Geçtiğimiz iki hafta boyunca küresel petrol piyasaları oldukça oynak fiyatlama davranışları sergiledi. Gösterge ham petrol fiyatları brent ve WTI, son 1 ay içinde yaklaşık yüzde 10’a varan artışla Ekim 2023’ten bu yana ilk kez 90 dolar/varil seviyesine ulaştı. Böylelikle yılbaşından bu yana fiyat artışı yaklaşık yüzde 20 oldu. Ayrıca Brent ve WTI’dan oluşan eşit ağırlıklı sepetin z-spread’ının da şu anda +2 standart sapma bölgesine çıkmış durumda olduğu, yani ortalamadan pozitif yönde ayrıştığı kaydediliyor.
Yapı Kredi Yatırım Araştırma Müdürü Görkem Göker ve Yapı Kredi Yatırım Analisti Mehmet Bodur; küresel talebin görece durgun olduğu ortamda petroldeki yükseliş fiyat hareketinin esas nedenlerinin; OPEC+ üretim kesintisi politikası, para politikası ve makroekonomi, tedarik zinciri sorunları ve jeopolitik gerilimler olarak öne çıktığını söylüyor.
Bu nedenle bu faktörlerin petrol piyasaları üzerindeki etkisinin devam edebileceğine ve kısa vadede göz ardı edilmemesi gerektiğine dikkat çeken Göker ve Bodur; OPEC+’ın fiili liderleri Suudi Arabistan’ın ve Rusya’nın bütçe dengesi kaygıları nedeniyle petrol fiyatlarını yüksek tutma eğiliminde olduklarını da vurguluyor.
“TEDARİK ZİNCİRİ SORUNLARI DA FİYAT ARTIŞINI DESTEKLİYOR”
İki uzman isim; IMF verisine göre, 2024 yılı itibarıyla Suudi Arabistan’ın ve Rusya’nın bütçe dengesi başabaş noktasının sırasıyla 80 dolar/varil ve 110 dolar/varil olduğunu, bu nedenle de son günlerdeki petrol piyasası fiyatlamasını daha geniş bir bağlamda ele aldıklarını da aktarıyor. Görkem Göker ve Mehmet Bodur şöyle devam ediyor:
“Suudi Arabistan ile Rusya'nın bütçe endişeleri küresel arzı baskı altında tutuyor. Genel olarak, petrol kartelinin mevcut üretim kesintisini derinleştirmese bile kapasite altı üretim politikasını sürdüreceğine inanıyoruz. Bu doğrultuda, petrol fiyatlarının devam eden arz politikaları ile yukarı yönlü desteklenmesini bekleriz. Tedarik zinciri sorunları kapsamında küresel deniz ticaretinin baskı altında kalması ve bunun sonucunda yüksek navlun maliyetleri ve arz-talep dengesizliği nedeniyle de petrol fiyatlarının yüksek kalması bekleniyor. Mevcut sıkışık tedarik zinciri ortamının devam etmesi halinde artan navlun maliyetleri ile yüksek sezon öncesinde (yaz döneminde artan mobilite ve talep mevsimselliği) petrol fiyatlarının yükseleceğini öngörüyoruz.”
PETROL VE GAZ, ELEKTRİK VE HAVACILIK SEKTÖRLERİNE NASIL YANSIYACAK?
Peki, ham petrolde yaşanan yükseliş hareketi ve ralli, BİST’teki hisseleri nasıl etkileyebilir? Yapı Kredi Yatırım’dan Görkem Göker ile Mehmet Bodur’un petrol fiyatlarındaki yükselişin hisselere olası etkileri üzerine sektör ve hisse bazlı analizleri şöyle:
Petrol ve gaz
Ham petrol fiyatlarındaki artış Rus Ural petrolü karşısında devam ederse, hafif-ağır farkı daha da genişleyecektir. Böyle bir ortamda, Türk rafinerileri Tüpraş ve STAR Rafineri (Petkim yüzde 12 dolaylı pay ile) Brent-Ural farkı sayesinde rafineri marjı genişlemesinden faydalanabilir.
