Telafi çalışması, iş hayatının derinden etkileyen koronavirüs pandemisiyle yeniden gündeme geldi. Sokağa çıkma yasağı ve karantina gibi nedenlerden dolayı çok sayıda işletme çalışma sürelerini azalttı ya da uzun süre kepenk indirdi. Normalleşme birlikte işveren için telafi çalışması yaptırma hakkı doğdu.
Peki günlük telafi çalışma süresi ne kadar olmalı? Telafi çalışması kaç ay? Telafi çalışması için ayrıca ücret ödenmesi gerekir mi? Resmi tatillerde telafi çalışması yapılabilir mi? EY Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Hizmetleri Direktörü Dr. Hakkı Demirci ve EY Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Hizmetleri Müdürü Merve İlbay tüm yönleriyle telafi çalışması uygulamasını yazdı.
Telafi çalışması, çalışma hayatında meydana gelen ve işin durmasına sebebiyet verecek durumlar oluştuğunda ortaya çıkan esnek çalışma modellerinden biridir.
4857 sayılı Kanun ve İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’ne göre, telafi çalışması;
• Zorunlu nedenlerle işin durması,
• Ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi,
• Benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi,
• İşçinin talebi ile kendisine 4857 sayılı İş Kanunu, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile öngörülen yasal izinleri dışında izin verilmesi,
nedenleri ile yapılabilmektedir.
Ancak pandemi dolayısıyla, 26/03/ 2020 tarihli ve 31080 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile, önceden işverenin iki ay içinde yaptırabileceği öngörülen telafi çalışmasının, dört ay içinde yaptırılabileceği düzenlenmiştir. Yine aynı düzenleme uyarınca Cumhurbaşkanı, bu süreyi iki katına kadar artırmaya yetkilidir.
Yaşadığımız pandemi de bir zorunlu neden olarak kabul edildiğinden, alınan sokağa çıkma yasağı, kapatma, işyerinde karantina vb. nedenlerden veya talep eksikliğine bağlı olarak haftalık çalışma sürelerini azaltmak zorunda kalan işverenler, ücretlerini tam ödedikleri halde çalışanların haftalık çalışma süresinden eksik kalan sürelerini, daha sonra telafi çalışması olarak yaptırabilme imkanı bulabilmişledir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 63. Maddesine istinaden haftalık çalışma süresini 45 saat olarak belirlemiştir. Yine aynı kanuna göre günlük çalışma süresi, günde 11 saati aşmayacak şekilde haftanın çalışılan günlerine bölünerek uygulanabilmektedir. Ancak hiçbir durumda bir haftalık zaman dilimi içerisinde haftalık normal çalışma süresi 45 saati aşamaz.
Telafi çalışma süresi, günlük en çok çalışma süresini yani 11 saati aşmamak koşulu ile günde 3 saatten fazla yaptırılamamaktadır. Bu durumda günlük çalışma süresi 8 saat olan işyerlerinde günlük en fazla 3 saat, günlük çalışma süresi 9 saat olan işyerlerinde günlük en fazla 2 saat telafi çalışması yapılabilmektedir.
Telafi çalışması için öngörülen süreler azamî sürelerdir. Bu süreler azaltılabilir; ama arttırılamaz. Sözleşmelerle bu süreleri aşacak şekilde bir telafi çalışması yapılmasının öngörülmüş olması durumunda, aşan kısımlar telafi çalışması değil; fazla çalışma olarak kabul edilmelidir.
Telafi çalışması işverene İş Kanunu ile tanınmış bir hak olduğundan çalışanından onay almak zorunda değildir. Telafi çalışma uygulamasına karar verilmesi ve uygulanması işverenin kararıyla yapılmaktadır. Bu sebeple işveren, telafi çalışmasının 4857 sayılı İş Kanunu 64. maddesinde sayılan telafi çalışma nedenlerinden hangisine dayandığını ve telafi çalışmasına ne zaman başlanacağını çalışanlarına bildirmekle yükümlüdür.
