Son bir yıldır yaşanan ekonomik küçülmenin de etkisiyle sermaye girişimciler için her zamankinden daha önemli hale geldi.
Franchise vererek büyüyen şirketler de bu süreçte girişimcilere destek olmak için çözümler geliştiriyor. Bazı markalar franchise bedellerinde indirime giderken 150 bin TL ve altında sermayeyle açılabilecek yeni konseptler öne çıkıyor.
BURCU TUVAY
[email protected]
AYŞEGÜL SAKARYA PEHLİVAN
[email protected]
Her üç kişiden birinin girişimci olmak istediği Türkiye'de girişimcilerin önündeki en büyük sorunlardan biri sermaye yetersizliği. Son bir yıldır yaşanan ekonomik küçülme de sermayeyi her zamankinden daha önemli hale getirmiş durumda.
Pek çok girişimci elindeki az miktardaki sermayeyi nasıl değerlendirmesi gerektiği konusunda kararsız. Aslında girişimci olmak için artık çok büyük bütçelere gerek yok.
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
Küçük sermayeyle doğru lokasyonda yapılacak ve ciddi gelir getirecek birbirinden farklı iş fikirleri var. Üstelik bunların önemli bir kısmı en az riskle yatırım imkanı sunan franchising sistemiyle büyüyor.
Son yıllarda hizmet sektörünün büyümesiyle birlikte franchising sistemi de hızlı bir büyüme sürecine girdi. Hatta yapılan araştırmalar gösteriyor ki kriz dönemlerinde beyaz yakalıların kendi işlerini kurma isteklerinde artış oluyor.
Franchising ekosisteminin ne hızla büyüdüğünü rakamlar da destekliyor. Türkiye'deki zincir işletmelerin sayısı 3 bin 500'e ulaşırken, zincir işletmelere bağlı şube sayısı da 65 bini buldu. Master franchise vererek yurtdışına açılan 215 Türk markası bulunuyor.
2018 yılında franchising sektörünün büyüklüğü 43 milyar dolara ulaştı. Yine geçtiğimiz yıl franchise sektörünün ürettiği istihdam sayısı ise 250 bin kişiyi aştı. 2019 yılında franchising ekosisteminin yarattığı büyüklüğün 50 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
GİRİŞ BEDELİNDE KAMPANYA
Hem yeni kurulan marka sayısındaki artış hem de köklü markaların indirimleri 2019 yılında franchise giriş bedelleri üzerinden bir rekabet ortamı yarattı. Birçok marka giriş bedellerini düşük tutmaya başladı.
Bazı markalar franchise giriş bedeli talep edip aylık cirodan bir bedel istemezken, bazı markalar kullanım hakkı ve cirodan pay ve reklam bedeli talep edebiliyor. Tam da bu durumda franchise bedelinin düşük tutulması girişimci üzerindeki motivasyonu artırıyor.
Zira franchise veren markanın kendi franchise sistemine katılmak isteyen girişimciden bir defaya mahsus talep ettiği bedel olarak tanımlanan isim hakkı bedeli, yatırımcıyı oldukça zorlayan bir masraf kalemi. Bazı markalar bu bedeli almayarak girişimciyi rahatlatıyor.
Diğer taraftan daha az riskli görüldüğü için düşük maliyetli yeni konseptler öne çıkmaya başladı. Düşük kira, az eleman, ucuz kurulum maliyeti ve ustalık gerektirmeyen işler giderek popüler hale geliyor.
FARKLI SEKTÖRLER
Çikolata şelalesi ile birlikte çikolata dükkanları, mahalle konsepti olarak börekçiler, küçük kahve dükkanları, lokmacılar son dönemde oldukça revaçta.
Yüksek maliyetli, geniş kullanım alanlarına sahip mağazaların yerini kiosk ya da daha düşük metrekareli 'take away' konseptler alıyor. Mevsimsel özelliğe ya da işinden memnun olmayanların riskinin az olduğunu düşünerek düşük maliyetli yatırımcılara yöneldiklerini söylüyor.