Akaryakıt dağıtım tarafında ise Opet (Tüpraş yüzde 42 doğrudan pay ile) ve Shell-Turcas (Turcas yüzde 30 doğrudan pay ile) rafinerilerden aldığı ürünün artan maliyeti nedeniyle daha yüksek net işletme sermayesi finansmanına ihtiyaç duyabilir. Aygaz ise pahalılaşacak benzin fiyatından dolayı LPG otogaz talebinden faydalanabilir. Son olarak, enflasyon oranında artan düzenlemeye tabii kâr marjıyla çalışan gaz dağıtım şirketleri için marj genişlemesi beklemesek de nominal satış ve kârlılık rakamlarının artması beklenir.
Elektrik
Elektrik fiyatlarının, doğalgaz santrallerinin artan maliyetleri nedeniyle artması beklenebilir. BOTAŞ tarifesi, Avrupa doğalgaz göstergesi TTF ile Brent’in ağırlıklı ortalamasına göre hesaplandığından, Türkiye’nin enerji denetleme kurumu EPDK’nın daha yüksek enerji maliyetlerini tarifelere yansıtması halinde, elektrik üreticileri için daha yüksek BOTAŞ tarifesi beklenebilir. Böylece doğalgaz santrallerinin “merit order” önlemleri nedeniyle artan spot elektrik fiyatları görülebilir.
Sabit maliyet yapısı nedeniyle yenilenebilir elektrik üreticilerinin pozitif etkilenmelerini bekleriz. Fosil kaynaklı elektrik üreticilerinin marjları üzerinde anlamlı bir etki öngörmüyoruz çünkü yüksek girdi maliyetlerini zaten genel olarak satış fiyatlarına yansıtıyorlar. Ancak düzenlemeye tabii ulusal elektrik tarifesinde herhangi bir revizyon olmazsa dağıtım ve perakende şirketleri daha düşük marjlarla karşı karşıya kalabilirler. Buna göre; Alarko Holding, Enerjisa Enerji ve Doğu Aras Enerji ulusal tarife seviyesine bağlı olarak görece negatif etkilenebilirler.
Havacılık
Yüksek petrol fiyatları havayolu şirketlerini de etkileyecektir ancak bu etki sadece fiyatların seviyesine değil, ne kadar hızlı değiştiğine de bağlı ve tüketimlerinin hedge edilmiş kısımları olumsuz etkiyi belirli ölçüde hafifletecektir.
Türk Hava Yolları (THY) CFO’su Murat Şeker, 2023 son çeyrek sonuçlarını paylaştığı son telekonferans görüşmesinde, 2024 yılı için ortalama Brent fiyat beklentilerinin 85-90 dolar/varil civarında olduğunu ve mevcut hedge oranlarının yüzde 37 ve ortalama başabaş Brent fiyatının 83 dolar/varil olduğunu paylaştı. THY, 2023byıl sonu itibarıyla hedge oranının yüzde 45-50 seviyesinde olmasını bekliyor.
Pegasus’ta, Brent eşdeğeri 68-84 dolar/varil olan ortalama 749-929 dolar/ton hedge edilmiş jet yakıt fiyatıyla hedge oranı yüzde 46 düzeyinde. 2024 yılı hedge oranı stratejilerinin üst sınırına yakın şekilde, hedge’in isteğe bağlı olmayan kısmının yüzde 50 ile sınırlı olduğu ve isteğe bağlı kısım bütçelenmiş tüketimin yüzde 20’sine kadar çıkabilir.
Havacılık modellerimizi ortalama 1,000 dolar/ton jet yakıt veya yaklaşık 85-90 dolar/varil Brent fiyatı varsayımlarıyla çalışıyoruz ve diğer her şey aynı kaldığında, jet yakıtı fiyatındaki her yüzde 10’luk artış THY ve Pegasus için FAVÖK marjı tahminlerimizi yaklaşık 3 puan daraltıyor. Bununla birlikte, yolcu talebi canlı olduğu sürece gerçek etkinin daha az şiddetli olacağını ve bunun da havayolu taşımacılığının daha yüksek maliyetlerini yakıt ek ücreti olarak bilet fiyatlarına yansıtmalarına olanak sağlayacağını düşünüyoruz.
Dolayısıyla havayolu taşımacılığı için önemli olan sadece petrol fiyatlarının seviyesi değil, ne kadar keskin hareket ettiği (yani petrol fiyatlarındaki kademeli ve istikrarlı artışın olumsuz etkisi, keskin artışlardan daha az zararlı olacak). Sonuç olarak, mevcut fiyat seviyeleri hala tahmin aralığımız dahilinde ve şimdilik varsayımlarımızı olduğu gibi koruyoruz.
