Anayurdu Anadolu olan ve ‘ölmez ağaç’ olarak nitelendirilen zeytin ağacı, binlerce yıldır insanlığa sağlık ve lezzet sunuyor. Son 20 yılda zeytincilik sektörüne yaptığı yatırımlarla sofralık zeytin üretiminde dünya birinciliğine yükselen, zeytinyağında da dünya ikinciliğindeki yerini sağlamlaştıran Türkiye, 475 bin tonluk zeytinyağı ve 750 bin tonluk sofralık zeytin beklediği tarihi bir sezona girdi.
Ekonomist’in 5 - 18 Ocak 2025 tarihli sayısından
Türkiye’nin sofralık zeytin ve zeytinyağı rekoltesiyle tarihi zirveyi gördüğünü dile getiren Ege Zeytin ve Zeytinyağı İhracatçıları Birliği (EZZİB) Başkanı Emre Uygun, “Tarihi rekolte, ihracatta tarihi rekorlar kırmamızı zorunlu kılıyor” diyor.
EMRE UYGUN / EZZİB
Türk üreticisinin uzun yıllar emek vererek yetiştirdiği zeytin ağaçlarının meyvelerinin katma değerli hale gelmesi, üreticilerin emeklerinin karşılığını alması için 2024/25 sezonunda 200 bin ton zeytinyağı ve 100 bin ton sofralık zeytin ihraç ederek 1 milyar dolar döviz getirisini Türkiye’ye kazandırmayı hedeflediklerini söyleyen Uygun, “Önümüzdeki beş yıllık vadede de yıllık ihracatımızı 1,5 milyar dolara çıkarmak için gece-gündüz çalışacağız” diye ekliyor.
GEÇMİŞİ ANTİK YUNAN’A UZANIYOR
İnsanoğlunun zeytin ağacına ve özellikle Homeros’un ‘altın sıvı’ olarak adlandırdığı zeytinyağına olan tutkusu Antik Yunan’a kadar uzanıyor. Akdeniz coğrafyasında zeytinyağı konusunda dünyanın önde gelen ülkelerinden biri olan Türkiye’de, bu alana kadın girişimci ilgisi oldukça yoğun. Zeytinyağı işine soyunan, markalı üretim yapan, hem kendi satış kanallarından hem de farklı satış noktalarından tüketicilere ulaşan zeytinyağı üreticisi kadın girişimciler arasında pek çok ödül alan isim de var.
BAHAR ALAN / NOVA VERA
Nova Vera markasının kurucusu Bahar Alan, o isimlerden biri. 350’den fazla uluslararası ödülle Türkiye’nin en çok ödül alan zeytinyağı markası konumunda olan Nova Vera, aynı zamanda son iki yıldır ‘Dünyanın en iyi beş zeytinyağı üreticisi’ arasında yer alıyor. Kurulduğu 2018 yılından bu yana Japonya, ABD ve Kuzey Avrupa başta olmak üzere toplamda 20 ülkeye ihracat gerçekleştirdiklerini belirten Alan, önümüzdeki dönemde özellikle İngiltere ve Almanya pazarlarına olan ihracatlarını artırmayı hedeflediklerini söylüyor. Organik üretim ilkelerine sadık kalmak ve enerjiyi sürdürülebilir kaynaklardan elde etmenin yanı sıra tüm atıkların kaynağında azaltılması ve geri dönüştürülmesi ile çevresel etkilerini en aza indirilmeyi de hedeflediklerine değinen Alan, şunları ekliyor: “Biyoçeşitliliği korumaya özen gösteriyoruz. Yerel çeşitlerimiz olan Trilye, Memecik ve Ayvalık zeytinlerinden elde ettiğimiz zeytinyağlarımız, dünya çapında seçkin restoranlar ve şefler tarafından tercih ediliyor. 2024 sezonunda üretimimizi 180-200 ton civarında olacağını öngörüyoruz.”
İPEK ZİVANE / ZİVANE
COĞRAFİ İŞARETLİ ÜRÜN
Aileden zeytinci olan İpek Zivane ise kurumsal hayattan girişimciliğe soyunanlardan. 2018 yılında profesyonel iş hayatına nokta koyarak ‘Zivane Doğal Gıda’ markasını kuran İpek Zivane, Edincik zeytininden ürettiği zeytinyağı ile 2020 yılında İtalya’da katıldığı ilk uluslararası kalite yarışmasından ödülle dönüyor. Devam eden yıllarda da Arjantin, Japonya, Londra, Berlin’deki kalite yarışmalarından altın ve gümüş madalyalar kazanarak markalarını taçlandırdıklarını söyleyen Zivane, şöyle devam ediyor: “Bu başarılarla birlikte Edincik Su zeytini ve zeytinyağının coğrafi işaret tescilinin alınması için vesile olup 2024 Temmuz ayında coğrafi işaret almayı başardık. Toplam yıllık üretim miktarımız 200 ton zeytin ve 20-30 ton zeytinyağı.”
