Cumhuriyet'in 100. yılını kutladığımız 2023 yılını geride bırakıp ikinci yüzyıla girerken, küresel ölçekte yaşanan belirsizlikler ve Türkiye ekonomisinin devam eden yapısal sorunları, iş dünyasının en önemli gündem maddeleri olarak öne çıkıyor.
24 Aralık 2023 - 06 Ocak 2024 tarihli sayıdan
Bir yandan bölgesel savaşların yayılması ihtimalinin yarattığı endişe, diğer yandan yüksek enflasyon süreci sonrasında ortaya çıkan durgunluk, iş dünyası liderlerinin stratejik planlarını şekillendiren en önemli iki unsur olacak. 2024 yılında şirketler içeride yeni ekonomi yönetiminin enflasyonla mücadele konusunda attığı adımları yakından takip ederken, yurtdışında ise ihracat pazarlarını korumaya ve pazar paylarını geliştirmeye odaklanacak.
Bununla birlikte özellikle yabancı sermayenin ülkeye girişini hızlandıracak yargı reformu beklentisi ve küresel pazarlardaki rekabetçiliği attıracak sürdürülebilirlik ve dijitalleşme yatırımları, iş dünyasının 2024 ajandasında ön sıralarda yer alıyor. Yeni yıla girerken 14 soruluk CEO Anket çalışmamızı iş dünyasının liderleri yanıtladı. İşte anketimizden çıkan sonuçlar...
1-EN BÜYÜK KAYGI ENFLASYON
Pandemi sonrası 'enflasyon canavarı' ile yeniden karşılaşan küresel ekonomiler, son yıllarda uyguladıkları sıkı para politikaları ile bu sorunu aşmaya çalışıyor. Türkiye de bu dönemde dünyadaki en yüksek enflasyona sahip ülkelerden biri oldu. İş dünyası son iki yılda olduğu gibi, 2024 yılında da küresel ekonomiyi en çok etkileyecek sorununun yüksek enflasyon olduğu görüşünde.
Enflasyonun ardından gelen en büyük endişe kaynağı, başta ABD ve AB olmak üzere başat ekonomilerdeki durgunluk ve Rusya-Ukrayna ile İsrail-Filistin savaşlarının yarattığı belirsizlik sıralanıyor. ABD-Çin arasında gerilimi giderek artan ticaret savaşları ve ABD ile AMB gibi büyük merkez bankalarının uyguladığı para politikalarındaki değişim de diğer kaygı unsurları olarak öne çıkıyor.
2- GÖZLER EKONOMİ YÖNETİMİNDE
Türkiye özelinde bakıldığında, iş dünyasının gündeminde 2024'te en çok yer kaplayan konu, tıpkı küresel ölçekte olduğu gibi enflasyonla mücadele olacak. Mehmet Şimşek ve Hafize Gaye Erkan liderliğindeki ekonomi yönetiminin attığı adımlar ve verdiği mesajlar çok dikkatli izlenmeye devam edilecek.
İş liderlerine göre, 31 Mart'ta yapılacak yerel seçimlerin sonuçları ve ekonomiye etkisi de Türkiye'de 2024 gündemini belirleyen bir diğer önemli konu başlığı olacak.
Bunların yanı sıra geçim sıkıntısı, Türkiye'nin dış politikada kurduğu ilişkiler, Türk Lirası'nın döviz kurları karşısında değer kaybetmeye devam etmesi de ülkenin gündeminde ilk sıralarda yer alacak. 2024'te ülke gündeminde en az yer kaplayacak 2 3*_y konulardan biri sürdürülebilirlik ve yeşil ekonomiye geçiş olacak.
3- HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ VURGUSU
Türkiye, Cumhuriyet'in 100. yılına hem ekonomide hem de siyaset alanında pek çok sorun ile girdi.
Cumhuriyet'in ikinci yüzyılında bu sorunların hızla çözülmesi tüm toplumsal kesimlerin en büyük beklentisi olarak öne çıkarken, iş dünyası temsilcilerinin büyük çoğunluğu 2024 ve sonrası için Türkiye'nin atılım yapması gereken en önemli konunun 'hukukun üstünlüğü' olduğu görüşünde. Hukuk alanında yapılması talep edilen iyileştirmelerin hemen ardından ise 'eğitim reformu
4- ÖNCELİKLİ HEDEF İHRACAT ARTISI
2023 yılında başta Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı olan AB olmak üzere, dev ekonomilerin durgunluk emareleri göstermeleri yıl sonu ihracat rakamlarında kendini gösterdi. Pek çok stratejik sektör 2023 yılında, deyim yerinde ise patinaj yapmak zorunda kaldı. 2024 yılında da küresel ticaretin yavaşlamaya devam etmesi beklentisi hakim.
