M. FATİH KÖPRÜ
[email protected]
www. vergidegundem. com
1 haziran'dan itibaren en az beş işçi çalıştıranlar da artık ücretleri bankadan ödemek zorundalar Kamu harcamalarının büyük kısmı vergilerle finanse ediliyor. Vergi; elde edilen kazançlar, yapılan işlemler veya bazı durumlarda servetler üzerinden hukuki zorlama altında, karşılıksız olarak alınan iktisadi değerler olarak tanımlanabilir.
Bazı mükellefler verginin konusuna giren işlemler yapmış ya da kazanç elde etmiş olmalarına rağmen bunlardan devlete hiç pay vermeme veya az pay verme eğilimindedirler. Bunu da söz konusu işlem veya kazançlarıyla ilgili olarak belge düzenlememe ve tahsilat ve ödemelerini nakit olarak gerçekleştirme yoluyla, yani işlemleri kayıt dışında bırakmak şeklinde gerçekleştirirler.
Maalesef, kayıt dışı ekonomi ülkemizin bir gerçeği. Her hükümet tarafından; sıfıra indirilmesi mümkün olmasa da kabul edilebilir seviyelere çekilmesi amaçlanıyor. Bunun için gerekli planlamalar yapılıyor ve önlemlerin sadece bir kısmı uygulamaya konulabiliyor.
Bu mücadelede en önemli aktörlerden biri de hiç kuşkusuz başta bankalar olmak üzere finans kurumları. Ödeme ve tahsilatların nakit yerine banka ve diğer finans kurumları aracılığıyla gerçekleştirilmesi bu işlemlerin kayıt altına alınmasını sağlıyor.
Kayıt dışının kayda alınabilmesi için uzun yıllardır, gerek Maliye Bakanlığı gerekse de Çalışma
Bakanlığı tarafından bazı ödeme ve tahsilatların banka ve diğer finans kurumları aracılığıyla gerçekleştirilmesi konusunda zorunluluklar getirildiğini görüyoruz.
Bu yazımızda özellikle ücretlerin bankadan ödenme zorunluluğuna değindikten sonra, ticaret erbabının tahsilat ve ödemeleri ile kiracı ve mal sahiplerinin ödeme ve tahsilatlarını bankadan yapma zorunluluğu üzerinde duracağız.
ÜCRETLER
İşyerleri ve işletmelerinde İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı işverenler ile üçüncü kişilerin, Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısının en az 10 olması durumunda bu işçilerin net ücretini bankalar aracılığıyla ödeme zorunluluğu bulunuyordu. Bu zorunluluk 2009 yılı başından itibaren geçerliydi.
Ancak geçtiğimiz günlerde yayımlanan yeni bir yönetmelikle bu hükümde değişiklik yapılarak bankadan ödeme yapma zorunluluğunun kapsamı genişletildi. Buna göre 1 Haziran 2016’dan itibaren geçerli olmak üzere Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısı en az beş olan işverenler, çalıştırdıkları işçilere o ay içinde yapacakları ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar
aracılığıyla ödemek zorundalar.
GAZETECİ ÜCRETLERİ
Gazeteci ücretleri de aynı zorunluluk kapsamında. Buna göre Türkiye genelinde en az beş gazeteci çalıştıran işverenlerin, çalıştırdıkları gazeteciye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, 1 Haziran’dan itibaren banka aracılığıyla ödemeleri gerekiyor.
Ayrıca gazeteci çalıştıran işverenler aynı zamanda İş Kanunu’nda “işçi” tanımına giren kimseleri çalıştırmaları halinde de ücretleri banka aracılığıyla ödeme mecburiyeti kapsamına giriyorlar. Bu durumda çalışan sayısına ilişkin sınırlamanın (en az beş kişi) hesabında, çalıştırılan gazeteci ve işçi sayısının toplamı dikkate alınıyor.
GEMİ ADAMLARI
Yönetmelikte zorunluluk getirilen bir diğer grup da gemi adamları. Deniz İş Kanunu’na tabi olarak Türkiye genelinde en az beş gemi adamı çalıştıran işverenler veya işveren vekilleri, çalıştırdıkları gemi adamına, o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, 1 Haziran’dan itibaren bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüler. Diğerlerinde olduğu gibi gemi adamları için de eskiden zorunluluk en az 10 kişi için uygulanıyordu.
BANKA YOKSA PTT
Banka denince Bankacılık Kanunu kapsamında faaliyette bulunan bankalar anlaşılıyor. Kapsama giren işverenler bulundukları mahalde banka şubesi olmaması ya da çalışanlara banka aracılığıyla ödeme yapılmasına imkan bulunmaması halinde ödemeleri, PTT Genel Müdürlüğü şubeleri aracılığıyla yapabilirler.