2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı ile ilgili 1.5 günlük, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ile ilgili 1 günlük, 19 Mayıs Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı ile ilgili 1 günlük, 30 Ağustos Zafer Bayramı ile ilgili 1 günlük, Ramazan Bayramı ile ilgili 3.5 günlük, Kurban Bayramı ile ilgili 4.5 günlük, 1 Ocak Yılbaşı tatili ile ilgili 1 günlük, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü ile ilgili 1 günlük sürenin tatil olarak kutlanması öngörülmektedir. İşyerlerinde pazar günü hafta tatili olarak kullanılmaktadır.
Haftanın beş günü çalışılan işyerlerinde, çalışılmayan cumartesi günü telafi çalışması yapılıp yapılamayacağı hususu tartışmalıdır. Cumartesi gününün iş günü olduğunda şüphe olmamakla birlikte taraflar yaptıkları anlaşma ile bu güne ilişkin çalışma süresini diğer günlere paylaştırarak haftalık çalışma süresini tamamladıklarından, cumartesi günü işçiler bakımından dinlenme günü niteliği kazanmaktadır. Telafi çalışmasına ilişkin hüküm de “günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile” ifadesi yer almaktadır. Bu ifade, telafi çalışmasının esas itibariyle işyerinde çalışılan günde olacağını belirtmektedir. Dolayısıyla rızası alınmadan işçiye cumartesi günü telafi çalışması yaptırılmamalıdır. Yaptırılırsa kaç saat olur?
Haftanın beş günü çalışılan bir işyerinde, işveren cumartesi günü telafi çalışması yapılacağı yönünde bir karar alırsa, bu yapılacak telafi çalışması üç saatten fazla olamayacaktır. Yargıtay bir kararında Cumartesi gününün işyeri bakımından tatil günü olduğu ve telafi çalışması olduğu belirtilen çalışmanın da günde 3 saatten fazla yapıldığının anlaşıldığını belirtmiştir. Bu durumda işçinin çalışmak istememesinin işverene haklı nedenle fesih hakkı vermediği gibi, geçerli fesih sebebi de oluşturmayacağına da karar vermiştir. Bu bilgilere istinaden belirtilen bayram veya tatil günlerinde telafi çalışması yapılabilmesi mümkün değildir.
Telafi çalışması, çalışılmadığı halde ücret ödenen sürenin karşılığıdır. İşyerinde telafi çalışması yapılabilmesi için işçilerin az çalışması veya hiç çalışmaması gerekmekte ve işverenin çalışanların ücretinde hiçbir kesinti yapmamış olması ve telafi edilecek döneme ilişkin çalışanların tüm yasal haklarının eksiksiz olarak ödenmiş olması gerekmektedir.
Telafi çalışması fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılamayacağından, telafi çalışması sebebiyle günlük çalışma süresinin üzerinde çalışanlara, bu çalışmaları sebebiyle fazla mesai ücreti ödenmemektedir. Tatil edilen veya az çalışılan döneme ait ücretlerin işçilere tam ödenmiş olması sebebiyle, telafi çalışması için ayrıca bir ücret ödenmemesi gerekmektedir.
Telafi çalışması, Covid-19 pandemi sebebiyle bir çok işletmede üretimin durma noktasına gelmesi sebebiyle daha fazla gündeme gelmeye başlamıştır. Covid-19, telafi çalışma için zorlayıcı bir sebep olarak kabul edilmektedir. Salgın sürecinde, ücretli izin kullandıran veya çalışma sürelerini azaltan işverenler normalleşme süreci kapsamında işyerinde telafi çalışması uygulayabilirler. Fakat ücretsiz izin (nakdi ücret desteği) uygulaması veya kısa çalışma ödeneğinden faydalanan işverenler için telafi çalışmasından söz edilememektedir.
Telafi çalışmasının yasal boyutu, İş Kanunu ve İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği´nde açıklanmaktadır.
