7 Şubat 2021 İklim Değişikliği Ekinden
Türkiye’nin yenilenebilir enerji teknolojilerinde bölgesinde önemli bir üs olmak gibi bir hedefi olduğunu anlatan Türkoğlu, EPİAŞ’ın dünyada yaşanan devrimsel dönüşüme ek olarak yükselen Türkiye’nin bölgesinde enerji ticaret merkezi olma hedefine katkı sağlayacak birçok çalışma yaptığını dile getiriyor. Türkoğlu aşağıdaki yazısında EPİAŞ’ın çalışmalarını değerlendirdi.
SESSİZ DEVRİM
"Dünyada enerji talebi hızla artıyor. Rekabet, yeni ülkelerin bu yarışa katılması, dünya nüfusundaki büyüme, artan tüketim, fosil yakıtlara bağlı enerji üretimi sonucu ortaya çıkan sera gazı etkisi, ülkeleri yeni enerji kaynakları arayışına yöneltti. Türkiye ekonomisi, dünyada en hızlı gelişen ülkelerden birisi; buna bağlı olarak enerji talebimiz de hızla artıyor.
Türkiye enerjide aslında sessiz bir devrim yapıyor bence. Bildiğiniz üzere kurulu gücümüzü son 20 yılda yaklaşık 3,5 kat artırdık. Buna rağmen yenilenebilir enerjiden elektrik üretimimizin son 20 yılda 4 kattan fazla artması, verimli santrallerin devreye girmesiyle birlikte CO2 salımımız aynı süre içerisinde sadece 2 kat arttı. Bu noktada karşılaştırmayı Türkiye ile eşdeğer büyüklükteki ülkelerle yapmak doğru olur.
Türkiye Avrupa’daki en büyük 5. kurulu güce sahip ülke. Öte yandan bu ilk 5 ülke içerisinde yenilenebilir enerji kurulu güç oranında en yüksek ülke. Rüzgâr, güneş, jeotermal ve diğer yenilenebilir kaynakların sisteme entegrasyonu konusunda öncü çalışmalar yapan Türkiye, ilerleyen yıllarda ders kitaplarına konu olacak, birçok ülkeye emsal teşkil edecek çalışmaları gerçekleştiriyor.
Özellikle yenilenebilir teknolojilerin Türkiye’de üretimi ve geliştirilmesi için verilen yerli malzeme katkı payı, bu noktada önemli. Bu sayede ülkemiz yenilenebilir enerjide ciddi bir kapasite geliştirdi. Ülkemizin yenilenebilir enerji teknolojilerinde bölgesinde önemli bir üs olmak gibi bir hedefi de bulunuyor.
BU YIL DEVREDE
Önümüzde bizi bekleyen dönüşme bakacak olursak esas konular verimlilik, optimizasyon, karbon ayak izi ve dijitalleşme olacak. Elektrik sektörünün üretiminden tüketimine ve iletimden ticaretine her alanda verimlilik, optimizasyon ve dijitalleşme bizi ileriye taşıyacak. Her şeyin sosyal refahı optimize edecek şekilde tasarlanması ve piyasa paydaşlarının bu doğrultuda en doğru teknolojileri kullanması çok önemli.
EPİAŞ olarak dünyadaki yenilikleri takip ediyoruz. Uzmanlarımızı Avrupa Enerji Borsaları Birliği (EUROPEX ve Dünya Enerji Borsalar Birliği’ndeki çalışma gruplarına entegre ediyoruz. Üniversitelerle iş birliği yapıyoruz ve iyileştirmeler için halka açık yarışmalar düzenliyoruz. Piyasa katılımcılarımızı geliştirdiğimiz bütün ürünlerde süreçlere dâhil ediyoruz.
Örnek olabilecek ürün geliştirme süreçlerimizle sektörün birikimi ve ortak aklını projelerimize katıyoruz. Ülkemize katkı sağlayacak, uluslararası enerji piyasalarındaki bütün ürünleri piyasamızda oluşturmaya çalışıyoruz. Mevcut işlettiğimiz piyasalara vadeli ürünleri de hem elektrik hem gaz piyasalarımızda geliştiriyoruz.
Bu ürünlerimizi, 2021’de devreye alarak finansal risklerden arınmış sürdürülebilir bir piyasanın oluşması için çalışıyoruz. Yenilenebilir enerji piyasalarında "Yeşil Sertifika” diyebileceğimiz tüketimin yenilenebilir enerji kaynaklarından belgelenmesini sağlayan yeni piyasamız olan Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Sistemi- YEK-G’yi de 2021 içerisinde devreye alacağız. Gündemimiz yoğun.
TREND DEĞİŞİYOR
Küresel iklim değişikliği, büyük bir gündem; bütün dünya bunu yaşıyor. Burada büyük görev, sanayileşmiş ülkelere düşüyor. Mevcut karbon salımlarının büyük kısmını gelişmiş ülkeler oluşturuyor. Bir taraftan da gelişmekte olan ülkeler kalkınma yarışında yerlerini almaya çalışıyor.
Bu iş için gerekli enerjiyi yerel kaynaklardan kullanarak maliyet avantajı elde etmeye çalışıyorlar. Daha çok kömür ve fosil yakıtlar kullanarak acil enerji ihtiyacını karşılamaya çalışıyorlar. Son yıllarda yenilenebilir teknolojilerde meydan gelen maliyet düşüşlerinden dolayı, bu teknolojilere doğru büyük bir yönelme var. Baz yük olarak mevcut fosil yakıtlı santrallerden de kısa vadede vazgeçme imkânları yok.
