretsiz İzin' eksik gün koduyla tüm aylarda 0 gün 0 kazançla SGK’ya bildirilebilmekte, nakdi ücret desteğini de hak edemeyen çalışanlar zor durumda kalabilmektedirler.
BU HABERLER DE İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
- Malulen emeklilik şartları neler? Malulen emeklilik maaşı ne kadar?
- Staj süreleri ve çıraklık sigortası emekliliği etkiler mi?
- 11 maddede uzaktan çalışma yönetmeliği: İşçi ve işverenler nelere dikkat etmeli?
- Sosyal Güvenlik Destek Primi oranları ve tutarı ne kadar? SGDP’nin emekliliğe etkisi var mı?
- Kısa çalışmada mart sonu paniği ve bir öneri
- İsteğe bağlı sigorta nedir? Prim tutarları ve hesaplama örneği
- Fesih yasağı kapsamına giren ikale sözleşmesi nedir?
- Yıllık izin hakkında tüm merak edilenler
- Ne zaman emekli olurum? Emeklilik hesaplama
- Tüm çalışma hayatı ve sosyal güvenlik haberleri
- İstifa Eden Kıdem Tazminatı Alabilir mi? Hangi hallerde istifa eden kıdem tazminatı alır?
- SGK prim iadesi mümkün mü? Hangi primler geri alınabilir?
- Ücretsiz izin desteği hakkında tüm merak edilenler
- İşsizlik sigortası nedir? Kimler, nasıl, ne kadar süre faydalanabilir?
- Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
- İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
- Yüksek emekli maaşı almak için neler yapmalı?
- İşe iade davası nedir? İşe iade davası ne zaman, nasıl, nerede açılır?