Bu sektörün hem dünyada hem de ülkemizde en hızlı büyüyen girişimcilik alanı haline geldiğini de ifade ediyor. Dikbaş, "Ancak burada önemli olan açılacak işin alt yapısına bakmak. Yapılmış, çalışılmış, denenmiş bir örneği var mı? Mal maliyeti nedir? Bu sorulara öncelikle yanıt bulmak gerekiyor" diye konuşuyor.
150 BİN TL ALTI YATIRIMLAR
Son dönemin en popüler girişimleri arasında yer alan yeni nesil lokmacılar uygun yatırım maliyetleri ve yüksek kâr marjlarıyla dikkat çekiyor. Bir lokmacı dükkanı açmak için bayilik ve iç dekorasyonla birlikte 80-150 bin lira arasında yatırım yapmak gerekiyor.
Türkiye genelinde 45 şubesi bulunan Lokmades, hızlı bir büyüme hedefliyor. Bir Lokmades şubesi açmanın bedeli 85 bin TL. İyi lokasyonda olan birşube için ciro hedefi ise aylık 165 bin TL'ye ulaşıyor.
2019 yılında kurulan Lokmatez'de ise 30 metrekarelik bir şubenin yatırım maliyeti 90 bin liranın üzerinde. 2019 sonuna kadar 35 şube açmayı hedefleyen marka, gençlerin ağırlıkta olduğu yerlerde büyümeyi hedefliyor. Markanın aylık ciro hedefi de 90 bin TL civarında.
Game Of Lokma da pazarın hızlı büyüyen oyuncuları arasında yer alıyor. Üçü franchise olmak üzere 10 şubesi bulunan şirket, yıl sonuna kadar 20'si franchise olmak üzere 40 şubeye ulaşmayı hedefliyor.
Bir şubenin 100-120 bin TL arasında yatırımla açılabildiğini söyleyen Game Of Lokma Genel Müdürü Berkcan Yılmaz, bayi cirolarının ortalama 60 bin TL ile 80 bin TL arasında değiştiğini söylüyor.
YENİ KONSEPTLER
Dondurma tadında düşük kalorili dondurulmuş yoğurt konseptleri de popülerliğini sürdürüyor. Pazara yeni giren markalardan biri olan Sincerely Yogurt'un yedi şubesi var.
10 yıl içerisinde Türkiye genelinde 100 noktaya ulaşmayı hedefleyen marka 2019 sonuna kadar franchise bedellerini uygun tutarak daha fazla kişinin girişimci olmasına fırsat vermeyi hedefliyor.
Franchise için toplam yatırım maliyeti ortalama 150-200 bin TL arasında değişiyor. Sincerely Yogurt Türkiye ve Ortadoğu Master Franchise Kübra Nefise Kalkan, "Mağazalarımızda kullanılan yoğurt makinelerinde iki yıla uzanan taksitlendirme imkanımızla söz konusu maliyet 80-100 bin TL oluyor. Ayrıca kadın girişimcileri desteklemek adına franchise giriş bedelinde sunduğumuz yüzde 20 indirim imkanıyla yatırım maliyetimizi daha da düşürüyoruz" diyor.
VR MARKALARI VAR
Yeme-içmede kahve ve tatlı konseptleri de öne çıkıyor. Muhteşem Çikolatalı Cafe de sektöre yeni giren markalardan biri. 2019 yılında İstanbul'un her iki yakasında birer şube açmayı planlayan markanın yatırım maliyetli şubenin büyüklüğüne göre 10-15 bin dolar arasında değişiyor.
İsim hakkı bedeli talep etmeyen şirket, diğer yandan yatırımcının iki yıl dolmadan vazgeçmesi durumunda şubedeki tüm ekipman ve mobilyaları şirkete bedelsiz devir etmesini istiyor. Son dönemde yeme-içmenin yanı sıra eğlence sektöründe öne çıkan bir konsept daha var.
Sanal gerçeklik (VR) oyun salonlarının sayısı hızla artıyor. Cinebox 2015 yılında Türkiye'de kurulan bir VR markası. 2017 yılında Çin'de fabrika yatırımı yaparak VR üretiminin başına geçen Cinebox, bugün 27 farklı ülkede 537 şube ile hizmet veriyor. Türkiye'de ise 103 şubesi bulunan marka 30 yeni şube açmayı planlıyor. Bir Cinebox şubesi açmanın ortalama yatırım maliyeti 11 bin dolara ulaşıyor.