Günde 3 saatin üzerinde veya günde 11 saatin üzerinde çalışılması, akdi tatil, hafta tatili, bayram ve tatil günlerinde telafi çalışması veyahut telafi çalışmasının kaynağını oluşturan sebebin sona ermesinden veya ortadan kalkmasından itibaren 4 aylık süre içinde yapılmayan ve 4 aylık süre geçtikten sonra yapılacak ya da yaptırılacak olan telafi çalışmaları, ilgili kanun ve yönetmelik kapsamında telafi çalışması olarak değerlendirilememektedir.
Telafi çalışmasına ilişkin kurallara uyulmadan çalıştırılan her işçi için işverene 555 TL (2021 yılı için) idari para cezası uygulanmaktadır.
Telafi çalışmasına katılmayan çalışan, işverene olan çalışma borcuna aykırı davrandığından 4857 sayılı Kanun Madde. 25/2 (h) bendine göre iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilebilir. Çalışan, haklı nedenler olmaksızın telafi çalışmasını yerine getirmeyi reddettiği takdirde, çalışmadığı süreler içerisinde kendisine ödenmiş olan ücretin de geri alınması mümkündür.
Peki günlük telafi çalışma süresi ne kadar olmalı? Telafi çalışması kaç ay? Telafi çalışması için ayrıca ücret ödenmesi gerekir mi? Resmi tatillerde telafi çalışması yapılabilir mi? EY Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Hizmetleri Direktörü Dr. Hakkı Demirci ve EY Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Hizmetleri Müdürü Merve İlbay tüm yönleriyle telafi çalışması uygulamasını yazdı.
1- Telafi çalışması nedir, hangi durumlar da yapılabilir? Covid’te telafi çalışması mevzuata uygun mudur?
4857 sayılı Kanun ve İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’ne göre, telafi çalışması;
• Zorunlu nedenlerle işin durması,
• Ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi,
• Benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi,
• İşçinin talebi ile kendisine 4857 sayılı İş Kanunu, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile öngörülen yasal izinleri dışında izin verilmesi,
nedenleri ile yapılabilmektedir.
Ancak pandemi dolayısıyla, 26/03/ 2020 tarihli ve 31080 sayılı Resmî Gazete ’de yayımlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile, önceden işverenin iki ay içinde yaptırabileceği öngörülen telafi çalışmasının, dört ay içinde yaptırılabileceği düzenlenmiştir. Yine aynı düzenleme uyarınca Cumhurbaşkanı, bu süreyi iki katına kadar artırmaya yetkilidir.
Yaşadığımız pandemi de bir zorunlu neden olarak kabul edildiğinden, alınan sokağa çıkma yasağı, kapatma, işyerinde karantina vb. nedenlerden veya talep eksikliğine bağlı olarak haftalık çalışma sürelerini azaltmak zorunda kalan işverenler, ücretlerini tam ödedikleri halde çalışanların haftalık çalışma süresinden eksik kalan sürelerini, daha sonra telafi çalışması olarak yaptırabilme imkanı bulabilmişledir.
2- Günlük telafi çalışma süresi ne kadar olmalıdır?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 63. Maddesine istinaden haftalık çalışma süresini 45 saat olarak belirlemiştir. Yine aynı kanuna göre günlük çalışma süresi, günde 11 saati aşmayacak şekilde haftanın çalışılan günlerine bölünerek uygulanabilmektedir. Ancak hiçbir durumda bir haftalık zaman dilimi içerisinde haftalık normal çalışma süresi 45 saati aşamaz.
Telafi çalışma süresi, günlük en çok çalışma süresini yani 11 saati aşmamak koşulu ile günde 3 saatten fazla yaptırılamamaktadır. Bu durumda günlük çalışma süresi 8 saat olan işyerlerinde günlük en fazla 3 saat, günlük çalışma süresi 9 saat olan işyerlerinde günlük en fazla 2 saat telafi çalışması yapılabilmektedir.