Bu noktada iş dünyasının yeni yıldaki en öncelikli stratejisi küresel pazarlardaki yerini korumak ve pazar payını artırabileceği ülkelere odaklanmak olacak. Bununla birlikte ihracat gelirlerini artırabilmek için katma değerli üretime ağırlık vermek ve dijital altyapıların geliştirilmesi de öncelikli stratejiler arasında en ön sıralarda yer alıyor.
5-BÜYÜMEDE YAVAŞLAMA BEKLENTİSİ HAKİM
Türkiye ekonomisinin 2023 yılını yüzde 4’ün üzerine bir büyüme ile kapatması bekleniyor. Ancak haziran ayından bu yana uygulanan faiz artırımı politikasının büyüme üzerindeki baskısı hissedilmeye başladı. Bu nedenle 2024 yılında büyüme tarafında bir miktar geri çekiliş beklentisi yüksek.
Anketimizi yanıtlayan iş dünyası temsilcilerinin yüzde 41,2’üne göre Türkiye ekonomisi 2024 yılında yüzde 2-4 arasında bir büyüme kaydedecek. Öte yandan ekonomide yüzde 4-6 arası büyüme bekleyenlerin oranı ise yüzde 25,5 oldu. Yüzde 10 ve üzeri büyüme bekleyenler ise yüzde 15,7 gibi kayda değer bir oranla dikkat çekiyor.
6-TL’DEKİ DEĞER KAYBI SÜRECEK
Enflasyonun çok yüksek seyrettiği 2022 ve 2023 yıllarında, şirketler döviz kurlarındaki aşırı oynaklık nedeniyle bütçe planlarını aylık olarak değiştirecek kadar belirsiz bir ortamdan geçtiler. Bu durum hem yeni yatırım kararlarının ertelenmesini hem de finansal kaynaklara erişimde büyük sıkıntılar yaşanmasını beraberinde getirdi.
2024 yılı için de Türk Lirası’ndaki değer kaybının süreceği beklentisi hakim. Ankete katılanların yüzde 28,8’i 2024 sonuna kadar dolar kurunun 37,5-40 TL aralığında olacağı tahmininde bulunuyor. Yine katılımcıların yüzde 28,8 gibi önemli bir kesimi ise dolar kurunun 2024 sonunda 35-37,5 TL aralığını göreceği görüşünde.
Öte yandan ankete katılan iş dünyası temsilcilerinin yüzde 36,6’lık bölümü, dolar kurunun 12 ay içerisinde 40-45 TL bandına oturacağı öngörüsünde bulunuyor.
7- ENFLASYON TAHMİNLERİ YÜKSEK
Anketimizin ilk sorularına verilen yanıtlarda da görüldüğü gibi, enflasyon ekonomideki en hayati sorun olarak görülmeye devam ediliyor ve enflasyonla mücadele konusunda atılan adımlar çok dikkatle takip ediliyor. Bu noktada iş liderlerinin 2024 yılına ilişkin enflasyon tahminlerini de kaydetmek gerekiyor.
Ankete katılan iş dünyası temsilcilerinin yüzde 34,6’i yıl sonunda enflasyonun yüzde 40-50 arasında gerçekleşeceğini yani OVP’deki hedeflerin hayli aşılacağı öngörüsünde bulunuyor. Enflasyon 2024’te yüzde 50-60 arasında olacak diyenlerin oranı yüzde 23,1 olurken, yüzde 60 ve üzeri bir enflasyon bekleyenlerin oranı ise yüzde 36 gibi yüksek bir seviyede seyrediyor.
8- İŞE ALIMDA MEVCUTLAR KORUNACAK
Türkiye’de son bir yıldır işsizlik rasyosu yatay bir trendde. Son olarak 11 Aralık 2023 tarihinde açıklanan iş gücü istatistiklerine göre işsizlik oranı 2023 yılı Ekim ayında yüzde 8,2 seviyesinde gerçekleşti. İstihdam edilenlerin sayısı 31 milyon 985 bin kişi, istihdam oranı ise yüzde 48,8 oldu.
