Suudi Arabistan liderliğindeki Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve Rusya önderliğindeki OPEC dışı bazı petrol üreticisi ülkelerin cuma günü Avusturya'nın başkenti Viyana'da düzenledikleri ve 7 saat süren toplantıda ek üretim kesintisi almaması, fiyatlarda sert düşüşe neden oldu.
Bugün, Brent türü ham petrolün varil fiyatı 31,27 dolara kadar gerilerken, ABD'nin Batı Teksas (WTI) tipi ham petrolün varil fiyatı da 27,34 dolara kadar düştü.
Bu sonuçla, ham petrol fiyatları Şubat 2016'dan bu yana en düşük seviyelerine geriledi. Ayrıca yüzde 30'un üzerinde düşüşle Ocak 1991'deki Körfez Savaşı'ndan bu yana yüzdelik bazda en sert günlük kaybını kaydetti.
PAZAR PAYI ENDİŞESİ
Suudi Arabistan liderliğindeki OPEC'in petrol üretim miktarlarında ek kesinti yapma teklifine Moskova'nın yanaşmamasının en önemli nedeni olarak Rusya'nın küresel petrol piyasasındaki pazar payını ABD'li kaya petrolü üreticilerine kaybetme endişesi yer alıyor.
Düşük petrol fiyatları nedeniyle 2016 sonunda Suudi Arabistan'la iş birliği yaparak OPEC'in ek petrol kesintisi kararına destek veren Rusya, son 4 yılda 3 kez ham petrol üretimini azaltmıştı. Ancak, petrol fiyatlarını yükseltmek için yapılan her üretim kesintisinde, Suudi Arabistan başta olmak üzere OPEC ülkeleri ve Rusya'nın pazar payı ABD'li kaya petrolü üreticilerine geçmişti.
ABD'deki kaya petrolü devrimi sayesinde ülkenin günlük petrol üretimi 2008'de 5 milyon varil seviyelerindeyken, geçen hafta bu miktar günlük 13,1 milyon varile yükselerek rekor kırdı.
Suudi Arabistan ve Rusya'nın petrol üretimini kesmesiyle fiyatlar 50 doların üstüne çıkarken, bu iki ülkenin pazar paylarının önemli kısmını ele geçiren ABD, Kasım 2018'de bu ülkeleri geride bırakarak dünyanın en büyük ham petrol üreticisi konumuna yükseldi.
Artık ABD'li üreticilere piyasada pay kaybetmek istemediği için bu kez OPEC'in üretim kesintisine destek vermeyen Rusya ise petrol üretimini artırabileceği sinyalini veriyor.
Suudi Arabistan'ın da ham petrol üretimini nisan ayı başından itibaren artırma olasılığı, petrolde 3 yıldan uzun süren Riyad-Moskova ittifakının da sona ermesi riskini beraberinde getiriyor.
- Suudilerin bütçesi daha fazla etkilenecek
Petrol fiyatlarındaki sert düşüşün en çok Suudi Arabistan ekonomisine zarar vermesi bekleniyor.
Ekonomisinin yüzde 90'ı petrol üretimi ve ihracatına bağlı olan Riyad hükümetinin bütçesini dengeleyebilmesi için petrolün varil fiyatının yaklaşık 80-85 dolar arasında olması gerekiyor.
Öte yandan Rusya ise bütçe dengesini sağlayabilmek için petrol fiyatlarının ortalama 42-45 dolar arasında olmasına ihtiyaç duyuyor.
Petrol fiyatlarının düşük kalmaya devam etmesi durumunda, her iki ülkenin petrol gelirleri ve bütçelerinde milyarlarca dolar açık oluşacağı tahmin ediliyor. Bu ülkelerin borsalarında işlem gören petrol şirketlerinin hisse fiyatları ve piyasa değerlerinde de sert düşüşler görüldü.
Dünyanın en büyük ham petrol ihracatçısı olan Suudi Arabistan'ın milli petrol şirketi Saudi Aramco'nun hisseleri bugün yüzde 10, piyasa değeri ise yaklaşık 660 milyar Suudi riyali (176 milyar dolar) düştü.
Rus petrol şirketleri Rosneft ve Lukoil'in hisselerinde ise yüzde 4'ün üzerinde kayıp yaşandı. Ayrıca her iki şirketin piyasa değeri toplam 360 milyar ruble (4,8 milyar dolar) eridi.
- Diğer üretici ülkeler
Petrol fiyatlarındaki düşüş, OPEC içindeki orta ve küçük ölçekli üretici ülkelerin ekonomilerini de olumsuz etkiliyor.
Dünyanın en fazla ham petrol rezervine sahip Venezuela'da son yıllarda düşük petrol fiyatları nedeniyle ekonomik sıkıntılar hala devam ederken, ülkenin petrol endüstrisi de durma noktasına geldi.
Ayrıca ABD'nin ambargoları İran'ın ham petrol ihracatını engelliyor.
OPEC'in diğer büyük üreticileri olan Irak, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelerin üretimlerinin de düşük fiyatlar nedeniyle olumsuz etkilenmesi beklenirken, Angola, Cezayir, Nijerya gibi orta ölçekli üretici ülkelerle Ekvador, Ekvator Ginesi, Kongo ve Gabon gibi küçük ölçekli üretici ülkelerin daha fazla zarar göreceği tahmin ediliyor.
- Maliyeti en yüksek ülke ABD
Bu sürecin kısa vadede en çok ABD'nin yüksek maliyetle ham petrol çıkaran kaya petrolü üreticilerini etkilemesi bekleniyor.
Suudi Arabistan ve Rusya'nın çok üzerinde olan ABD kuyularındaki ham petrol üretim maliyeti, ortalama 50-55 dolar seviyesinde bulunuyor.
Rusya, petrol üretim miktarında ek kesinti yapmayarak, fiyatlardaki düşüşün bir süre daha devam etmesini ve ABD'li kaya petrolü üreticilerinin bir kısmının piyasa dışına itilmesini hedefliyor.
Düşük fiyat stratejisi Suudi Arabistan tarafından 2014-2016 yılları arasında uygulanırken, ABD'de 300'den fazla petrol şirketinin batmasına ve sektörde yaklaşık 250 milyar dolarlık kayba neden olmuştu. Ancak, Amerikalı kaya petrolü üreticileri 50 doların üzerine çıkan fiyatlar sayesinde üretimlerini artırmayı başarmıştı.
