FATOŞ BOZKUŞ
fbozkus@ekonomist.com.tr
Üstelik bu sayı daha da artacak gibi. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, AR-GE merkezi sayısını yıl sonunda bine çıkarmayı hedefliyor.Türkiye ekonomisinin 2023 hedeflerine ulaşabilmesi için daha fazla üretim yapması, bundan da önemlisi yüksek katma değerli üretime ağırlık vermesi gerekiyor.
İhracatın kalıcı ve sürdürülebilir artışını sürdürmek için bu şart. Dolayısıyla, şirketlerin AR-GE ve tasarıma yatırım yapması gerekiyor. Devlet de şirketlerin üzerindeki bu yatırım maliyetini hafifletmek için AR-GE faaliyetlerine bazı destek ve teşvikler veriyor.
Bu teşvikler de işe yaramış gibi görünüyor. Çünkü son dönemde AR-GE merkezi sayısında patlama yaşanıyor. 2008 yılında 20 firma AR-GE merkezi belgesine sahipken, 2016’da bu sayı 335’e yükseldi. Bu yıl nisan ayı sonunda AR-GE merkezi sayısı 453’ü buldu. Mayıs ayında verilen belgelerle birlikte ise bugün AR-GE merkezi sayısı 470’e ulaşmış durumda. Buna ek olarak 40 adet de tasarım merkezi bulunuyor.
AR-GE merkezi sayısındaki artış önümüzdeki dönemde de hızla artacağa benziyor. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü, “AR-GE merkezi sayısını ilk etapta 500’e, yıl sonunda ise bine çıkarmayı hedefliyoruz” diyor.
Geçen yıl çıkan kanunla birlikte AR-GE mevzuatına ilk defa tasarım faaliyetleri de dahil edildi. Ayrıca bir AR-GE merkezi açmak için gerekli minimum personel sayısı 15’e indirildi. AR-GE projeleri kapsamında ithal edilen eşya gümrük ve damga vergisinden istisna edildi. AR-GE ve tasarım faaliyetlerinin desteklenmesiyle ilgili uygulama yönetmeliğinin ve Bakanlar Kurulu Kararı’nın çıkmasının ardından TİM de harekete geçti.
Üyelerine sağlayacağı danışmanlık hizmeti için Sistem Global Danışmanlık ile anlaşan TİM bu konuda şirketlerle görüşmelere başladı. Tüm bu gelişmeler AR-GE ve tasarım merkezi başvuru sayısını ciddi ölçüde arttırdı.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü, AR-GE reform paketinin yürürlüğe girmesi ve birebir yapılan şirket görüşmelerinin bu artışta payının çok yüksek olduğunu söylüyor. Özlü, tasarım merkezi kavramının ise 2016 yılında kanunda ve ilgili uygulama yönetmeliğinde yapılan değişiklikle yürürlüğe girdiğini hatırlatıyor.
15 BİN PROJE VAR
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın verilerine göre, şu anda Türkiye’de 470 AR-GE merkezi bulunuyor. Bu AR-GE merkezlerinde 34 binin üzerinde personel çalışıyor. AR-GE merkezlerindeki tamamlanan ve devam eden proje sayısı ise 15 bini aşıyor.Nisan ayı sonu itibariyle patent sayısı ise 5 bin 147 olarak görünüyor. Bunların bin 148’i tescilli iken 3 bin 999’u ise başvuru aşamasında bulunuyor.
AR-GE merkezlerinde sektörel ağırlıkta başı otomotiv yan sanayi çekiyor. Nisan ayı itibariyle bu sektörde 66 AR-GE merkezi var. İkinci sırada 55 AR-GE merkezi ile makine ve teçhizat, üçüncü sırada ise 38 AR-GE merkeziyle yazılım sektörü yer alıyor.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Faruk Özlü, bugün itibariyle faaliyette olan tasarım merkezi sayısının ise 40 olduğunu söylüyor. Özlü, bu tasarım merkezlerinde çalışan sayısının ise 792 kişi olduğunu ifade ediyor.
SEKTÖRÜNDE İLK OLDU
Devletin verdiği teşvikler son dönemde birçok şirket AR-GE merkezi kurmaya teşvik etti. Örneğin 2002 yılında temelleri atılan, Antalya, İstanbul, Mersin ve Ankara’daki tesislerinde yarı mamul oluklu mukavva ve kutu üretimi gerçekleştiren ANKUTSAN bunlardan biri. Nisan ayında AR-GE merkezi belgesi almaya hak kazandıklarını söyleyen şirketin kurucu ortağı Rüstem Kesgi, Antalya’dan AR-GE merkezi belgesi olan üçüncü kuruluş olduklarını anlatıyor.
Kağıt sektöründe ise AR-GE merkezi kuran ilk şirket olduklarına dikkati çeken Kesgi, yeni ve inovatif ürünler, gıda raf ve taşıma ömrünü uzatan ambalaj çeşitleri, yazılım, bulut sistemleri ve ambalaj makineleri konusunda çalışma niyetinde olduklarını belirtiyor.
Rüstem Kesgi, AR-GE ekibinin 21 kişiden oluştuğunun da altını çiziyor. Kesgi, “Geliştirdiğimiz ürünleri patent ile koruma altına alarak firmanın rekabet gücünü artırmayı hedefliyoruz. AR-GE için hedefimiz de ciro içinde şu anda binde 5 olan payı yüzde 2-3’lere çıkarmak” diyor.
29 BELGE İPTAL EDİLDİ
Halen başvuru dosyası bakanlığa ulaşmış ve işlemleri başlatılmış olan AR-GE merkezi kurmak isteyen firma sayısı 100’e ulaşmış durumda. Tasarım merkezi için ise 32 firmanın dosyası inceleniyor. Tabii bu süreçte belgesi iptal edilen şirketler de oldu. Yapılan incelemeler sonucu 29 firmanın belgesi iptal edildi.