Telafi çalışması için öngörülen süreler azamî sürelerdir. Bu süreler azaltılabilir; ama arttırılamaz. Sözleşmelerle bu süreleri aşacak şekilde bir telafi çalışması yapılmasının öngörülmüş olması durumunda, aşan kısımlar telafi çalışması değil; fazla çalışma olarak kabul edilmelidir.
3- Telafi çalışması için işçinin onayı gerekli midir?
Telafi çalışması işverene İş Kanunu ile tanınmış bir hak olduğundan çalışanından onay almak zorunda değildir. Telafi çalışma uygulamasına karar verilmesi ve uygulanması işverenin kararıyla yapılmaktadır. Bu sebeple işveren, telafi çalışmasının 4857 sayılı İş Kanunu 64. maddesinde sayılan telafi çalışma nedenlerinden hangisine dayandığını ve telafi çalışmasına ne zaman başlanacağını çalışanlarına bildirmekle yükümlüdür.
4- Resmi tatillerde telafi çalışması yapılabilir mi?
2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunda, 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı ile ilgili 1.5 günlük, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı ile ilgili 1 günlük, 19 Mayıs Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı ile ilgili 1 günlük, 30 Ağustos Zafer Bayramı ile ilgili 1 günlük, Ramazan Bayramı ile ilgili 3.5 günlük, Kurban Bayramı ile ilgili 4.5 günlük, 1 Ocak Yılbaşı tatili ile ilgili 1 günlük, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü ile ilgili 1 günlük sürenin tatil olarak kutlanması öngörülmektedir. İşyerlerinde pazar günü hafta tatili olarak kullanılmaktadır.
Haftanın beş günü çalışılan işyerlerinde, çalışılmayan cumartesi günü telafi çalışması yapılıp yapılamayacağı hususu tartışmalıdır. Cumartesi gününün iş günü olduğunda şüphe olmamakla birlikte taraflar yaptıkları anlaşma ile bu güne ilişkin çalışma süresini diğer günlere paylaştırarak haftalık çalışma süresini tamamladıklarından, cumartesi günü işçiler bakımından dinlenme günü niteliği kazanmaktadır. Telafi çalışmasına ilişkin hüküm de “günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile” ifadesi yer almaktadır. Bu ifade, telafi çalışmasının esas itibariyle işyerinde çalışılan günde olacağını belirtmektedir. Dolayısıyla rızası alınmadan işçiye cumartesi günü telafi çalışması yaptırılmamalıdır. Yaptırılırsa kaç saat olur?
Haftanın beş günü çalışılan bir işyerinde, işveren cumartesi günü telafi çalışması yapılacağı yönünde bir karar alırsa, bu yapılacak telafi çalışması üç saatten fazla olamayacaktır. Yargıtay bir kararında Cumartesi gününün işyeri bakımından tatil günü olduğu ve telafi çalışması olduğu belirtilen çalışmanın da günde 3 saatten fazla yapıldığının anlaşıldığını belirtmiştir. Bu durumda işçinin çalışmak istememesinin işverene haklı nedenle fesih hakkı vermediği gibi, geçerli fesih sebebi de oluşturmayacağına da karar vermiştir. Bu bilgilere istinaden belirtilen bayram veya tatil günlerinde telafi çalışması yapılabilmesi mümkün değildir.
5- Telafi çalışması için ayrıca ücret ödenmesi gerekir mi?
Telafi çalışması, çalışılmadığı halde ücret ödenen sürenin karşılığıdır. İşyerinde telafi çalışması yapılabilmesi için işçilerin az çalışması veya hiç çalışmaması gerekmekte ve işverenin çalışanların ücretinde hiçbir kesinti yapmamış olması ve telafi edilecek döneme ilişkin çalışanların tüm yasal haklarının eksiksiz olarak ödenmiş olması gerekmektedir.
Telafi çalışması fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılamayacağından, telafi çalışması sebebiyle günlük çalışma süresinin üzerinde çalışanlara, bu çalışmaları sebebiyle fazla mesai ücreti ödenmemektedir. Tatil edilen veya az çalışılan döneme ait ücretlerin işçilere tam ödenmiş olması sebebiyle, telafi çalışması için ayrıca bir ücret ödenmemesi gerekmektedir.
