Hazır giyimden gıdaya, e-ticaretten AVM’ye pek çok farklı oyuncuyu bünyesinde barındıran organize perakende sektörü 2 trilyon TL’yi aşan cirosuyla Türkiye ekonomisinin lokomotiflerinden biri. 2024 yılında perakende sektörü, küresel ekonomideki dalgalanmaların ve yerel faktörlerin bir araya gelmesiyle oldukça hareketli bir dönem geçirdi.
Ekonomist Dergisi 22 Aralık-4 Ocak tarihli sayıdan
Yüksek enflasyon ve artan maliyetler, turist sayılarındaki düşüşler, perakende sektöründe dengelerin bozulmasına neden oldu. Bu zorluklara rağmen, dijitalleşme sürecindeki hızlanma, e-ticaret tarafında büyümeyi tetikledi.
Perakendeciler, değişen tüketici davranışlarına uyum sağlamak için omni-channel stratejilerini güçlendirmeye odaklandı. Yapay zeka ve veri analitiği gibi teknolojileri iş süreçlerine ekleyen perakendeciler kişiselleştirilmiş müşteri deneyimlerine yönelerek farklılaşmaya çalıştı.
KİRA ARTIŞLARI SORUNU
Gıda dışı perakende sektörü için 2024’ün ilk yarısı genel olarak verimli geçti. Ancak temmuzdan itibaren adet satışlarında hem aylık hem de yıllık bazda gerilemenin olduğu bir döneme girildi. Kasım ayında indirimler ve aralıkta yılbaşının etkisiyle piyasa hareketlense de ekonomi yönetiminin enflasyonla mücadele çerçevesinde aldığı önlemler talebin daralmasında etkili oldu. Maliyet ve kira artışları 2024’te sektörün gündemini meşgul etti. Sabit kiralar son üç yılda dört kat arttı. Ciro kirası da eklendiğinde inanılmaz bir artış ortaya çıktığını söyleyen Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı (BMD) Sinan Öncel, “10 uzama yılını dolduran kontratlarda mülk sahibinin ‘sebepsiz fesih’ hakkı bulunuyor. Mülk sahibi, bahsettiğimiz aşamaya gelindiğinde yüzde 500’e varan fahiş kira artışı talebinde bulunabiliyor. AVM’ler bu işin belki sadece yüzde 1’ini oluşturuyor. Cadde mağazaları, ofisler, OSB’lerdeki atölyeler, fabrikalar, depolar, antrepolar kısaca tüm kiralanabilir alanlarla ilgili bir sorundan bahsediyoruz” diyor.
SİNAN ÖNCEL / BİRLEŞMİŞ MARKALAR DERNEĞİ
2025 için iyimser bir tablo görünmediğini söyleyen Öncel, şu görüşleri dile getiriyor: “Enflasyonla mücadele kapsamında talebi kısmaya yönelik önlemler büyük olasılıkla devam edecek. Diğer taraftan bulunduğumuz coğrafyada jeopolitik riskler artıyor. Sınırımızın hemen yakınında, Suriye’de 61 yıllık rejimin yıkılmasının ardından gelişmelerin nereye evrileceğini henüz öngöremiyoruz. Bölgemizdeki belirsizliklerin artması halinde 2025’te ülkemizi ziyaret edecek turist sayısında da düşüşle karşı karşıya kalabiliriz. Dolayısıyla tüm bu gelişmeleri hesaba katarak şimdiden önlemlerimizi almamız gerekiyor.”
ALP ÖZPAMUKÇU / GIDA PERAKENDECİLERİ DERNEĞİ
YEREL ÜRETİME DESTEK
Enflasyonun etkisiyle 2024 yılını yüzde 75 büyümeyle kapatmaya hazırlanan gıda perakende sektörü, 2024 yılında tedarik zincirlerine dönerek, burada iyileştirmeler ve geliştirmeler yapmaya çalıştı. Şirketler, özellikle de yerel üretimin desteklenmesi konusunda önemli adımlar attı. Tarım ve hayvancılığın desteklenmesi ve özellikle üretim planlamalarına odaklanılması gerektiğini söyleyen Gıda Perakendecileri Derneği (GPD) Yönetim Kurulu Başkanı Alp Önder Özpamukçu, “Küçük üreticilerimiz daha doğru yönlendirilmeli ve verimli hale getirilmeli. Birçok perakendeci kendi olanaklarıyla üreticileri desteklemek yönünde çalışmaları sürdürüyor ancak bunların daha merkezi yapılar tarafından organize edilmesi, büyük ölçeklere ulaştırılması önemli” diyor. 2025 yılında enflasyonla ve kayıt dışı ile mücadele, verimlilik ve planlı-denetimli üretim sektörün temel konuları olmaya devam edecek. Ekonomik gidişat, gıda perakendesinde tüketici davranışlarında da değişikliği beraberinde getirdi. Tüketicilerin promosyon ve kampanyalara karşı çok hassas olduğunu söyleyen Özpamukçu, “Başka bir trend olarak, tüketicinin kalite – fiyat – fayda dengesine verdiği önemdeki artışı gösterebiliriz. Tüketicimiz daha çok araştırıyor ve ona göre alışverişini yapıyor. Harcama kalemlerinde de farklılaşmalar var. Dışarda yeme alışkanlıklarında hem değişim hem de bu harcama kaleminde düşüş var. Bu da marketlerde yeni ürün gruplarının ağırlıklarının değişmesini beraberinde getiriyor” diye konuşuyor.