Babasının vefatından sonra Ayvalık’taki zeytinlikleri devralarak ‘Badıllı Zeytinyağları’ markasıyla zeytinyağı üretimine başlayan Arzu Badıllı ise butik üretimlerini yakında kendi sıkım fabrikalarını faaliyete geçirerek artırmayı planladıklarından söz ediyor. Geçen yıl Almanya’ya ihracat gerçekleştirdiklerini ancak bu yıl kota sınırlamaları nedeniyle dış piyasaya açılamadıklarını belirten Badıllı, “Ülkeler arası anlaşmalarla desteklenmemiz çok önemli” diyor.
DAMLA EDES ÖZ / MINEDOLIVE
BUTİK ÜRETİMDE KARARLI
Damla Edes Öz de uzun yıllar özel sektörde farklı alanlarda çalıştıktan ve emekli olduktan sonra girişimciliğe yönelen kadınlardan. Yolculuğu; 10 yıl önce eşinin işi nedeniyle İzmir’e yerleşmeleri ve Dikili’de eşinin ailesinden kalan, bugüne kadar pek de ilgilenmedikleri zeytin ağaçlarını keşfetmesiyle başlıyor. Zeytin ve zeytinyağına olan ilgisinin zamanla ‘Minedolive’ markasını yaratma hayaline dönüştüğünü belirten Öz, KAGİDER’in ‘Tarımda Kadın Programı’nın ilk katılımcılarından. Markasının, rahmetli kayınvalidesinin adı olan ‘Mine’ ve kendi isminin baş harfi olan ‘d’nin birleşmesi ile ortaya çıktığını ifade eden Öz, butik üretimi korumakta kararlı olduğunu vurguluyor.
CANSU BULAN BOZTEPE, OLIVEART / DAMAK SEFASI
ÜÇ MARKASI VAR
Cansu Bulan’ın zeytinyağı hikayesi ise nesiller boyu süregelen bir aile geleneğinin devamı olarak gelişme gösteriyor. Ayvalık-Gömeç yöresinde yer alan bin dönümlük arazilerinde uzun zamandır zeytincilik yaptıklarını belirten Bulan, 2019 yılından bu yana da kendi zeytinliklerimizden elde ettikleri zeytinlerle, kendi fabrikalarında zeytinyağı üretim yaptıklarını söylüyor. Yılda yaklaşık 500 ton zeytinyağı ürettiklerini ve 250 ton kadar da zeytinyağını stoklama kapasitesine sahip olduklarını belirten Bulan, şunları anlatıyor: “Boztepe, OliveArt ve Damak Sefası markalı ürünlerimizi tüketicilerle buluşturuyoruz. Bu alana yaptığımız direkt yatırımların 80-100 milyon TL civarında olduğunu söyleyebilirim. Bu rakama tarım ekipmanları, traktör alımları ve marka yatırımları dahil değil. Almanya ve İsviçre başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesine, ABD ve Rusya’ya doğrudan ihracat gerçekleştirdik. Ancak son iki yıldır getirilen kısıtlamalar ihracatımızı düşürdü. Gündemimizde kısa vadede fabrika yatırımlarımızı genişletmek var.”
İhracatta yüzde 25’lik kayıp
2023-24 sezonunda dökme ve varilli zeytinyağı ihracatına getirilen kota ve kısıtlamalar nedeniyle zeytinyağı ihracatında gerileme yaşandı. Eylül ayı sonu itibarıyla Türkiye’nin 2023/24 sezonu zeytinyağı ihracatı 65 bin ton seviyesinde oldu. Bu ihracattan 470 milyon dolar döviz geliri elde edildi. Ortalama zeytinyağı ihraç fiyatı ise kilogram başına yüzde 51 yükseldi. Tüm dünyada artan zeytinyağı fiyatları, Türkiye’nin ihracat birim fiyatlarının da yükselmesinde etkili oldu. En fazla zeytinyağı ihracatı yapılan ilk üç ülke ise ABD, İspanya ve İtalya olarak sıralandı. Bir yılı aşkın süredir ihracat kısıtlamaları ve fon kesintileri sektörün toplam ihracatında yüzde 25 kan kaybına yol açtı. Söz konusu uygulamanın bu yıl kaldırılması, Türk zeytinyağı üreticilerinin ihracatta 2024/25 sezonundaki beklentisini bir önceki sezona göre artırdı.