6- Covid-19 sebebiyle telafi çalışması yapılabilir mi?
Telafi çalışması, Covid-19 pandemi sebebiyle bir çok işletmede üretimin durma noktasına gelmesi sebebiyle daha fazla gündeme gelmeye başlamıştır. Covid-19, telafi çalışma için zorlayıcı bir sebep olarak kabul edilmektedir. Salgın sürecinde, ücretli izin kullandıran veya çalışma sürelerini azaltan işverenler normalleşme süreci kapsamında işyerinde telafi çalışması uygulayabilirler. Fakat ücretsiz izin (nakdi ücret desteği) uygulaması veya kısa çalışma ödeneğinden faydalanan işverenler için telafi çalışmasından söz edilememektedir.
7- İşçi ve işverenin telafi çalışmasına aykırı davranmasının sonuçları nelerdir?
Telafi çalışmasının yasal boyutu, İş Kanunu ve İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği´nde açıklanmaktadır.
Günde 3 saatin üzerinde veya günde 11 saatin üzerinde çalışılması, akdi tatil, hafta tatili, bayram ve tatil günlerinde telafi çalışması veyahut telafi çalışmasının kaynağını oluşturan sebebin sona ermesinden veya ortadan kalkmasından itibaren 4 aylık süre içinde yapılmayan ve 4 aylık süre geçtikten sonra yapılacak ya da yaptırılacak olan telafi çalışmaları, ilgili kanun ve yönetmelik kapsamında telafi çalışması olarak değerlendirilememektedir.
Telafi çalışmasına ilişkin kurallara uyulmadan çalıştırılan her işçi için işverene 555 TL (2021 yılı için) idari para cezası uygulanmaktadır.
Telafi çalışmasına katılmayan çalışan, işverene olan çalışma borcuna aykırı davrandığından 4857 sayılı Kanun Madde. 25/2 (h) bendine göre iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilebilir. Çalışan, haklı nedenler olmaksızın telafi çalışmasını yerine getirmeyi reddettiği takdirde, çalışmadığı süreler içerisinde kendisine ödenmiş olan ücretin de geri alınması mümkündür.
BU HABERLER DE İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
- Yeni SGK borç yapılandırması yürürlüğe girdi: Artılar, eksiler
- Kıdem tazminatı nasıl hesaplanır?
- İhbar Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
- Ölüm aylığı ve cenaze ödeneği hakkında tüm merak edilenler
- Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır? Resmi tatillerde fazla mesai ücreti ödenir mi?
- Primini dolduranlar dikkat! Yargıtay’dan kritik kıdem tazminatı kararı
- Malulen emeklilik şartları neler? Malulen emeklilik maaşı ne kadar?
- Staj süreleri ve çıraklık sigortası emekliliği etkiler mi?
- 11 maddede uzaktan çalışma yönetmeliği: İşçi ve işverenler nelere dikkat etmeli?
- Sosyal Güvenlik Destek Primi oranları ve tutarı ne kadar? SGDP’nin emekliliğe etkisi var mı?
- İsteğe bağlı sigorta nedir? Prim tutarları ve hesaplama örneği
- Fesih yasağı kapsamına giren ikale sözleşmesi nedir?
- Yıllık izin hakkında tüm merak edilenler
- Ne zaman emekli olurum? Emeklilik hesaplama
- İstifa Eden Kıdem Tazminatı Alabilir mi? Hangi hallerde istifa eden kıdem tazminatı alır?
- SGK prim iadesi mümkün mü? Hangi primler geri alınabilir?
- İşsizlik sigortası nedir? Kimler, nasıl, ne kadar süre faydalanabilir?
- Yüksek emekli maaşı almak için neler yapmalı?
- İşe iade davası nedir? İşe iade davası ne zaman, nasıl, nerede açılır?