Yeni nesil eğlence cafe modeli Smallux Coffee de karaoke ve sanal gerçeklik altyapısı ile doğum günü kutlaması, toplantı gibi pek çok organizasyona imkan sağlıyor. Türkiye genelinde 10 şubesi bulunan markanın iki farklı konsepti var. Smallux Coffee Shop için 300 bin TL yatırım yapmak gerekiyor. Smallux Coffee Corner modeli için ise yatırım maliyeti 100 bin TL'nin altındayken hedeflenen aylık ciro 45 bin TL'ye çıkıyor.
DÖVMEYLE KAZANIYOR!
Klasik yeme-içmenin dışındaki markalardan biri de sprey dövme ve dövme şablonu üretimi yapan One Spray Tattoo. Yerli bir marka olan One Spray Tattoo'nun şu anda 15 şubesi var. Bunların tamamı franchise olarak faaliyet gösteriyor.
One Spray Tattoo bayilik konusunda iki farklı yöntem uyguluyor. Cep şube ve ana bayi olmak üzere seçenek bulunuyor. 2019 yılının bayilik yılı olacağını söyleyen One Spray Tattoo Genel Müdürü Mustafa Kemal Yalçınkaya, en az 20 yeni şube daha açmayı hedeflediklerini söylüyor. 20 bin TL yatırımla One Spray Tatto bayisi açmak mümkün. Uygun maliyetli yatırımlarda öne çıkan diğer bir sektör de araç bakım sektörü.
GMC Film, Mobil 1 Center, Speedy, Carismax gibi markalar uygun maliyetli bayilik imkanlarıyla öne çıkıyor. 2011 yılından beri Türkiye'de faaliyet gösteren Carismax Car Care'in Türkiye'de 27 şubesi bulunuyor.
2019'da 12 yeni şube açmayı hedefleyen markanın ortalama yatırım maliyeti 75 bin TL. İsim hakkı bedeli ve royalty ücreti almayan Carismax, şubeleri için aylık 30 bin TL'lik ciro hedefi koyuyor.
MALİYET KONTROLÜ İÇİN 6 KRİTİK ÖNERİ
1-Girişimciler franchise almadan önce marka hakkında detaylı bir fizibilite çalışması yapmalı. Özellikle kurulum maliyetlerinin net olarak öğrenilmesi gerekli.
2-Franchise alımına karar verildi ve potansiyeli olan bölge seçildi.Bu sefer de markanın kâr marjı sorgulanmalı ve günlük satılması gereken porsiyon iyi hesaplanmalı.
3- Girişimcilerin çalıştıracakları personel sayılarını iyi belirlemeleri gerekli. Personel planlaması yapılırken yıl boyunca yaşanabilecek süreçler iyi değerlendirilmeli, planlama eksikliğinden kaynaklı ekstra iş gücü ihtiyacının önüne geçilmeli. Sık personel değişikliği her gelen personel için yeniden eğitim verilmesi anlamına geliyor. Bu durum müşterinin gözünde iyi bir izlenim oluşturmayacağı gibi aynı zamanda girişimciye zaman kaybı ve ekstra eğitim masrafı olarak dönüyor.
4- Bir işletmede göz ardı edilen ve maliyet anlamında kârlılığını önemli ölçüde etkileyen gizli kayıplar bulunuyor. Bunların başında atıklar geliyor. Servis edilen ürünlerin raf ömürleri iyi irdelenmeli ve sipariş yönetimi bu doğrultuda yapılmalı.
5- Bir başka gizli kayıp da reçete planlamasına uyulmaması.
Porsiyon gramajlarının net olarak belirlenmesi ve müşterilere doğru gramajlarda ürünlerin sunulması gerekir. Franchise tarafından personelin bu konuda özellikle bilgilendirilmesi şart. Kullanılan her ölçeğin belirli bir gramaja bağlanması gerekir.
6- Satış karşılığı bulunmayan, müşterinin hizmetine sunulan ya da personel tarafından kullanılan sarf malzemelerinin direkt olarak işletme maliyetini etkileyen bir girdi olduğu düşünüldüğünde girişimcilerin planlamalarını çok iyi yapması gerekli.
