FATOŞ BOZKUŞ
fbozkus@ekonomist.com.tr
2000'li yıllarda enflasyonun düşmesiyle beraber, Türkiye'de gelir kaleminin en önemli ayağını oluşturan baz ücrette farklılık yaratma alanının daraldığını ve çalışanların ödüllendirilmesi için farklı tip uygulama modellerinin hayata geçirildiğini gözlemlemiştik.
Çalışan memnuniyetini de destekler nitelikte oluşturulan yan haklar, fark yaratmada önemli enstrümanlar haline gelmişti. Ancak hızla artan enflasyon nedeniyle 2019 yılında tüm şirketlerin yükselen maliyetlerin yönetimine odaklanması bekleniyor. Peki bu durumda şirketlerin çalışanlarına sunduğu yan haklarda nasıl bir değişim olacak?
Uzmanlar, ücret artışlarında enflasyonla aynı oranda artış gerçekleşmezse düşük ve orta gelirlinin alım gücü düşeceği için, çalışanlara destek olmak adına kurumların yan haklar alanında yapabilecekleri katkıların daha önemli hale geleceği görüşünde. Ancak yükselen maliyetler nedeniyle yan haklarda kısıntıya gidilmesi kaçınılmaz görünüyor.
Eğitim, BES, alışveriş çekleri gibi yan haklar, halihazırda ek yan haklar olarak değerlendirildikleri için en çok kısıntının bu alanlarda olması bekleniyor. Şirketlerin yan haklarda çalışanların en çok değer verdiği kalemlere ve işletmenin faaliyetlerinin sürdürülebilirliği açısından en önemli alanlara odaklanacakları tahmin ediliyor.
Korn Ferry ve Mercer'ın yaptığı araştırma sonuçları bu öngörüyü doğruluyor. Korn Ferry'nin 500'e yakın şirket üzerinde yaptığı araştırma, şirketlerin yüzde 28'inin çalışanlarıntoplam gelirlerinin önemli bir ayağını oluşturan yan hak uygulamalarında değişikliğe gideceklerini ortaya koyuyor.
Korn Ferry Türkiye Ürün Servisleri Lideri Ersin Yıldırım, araştırma sonuçlarını daha detaylı incelediklerinde, şirket arabaları, özel sağlık sigortası ve telekomünikasyon yardımlarında gerçekleşecek değişikliklerin ön plana çıktığını aktarıyor.
Şirketlerin çalışanların haklarını olabildiğince koruma ve yaşam endeksine doğrudan etki eden başlıklarda iyileştirme fırsatları aradığının altını çizen Yıldırım, yakın dönemde şirketlerin ödüllendirme uygulamalarında yeni adımlar atmasını beklediklerini de ifade ediyor.
Randstad Stratejik Çözümler ve Halkla İlişkiler Müdürü Ener Öztürk, 2019'da yan hakların genel olarak korunacağını öngördüklerini anlatıyor. Öztürk, "Ancak maliyet baskısı nedeniyle içeriklerin tekrar gözden geçirilmesi beklenebilir" diyor.
SERVİS VE ŞİRKET ARACI
Mercer tarafından yapılan Ekim 2018 Yan Haklar Araştırması'nın sonuçlarına göre,örneğin şirket servisinde güzergahları birleştirerek sadece ana hatlara servis koyma gibi örneklerin çoğaldığı görülüyor. Michael Page Direktörlerinden Fatih Cömert de 2019 yılında özellikle araba yan hak uygulamalarında kesintiye gidilmesi beklentisini paylaşıyor.
Mercer Türkiye Yan Haklar Danışmanlık Hizmetleri Lideri Can Suntay, şirket araçlarını kiralama yöntemiyle tedarik eden firmaların, yükselen fiyatlar dolayısıyla araçları satın alma veya çalışana nakit araç yardımı yapma yollarına başvurduğunu gördüklerini söylüyor.
Suntay, konuşmasını şöyle sürdürüyor: "Türkiye'de her gün yaklaşık 400 bin araç iş nedeniyle kiralık olarak kullanılıyor. Mercer'ın yaptığı yan haklar araştırmasına katılan firmaların yüzde 38'i şirketin sağladığı aracın modelini değiştirmeyi düşünüyor.
Türkiye'de üretim hattı bulunan markaların daha uygun fiyat ve koşullar sunmasıyla rekabette öne çıkacağını düşünüyoruz. Araştırmada şirket aracı yerine araç yardımı ödemesi alma opsi-yonunu çalışanlarına sunan şirketlerin oranı ise yüzde 22 olarak belirlendi. Şirketlerin yüzde 45'i de servis sağlayamadıkları çalışanlarına akbil veriyor."
SAĞLIK SİGORTASI VE BES
2019 yılında sağlık sigortalarında da yeni tip uygulamaların gelişeceği öngörülüyor. Can Suntay, özellikle fabrika hattındaki saha çalışanlarının kapsama alınması örneklerinin çoğalacağını söylüyor.
Suntay, müdür ve üzeri pozisyonlara daha geniş içerikli paketler ile alt seviye pozisyonlara da yeterli seviyede paketlerin tasarlanıp, paketi yükseltme imkanınınverileceği yeni tip uygulamaların gelişeceğini ifade ediyor.
Bireysel emeklilik alanında ise özellikle otomatik katılım sistemine gelecek yeni kurallarla katılımın artırılmasına yönelik çalışmaların hız kazanması bekleniyor. Can Suntay, kurum katkılı emeklilik planına geçip bir yan hak olarak çalışanın geleceğine yatırım yapmayı tercih eden şirketlerin sayısının ise sınırlı kalacağı görüşünde.
ESNEK YAN HAKLAR
Uzmanlar, 2019'da yan haklar alanında, belirli bir bütçe içerisinde kalacak şekilde çalışanın dilediğince belirleyebildiği 'Esnek Yan Haklar' uygulamalarına olan ilginin artacağının da altını çiziyor.
2019'da yan hakların tedarikinin ve yönetiminin kolay olduğu çipli kart, SMS üzerinden alınan kodlarla alışveriş, yazılım üzerinden belirlenebilen harcama tutarlarıyla indirimli alışveriş uygulamalarının da yaygınlaşması bekleniyor.
YÜKSELİŞTEKİ YAN HAKLAR NELER?
AON Türkiye Sağlık ve Yan Haklardan Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Ayşe Sinem Yalçın, şirketlerin çalışanlarına yeni yeni sunmaya başladığı yan haklar da olduğunu söylüyor. Yalçın, bu haklarla ilgili olarak şu bilgileri veriyor: "Kreş yardımı, eğitim yardımı gibi çalışanların özel hayatlarını da göz önünde bulundurarak, onları desteleyecek yan hakların yükselişe geçtiğini söyleyebiliriz.
Doğum günlerinde izin kullanmak yeni trend olarak karşımıza çıkıyor. Ayın belirli günlerinde evden esnek çalışma imkanına sahip olmak da özellikle çalışanlar tarafından memnuniyetle karşılanıyor. Wellness programları, sosyal kulüpler kurulması ve şirketler tarafından finanse edilmesi yine öncü şirketlerde karşımıza çıkan uygulamalar."