Her ne kadar çift hanelerden tek hanelere doğru düşüş olduğu görülse de işsizlik kronik bir sorun olarak var olmaya devam ediyor. Şirketlerin yeni yılda da yeni alım yapmaktan imtina edeceği görülüyor. 2024 işe alım stratejilerini sorduğumuz CEO’ların yüzde 44,2 gibi yüksek oranda istihdamı koruyacağını görüyoruz. Geçen yıl yaptığımız ankette de yine benzer bir oran çıkmıştı.
9- EKONOMİ POLİTİKALARI YABANCILARIN GÜNDEMİNDE
Bu yılki seçimlerden sonra yeni ekonomi yönetiminin değişmesiyle politikalarda da yapılan değişiklik piyasaları bir nebze olsun rahatlattı. Ancak CEO’ları gündemlerinde ‘ekonomi politikalarında değişiklik olur mu?’ sorusu hala var.
Şirketlerin yabancı ortaklarının Türkiye ile ilgili gündeminde de ilk sırada ekonomi politikalarında değişikliğin olup olmayacağını sorduğunu görüyoruz. Geçen yıl en çok seçimler sorulurken, bu yıl anketimizde yapısal reformlar ve enflasyon yabancı yatırımcıların gündeminin üst sıralarında bulunuyor.
10- BÜTÇELER ÇEVİK YÖNETİLECEK
İş dünyasını en çok zorlayan konuların başında son yıllarda yüksek enflasyon geliyor. Enflasyonist baskıların sürdüğü bu dönemde büyümenin yavaşlaması, Rusya-Ukrayna ve Filistin-İsrail savaşları ve ticaret savaşlarının devam etmesi iş dünyasının diğer takip ettiği konular olarak öne çıkıyor.
Aynı zamanda içerde yerel seçim ve sonrasındaki ekonomi politikaları konusunda belirsizlikler, şirketlerin yine bu yıl da dinamik bütçe yönetimine devam etmesine neden oluyor. Geçen yıl olduğu gibi bu yıl da şirketlerin yıllık bütçelerden çok, üç ayda bir bütçe revizyonları ile yola devam edecekleri görülüyor.
11- AB BÖLGESİ TEKRAR YÜKSELİŞTE
Türkiye’nin geleneksel ihracat pazarı AB Bölgesi’ne yönelik yükselen enflasyon ve büyümede yavaşlama endişeleri, Türk iş insanları tarafından da takip ediliyor. Geçen yıl ihracatta öne çıkacak pazarlar oylamasında AB yüzde 39,3 oy alırken, bu yıl AB pazarı için oy oranı yüzde 50 seviyesine yükselmiş durumda.
Rusya-Ukrayna savaşının etkisiyle politik olarak alınan pozisyonla birlikte Türk iş dünyasının Rusya ve Türk Cumhuriyetlerine ilgisi artmış durumda. Bu pazarlar ihracatta öne çıkacak ülkeler arasında ikinci sırada yer alıyor. Onu Ortadoğu ve Kuzey Afrika izliyor.
12- DIŞ PAZARA YÖNELİM ARTIYOR
CEO’lara şirketleri için büyümenin ana kaynağının neresi olduğunu sorduk. Geçen yıl bu soruyu sorduğumuzda yüzde 59,8 oranında iç pazar ağırlıklı büyüme verisi ortaya çıkmıştı. Bu yıl yaptığımız ankette ise iç pazar ağırlıklı büyüme oranı düşerken, dış pazara yönelimin arttığı görülüyor.
Bilindiği üzere Türkiye ihracatının çoğunu AB bölgesine gerçekleşiyor. AB tarafında bir önceki soruda olduğu gibi ihracat beklentisi yükseliyor. Bu nedenle bu yılki ankette yüzde 59,6 oranıyla dış pazar kaynaklı büyümenin beklendiği ortaya çıkıyor.
13- DİJİTALE VE ARGE’YE AYRILAN BÜTÇE ARTIYOR
Pandemiyle birlikte dijitalleşmenin hızının çok daha fazla arttığını gördük. Şirketler bütçelerinden dijital yatırımlara olan bütçeyi artırmaya devam ediyor. Şirketlerin 2024’te bütçelerinde dijital yatırımlar için kaynak ayırdığı görülüyor.
Yüzde 36,5’lik kesim bu alana bütçeden yüzde 5-10 arasında pay ayırırken, yüzde 28,8’lik kesim yüzde 0-5 arasında pay ayırıyor. Yine AR-GE’ye geçen yıl yüzde 22’lik kesim pay ayırmazken bu yıl oran yüzde 15,7’ye gerilemiş. Şirketler en çok yüzde 2-4 arasında AR-GE’ye kaynak ayırıyor.