ERDEM AKYOL / EVA GAYRİMENKUL DEĞERLEME KIDEMLİ MÜDÜR
"KİRA TUTARI CİRONUN YÜZDE 15-20'SİNİ AŞMAMALI"
"Öncelikle kira kontratları TL'ye döndü ve AVM içerisinde kiralamak istedikleri mağazanın ihtiyaçlarına yetecek büyüklükte ve istedikleri ciro/gider oranlarını sağlayabilecek avantajları var mı yok mu iyi analiz etmeleri gerekiyor. AVM içerisinde benzer sektörde faaliyet gösteren rakip markalar da iyi analiz edilmeli.
Bir başka önemli husus, AVM'nin mevcut doluluk oranları, ziyaretçi sayıları ve ortak alan giderlerinin ne seviyelerde olduğudur. Ortak alan giderine dikkat etmeliler. Ayrıca yalnız ciro kirası ödenmiyor, kira rakamları metrekare üzerinden veriliyorsa cirosu ile dengeli bir gideri olmasına dikkat etmeliler. Bunun için doğru metrekareye yerleşerek kira rakamı artı ortak alan giderinin ciro içinde dengeli bir rakam olup olmayacağını analiz etmeliler.
Cironun yüzde 15-20'sinin kira olarak verilmesi iyi bir ortalama olarak kabul edilebilir. Ancak AVM'nin yaya sirkülasyonu, konumu (konut yerleşimleri arasında mı) gibi değişkenler rakamı yükseltebilir."
AYCAN HELVACIOĞLU / FRANCHISE COMPANY ORTAĞI
"DOĞRUPARAMETRELER BİRLEŞİRSE KÂRLILIK DA GERÇEKLEŞİR
"Uygun sermayeli işlerde özellikle kiosk konseptleri devreye giriyor. Bayilik ve franchise satış ortaklığı veren e-ticaret projeleri de uygun sermaye ile iş kurulabilir modeller. Ürün veya hizmetin talep görüyor olması, doğru lokasyon, sürdürülebilir modelleme, kârlılık beklentisinin olmazsa olmazları.
Kahve, çay, dondurma, frozen yoğurt, döner, burger, pizza, pide konseptleri kârlılık açısından talep gören konseptler. Doğru parametreler birleşirse kârlılık da gerçekleşir. Yine son dönemde koltuk yıkama, halı yıkama modellerini de kârlılığı yüksek işler olarak değerlendirebiliriz. İş kuracak olan girişimcilere önerimiz profesyonel yardım almaları.
İşin konusu ne olursa olsun konunun uzmanlarından destek almak, benzer modelleri incelemek, dünya pazarlarında trendleri incelemek, ürün veya hizmet ile ilgili satın alma eğilimlerini araştırmak gibi konular önemli. Özellikle son dönemlerde sürdürülebilir olmayan birçok konsepte girişimcilerin yatırım yaptığını izliyoruz. Pazarın doyuma ulaştığı işler yerine sürdürülebilir, kârlı, yenilikçi, kendine özgün işlerin daha kalıcı olacağını düşünüyoruz."
EMİR BEYAZÖRTÜ / JCI İSTANBUL FRANCHISE DİREKTÖRÜ
"ÜRÜN MALİYETLERİ ÇOK ÖNEMLİ"
"Uygun franchise kavramının franchisor tarafından tam anlamıyla doldurulması gerekir. Sadece franchise bedelinin uygun olması ya da kurulum maliyetinin az olması işletmeyi kazançlı hale getirmez.
Franchisor tarafından franchise alanların know-how anlamında desteklenmesi ve işletme yönetimi konularında çözüm odaklı yaklaşımlar gösterilmesi gerekir. Bir başka dikkat edilmesi gereken konu da ürün maliyetleridir. Satıştan önce franchise alanların kazanması sağlanmalıdır.
Düşük giriş ücretli bir konsept nispeten daha az müşteriye hitap edecek ve kullanım alanı kısıtlı bir yapıya sahip olacaktır. Bu negatif etkilerden korunmanın en iyi yolu alırken de satarken de en iyi kârlılığı yakalamaktır. Özellikle franchise sahiplerinin kârlılık değerlendirmesi açısından franchisor tarafından bilinçlendirilmesi gerekmektedir."