Bu bir paradoks ama zaman içerisinde bir çizgiye oturacak. Türkiye’nin kurulu gücünün yüzde 50’sini, yenilenebilir enerji kaynakları oluşturuyor. Son yıllarda oluşturulan kapasite artışının büyük kısmı yenilenebilir enerjiden, özelikle de rüzgar ve güneşten geliyor. Bazı günler yüzde 60’ın üzerinde üretimimizi yenilenebilir kaynaklardan temin ediyoruz. Ülkemizin yerli ve yenilenebilir kaynaklardan enerji ihtiyacını karşılama gibi bir hedefi var.
EPİAŞ olarak Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması’nı (YEKDEM) çalıştırıyoruz. Bir aksama olmadan bu kaynaklardan üretim yapan üreticilere üretimlerinin bedelini ödüyoruz.
YEK-G sistemiyle hem üreticilerimiz için ek bir kaynak üretmiş olacağız hem mal ve hizmet üretiminde kullandığı enerjinin yenilenebilir enerjiden olduğunu belgelemek durumunda olan sanayici ve işletmelerimize bu imkânı sağlamış olacağız. Bu sertifikasyondaki temel amaç aslında kullanılan ve üretilen elektriğin yenilenebilir enerji kaynaklarından üretildiğini garantilemek.
“DÜNYAYI TAKİP EDİYORUZ”
EPİAŞ olarak YEK-G ile sertifika piyasalarında da ek bir deneyime ve ürünlere sahip olacağız. Bir enerji borsası olarak enerjiyle bağlantılı her konuda piyasa işletmecisi olarak yetkiye sahibiz. Bu konuda kanun koyucu bize karbon ticareti konusunda yetki veriyor Elektik Piyasası Kanunu, 6446’nın 11. maddesinin 8. fıkrasıyla kanun bize karbon piyasalarını işletme noktasında yetki veriyor.
Bildiğiniz gibi dünyada oluşan karbon salınımlarının büyük bir kısmı enerji kaynaklı. Dünyada oluşan yıllık 50 milyar tonluk salımın yüzde 70’i enerji kaynaklı, bunun yüzde 40’ı da elektrik enerjisi üretiminden kaynaklanıyor.
EPİAŞ olarak enerji piyasalarındaki santrallerin bütün üretim bilgilerine sahibiz. Ülkemizde üretilen elektrik enerjisinin yaklaşık yüzde 50’si fosil kaynaklardan geliyor. Bunun farkında olarak yasanın da bize verdiği yetkiden dolayı bu piyasaları geliştirmeye yönelik hazırlıklarımızı yapıyoruz.
Bu konuda Çevre ve Şehircilik Bakanlığımız öncülüğünde yürütülen PMR projelerine de katkı yapmaya çalışıyoruz. EPİAŞ içerisinde bir çalışma grubu oluşturduk ve bu noktada çıkabilecek her türlü talep ve etkiye karşı piyasayı koruyucu ürün ve hizmetler geliştirmeyi planlıyoruz. Bizler bu piyasaları dünya çapında takip ediyor ve hatta öncülük ediyoruz.
“ÜRÜN GELİŞTİRİYORUZ”
EPİAŞ’ın gündemi hiç olmadığı kadar yoğun. 2021 EPİAŞ’ın yılı olacak. Bunu temel olarak ikiye ayırabiliriz. Öncelikle halihazırda başarıyla işlettiğimiz piyasalarla ilgili iyileştirmeler ve geliştirmeler yapma konusundaki çalışmalarımız devam ediyor.
Buna ek olarak değişen konjonktür doğrultusunda piyasa ihtiyaçlarını proaktif bir şekilde karşılamaya devam edeceğiz. Bu noktada görevimiz olan enerjideki dönüşüm, temiz enerjiye geçiş ve karbon sınırlaması konusunda paydaşlarımızın ihtiyaçlarını karşılayacak hizmetleri vermeye devam edeceğiz.
Enerji sektöründe dijitalleşmenin arttığı, talebin tepki verebildiği, dağınık üretim ve tüketim noktalarının bulunacağı, dekarbonizasyonun ön planda olduğu yıllar bizi bekliyor.
Dünyada yaşanan bu devrimsel dönüşüme ek olarak yükselen Türkiye’nin bölgesinde enerji ticaret merkezi olma hedefine katkı sağlayacak birçok çalışma yapıyoruz. İlerleyen günlerde hem yurt içi hem de yurt dışı paydaşlarımızla iletişim ve etkileşimi artırmak adına adımlarımız da olacak.
2021’de 3 yeni piyasayı açmaya çalışacağız; vadeli elektrik ve gaz piyasalarını açacağız. Yenilenebilir piyasalara yönelik olarak da YEK-G piyasasını işletmeye başlayacağız.
Önümüzdeki dönem çalışmalarımızı karbon piyasalarına yönelik olarak artıracağız. Enerjinin toptan ticaretinin döndüğü her alanda daha rekabetçi, şeffaf, güvenli ve öngörülebilir piyasalara yönelik ürün geliştireceğiz.”