DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
ABD'nin bu şekilde hedef aldığı ve ona misillemede bulunan ülkeler arasında Türkiye de bulunuyor. Giderek yayılan bu ticaret savaşları sonunda dünya ekonomisini olumsuz etkilemeye başladı gibi görünüyor.
Hollanda'da kurulu Centraal Planbureau (CPB) isimli kurum, her ay dünya ticaretine ve sanayi üretimine ilişkin veriler yayınlıyor. CPB, geçen hafta mayıs ayına ilişkin verileri yayınladı.
Bu veriler dünya ticaret hacmindeki artışın yavaşlamakta olduğunu gösteriyor. O kadar belirgin olmamakla birlikte dünya sanayi üretiminde de yavaşlama gözleniyor.
KÜRESEL TİCARET
CPB'nin verilerine göre, dünya ticaret hacmi mayıs ayında geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 3 artış gösterdi. Oysa nisan ayında bu artış yüzde 4,5'ti. Dünya ticaret hacminde 2015 ve 2016 yıllarında genelde yüzde 2'nin altında seyreden yıllık bazdaki artış, 2017'de ciddi bir toparlanma göstererek yüzde 5 dolayına çıkmıştı.
2018'e de bu tempoyla giren dünya ticaretinde mart ayından bu yana ise işler biraz bozulmuş gibi görünüyor. Dünya ticaret hacmindeki yıllık artış mart ayında aniden yüzde 2'ye düşmüştü. Nisan ayında bu oran yeniden yükseldiyse de mayıs ayında tekrar düşüş göstermiş bulunuyor.
Dünya ticaretindeki gelişmeler, artık ülkelerin pek çoğu dışa açık olduğu için, dünya ekonomisindeki üretim hacmine de aynen yansıyor. Nitekim, CPB'nin verilerine göre, dünya ticaret hacmindeki artışın çok yavaş seyrettiği 2015 ve 2016 yıllarında dünya sanayi üretimindeki artış da oldukça yavaştı.
Bu dönemde dünya sanayi üretimindeki yıllık artış da genelde yüzde 2'nin altında seyrediyordu. Dünya ticaretinde toparlanmanın yaşandığı 2017 yılında ise dünya sanayi üretimi de toparlanmıştı. Dünya sanayi üretimindeki artış 2017 yılında yüzde 3,5 dolayına çıkmıştı.
Dünya sanayi üretimi 2018'in ilk dört ayında ise yüzde 4 dolayında bir artış temposu tutturmuştu. Ancak mayıs ayında bu oran biraz geriledi ve yüzde 3,5'e indi. Bu oran hala yüksek ama bu yavaşlamanın devamı gelebilirmiş gibi bir izlenim ediniliyor.
TÜRKİYE'YE ETKİSİ
Dünyadaki dış ticaret savaşları yavaş yavaş Türkiye'yi de etkilemeye başladı gibi. Ticaret Bakanlığı'nın dış ticaret verileri, ABD'ye olan ihracatın haziran ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 30,6 ve 2018'in ilk altı ayında ise yüzde 13,3 düştüğünü gösteriyor.
Haziran ayında Türkiye'nin toplam ihracatı da yüzde 1,2 düştü. Yılın ilk altı ayında ise toplam ihracat sadece yüzde 6,3 artış gösterdi. Kuşkusuz ticaret savaşlarının ABD'ye olan ihracatımızdaki düşüş gibi direkt etkilerinin yanında diğer ülkelere olan ihracatımızdaki artışın yavaşlaması gibi dolaylı etkileri de var.
Yani bu ticaret savaşları olmasaydı yılın ilk yarısında ihracatımızda yaşanan artış çok daha yüksek olabilirdi. İşin kötüsü, dünyadaki ticaret savaşı tam da yurtiçinde talebin zayıfladığı ve ihracatın ekonomik büyüme için daha da önem taşımaya başladığı bir döneme denk geldi. Böyle bir dönemde ihracatın yavaşlaması ekonomide işimizi iyice zorlaştıracak.