PARA CEZASI
Ücretlerin bankadan ödenmesi zorunluluğuna uymayan işverenler için idari para cezası uygulanıyor. Buna göre zorunluluk kapsamında olan işverenler; ücretini banka aracılığıyla ödemedikleri her bir gazeteci için 2 bin 651 lira (5953 SK md. 27), her bir gemi adamı için 2 bin 121 lira (854 SK md. 51) ve İş Kanunu’na tabi her bir işçi ve her ay için 161 lira (4857 SK md. 102) idari para cezası ödemek zorunda kalacaklardır.
ÖDEME VE TAHSİLATLAR
Ücret ödemelerinden başka bir de tahsilat ve ödemelerin banka veya özel finans kurumları ya da PTT aracılığıyla yapılmasına ilişkin bir zorunluluk bulunuyor. Bu kurumlar aracılığıyla yapılan ödeme ve tahsilatların söz konusu kurumlar tarafından düzenlenecek olan belgelerle (dekont, hesap bildirim cetveli, alındı vb.) tevsik edilmesi zorunlu. Bu zorunluluk da aslında 2003 yılından beri uygulanıyor.
İlk önce 5 bin lira olarak başladı, sonrasında 10 bin liraya çıktı ve en son da 8 bin lira olarak günümüze kadar gelmişti. 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren ise 7 bin liraya düşürüldü. Bu tutarı aşan tahsilat ve ödemelerin aracı finansal kurumlar kanalıyla yapılması zorunluluğuna uyulmaması durumunda ilgililere
KİMLERE ZORUNLU
7 bin lirayı aşan tahsilat ve ödemelerini banka veya özel finans kurumları ya da PTT aracılığıyla yapmak zorunda olan kişiler, Vergi Usul Kanunu kapsamında fatura almak ve vermek zorunda olan kişiler olarak belirlenmiş durumda.
Buna göre kurumlar vergisi mükellefleri, ticari kazanç sahibi mükellefler (basit usul ve vergiden muaf esnaf dahil) zorunluluk kapsamında. Serbest meslek erbabı da 7 bin lirayı aşan tahsilat ve ödemeleri bu kurumlar aracılığıyla yaparak, belgelerini almak zorunda. Peki kimler kapsam dışında? İlgili tebliğde yukarıdakilerin dışında kalanların zorunluluk kapsamı dışında olduğu belirtiliyor.
KAÇIŞ YOK
İşlemlerin her biri ayrı ayrı belirlenen haddin altında kalsa bile, aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemlerin toplam tutarı 7 bin lirayı aşarsa, aştığı işlemden itibaren işleme konu tahsilat ve ödemelerin banka veya finansal kurumlar aracılığıyla
yapılması gerekiyor.
Diğer taraftan tahsilat ve ödemeye konu işlem tutarı 7 bin lirayı aşıyorsa, bedel farklı tarihlerde kısım kısım ödense bile her bir tahsilat ve ödemenin banka veya finansal kurumlar kanalıyla gerçekleştirilmesi gerektiği de unutulmamalı.
NOTER VE TAPUDA YOK
Kamu kurumları, noter, tapu, sermaye piyasası aracı kurumları ve yetkili döviz müesseselerinde gerçekleştirilen işlemler için ödeme ve tahsilatların banka veya finans kurumları aracılığıyla gerçekleştirme zorunluluğu bulunmuyor.
KİRALAR DA BANKADAN
Banka aracılığıyla ödeme ve tahsilat zorunluluğu bir de kiralarda söz konusu. İşyeri kiralamalarında, herhangi bir tutar sınırlaması olmaksızın kira tahsilat ve ödemelerinin, banka veya PTT aracılığıyla yapılması gerekiyor. Konut kiralarında ise bu zorunluluk her bir konut için 500 lira ve üzerindeki ödeme ve tahsilatlar için geçerli. Buna göre işyeri kirasını her halükarda, konut kirasını ise 500 lira ve fazla olması durumunda banka aracılığıyla tahsil etmeniz veya ödemeniz gerekiyor.
Bu zorunluluğa uyulmadığının tespit edilmesi halinde ceza, hem kiracıya hem de mal sahibine ayrı ayrı kesiliyor. Cezanın tutarı ise mükellefiyet türüne göre değişiyor. Kirayı tahsil eden gerçek kişi açısından bakarsak 2016 yılında ceza; her bir tahsilat için 340 liradan az olmamak üzere tahsil edilen tutarın yüzde 5’i olarak hesaplanıyor. Bazı durumlarda aldığınız kiranın tamamına yakınını ceza olarak ödemek zorunda kalabilirsiniz, dikkat!