NURİ ŞAPKACI / ALIŞVERİŞ MERKEZİ YATIRIMCILARI DERNEĞİ
BEŞ YENİ AVM YOLDA
2024 yılında sekiz AVM açıldı, Türkiye’deki AVM’lerin sayısı 447’ye, toplam kiralanabilir alanı yaklaşık 14 milyon metrekareye çıktı. 2024’ün ikinci yarısından itibaren pazardaki daralmayı hisseden sektör, kasım ayındaki kampanyalarla belirli ölçüde bir toparlansa da geçmiş yıllara nazaran daha sınırlı kaldı. Önümüzde dönemde yılbaşı alışverişleri ve sonrasında da ocak ayı son indirimler, şubat ayında da Sevgililer Günü’nün etkisini göreceklerini söyleyen Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Nuri Şapkacı, “Ancak bunun sonrasında asgari ücret artışının da fiyatlara yansımasıyla şubat ayının ikinci yarısı ve mart ayından itibaren tekrar bir daralma hissedilecek. Enflasyon hedeflerine yaklaşılması halinde yılın ikinci yarısından itibaren yavaş yavaş bir toparlanma bekliyoruz. Ancak 2025’te perakende ve AVM sektörleri için zorlu bir yıl olacak” diyor. Sektörde, 2025 yılında yaklaşık beş yeni AVM’nin açılması bekleniyor. 2025 yılında, yatırımcıların kendilerini güvende hissetmesini sağlayacak mevzuat düzenlemelerinin hayata geçirilmesi sektörün öncelikle başlıkları arasında yer alacak. AYD Başkanı Şapkacı, dünyada birçok ülkede örnekleri olan küresel uygulamaların Türkiye’ye uyarlanması ile sektörün ve Türkiye’nin daha fazla yatırım çekmesinin de mümkün olabileceğini belirtiyor.
HAKAN ÇEVİKOĞLU / ELEKTRONİK
SOSYAL TİCARET GELİYOR
Türkiye’de perakende e-ticaretin büyümesi hız kesmeden devam ediyor. Ticaret Bakanlığı’nın verilerine göre Türkiye’de e-ticaret hacmi ise 2023’te bir önceki yıla göre yüzde 115,15 artarak 1,85 trilyon TL oldu. 2024’te e-ticaret hacminin 3,4 trilyon TL ve işlem sayısının da 6,67 milyar adet olacağı öngörülüyor. Şu anda günde 16-17 milyon paket gönderimi 20 milyon pakete doğru hızlı bir ilerleme içerisinde. Günümüzde sosyal ticaret e-ticareti yeniden şekillendiriyor. Doğrudan sosyal medya platformlarında gezinerek alışveriş yapmanın artık e-ticaretin yeni normallerinden biri olduğunu söyleyen Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği (ETİD) Başkanı Hakan Çevikoğlu, “Özellikle Z kuşağı, bir zamanlar Google’da yaptıkları aramalar için artık TikTok’u kullanıyor. 2021’de ABD’de sosyal ticaret kanalları aracılığıyla 37 milyar dolarlık mal ve hizmet satın alınırken; 2025’e kadar, bu rakamın yaklaşık 80 milyar dolara veya toplam ABD’deki e-ticaretin yüzde 5’ine çıkması bekleniyor” diye konuşuyor. Küresel olarak bakıldığında ise sosyal ticaret pazarının 2025’e kadar 2 trilyon doların üzerine çıkması bekleniyor. Bu trendin 2025’te de devam edeceğini söyleyen Çevikoğlu, sektörün 2025 yılını 6-7 trilyon TL işlem hacmiyle kapatmasını öngördüklerini belirtiyor.
PROF. DR. HÜSEYİN ALTAŞ / TAMPF BAŞKANI
“2025’te verimlilik öne çıkacak”
“Organize perakende yirmi yılın üstünde bir zamandır büyümesini sürdürüyor. 2025 yılının ise ‘verimlilik’ hedefli bir yıl olmasını bekliyoruz. Tüm sektörler için geçerli olan bu hedefin, tüketiciyle en yoğun ve doğrudan temas eden sektörümüz için de kritik bir önem taşıyacağını söylemek yanlış olmaz. Sektörün gıda perakendecisinden AVM’sine, restoranından gıda dışı temsilcilerine kadar mevcut yöntemlerde verimlilik peşinde olması gerekirken, teknoloji ve dijitalleşmenin getirdiği kolaylık ve imkanları da her zamanki gibi süreçlerine dahil etmeye devam etmesi gerekiyor. Bu sadece sektörün dijitalleşme hedefinin bir gereği değil, maliyet yönetiminin de önemli bir yöntemi olacaktır.”
