DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Ancak herhangi bir gelir grubunun enflasyonunun sistematik olarak hep en yüksek çıkması gibi bir durum olmadığı için yoksulun enflasyonu da hep en yüksek çıkmıyor. Kimin enflasyonunun daha yüksek olacağı, fiyat artışlarının kimin daha çok tükettiği ürünlerde yoğunlaştığına göre değişiyor.
Geçen yıl zenginlerin daha çok tükettiği ürünlerde fiyat artışlarının daha yüksek olması nedeniyle de bu grubun 2017 yılı enflasyonu yoksulların enflasyonunu geçmiş bulunuyor.
ZENGİN VE YOKSUL
Ekonomist'in özel tanımlı enflasyon göstergelerine göre, 2017'de en zengin yüzde 20'lik gelir grubunun enflasyonu yüzde 12,29 oldu. Bu oran genel tüketici enflasyonunu 0,37 puan aşıyor. 2017 yılı yüzde 11,92'lik tüketici enflasyonuyla kapandı. 2017 yılında en yoksul yüzde 20'lik gelir grubunun enflasyonu ise yüzde 11,51 oldu. Bu oran genel tüketici enflasyonunun 0,41 puan, zenginlerin enflasyonunun ise 0,77 puan altında kalıyor.
Geçen yıl zenginlerin enflasyonunun daha yüksek olmasına, büyük ölçüde, en yüksek fiyat artışının ulaştırma grubunda yaşanması yol açtı. Döviz kurlarındaki yükselişin etkisiyle, 2017'de ulaştırma grubunda yaşanan fiyat artışı yüzde 18,24'ü buldu.
Ulaştırma harcamaları zenginlerin tüketim sepetinde yoksullara kıyasla çok daha fazla yer kaplıyor. Örneğin bizim 2017 için kullandığımız ağırlıklarda ulaştırma harcamalarının zenginlerin tüketim sepetindeki payı yüzde 21,65'i bulurken, yoksulların tüketim sepetindeki payı ise yüzde 8,37'de kalıyor. Hal böyle olunca da ulaştırma grubunda fiyat artışlarının yükseldiği dönemlerde zenginin enflasyonu daha yüksek çıkıyor.
Yoksulun tüketim sepetinde daha fazla ağırlığa sahip olan gıda grubunda fiyatlar daha fazla artış gösterdiğinde ise bunun tam tersi oluyor. 2014 ve 2015 yıllarında gıda fiyatlarındaki artış ulaştırma grubundaki fiyat artışının üzerinde gerçekleşmiş ve bunun sonucu da yoksulun enflasyonunun daha yüksek çıkması olmuştu. Özellikle 2014'teki fark epey çarpıcıydı.
2014'te gıda fiyatlarındaki artış yüzde 12,73'ü bulurken ulaştırma fiyatlarındaki artış yüzde 2,07'de kalmıştı. Bu yüzden de genel tüketici enflasyonunun yüzde 8,17 olduğu o yıl zenginin enflasyonu yüzde 7,52'de kalırken yoksulun enflasyonu yüzde 8,74'ü bulmuştu. Burada bizim 2017 için kullandığımız ağırlıklarda gıda harcamalarının en yoksulların tüketim sepetinde yüzde 29,29 pay aldığını, en zenginlerin tüketim sepetinde ise bu oranın yüzde 14,73'te kaldığını belirtelim.
ÜCRETLİ ENFLASYONU
Ekonomist'in özel tanımlı enflasyon göstergeleri sadece yüzde 20'lik gelir gruplarına göre değil, hanehalkının temel gelir kaynağına göre de hesaplanıyor. Bu hesaplar 2017'de ücret geliriyle geçinenler ile müteşebbis geliriyle geçinenlerin de genel tüketici enflasyonundan daha yüksek enflasyona maruz kaldıklarını gösteriyor.
2017'de ücretlinin enflasyonu yüzde 12,04 olurken müteşebbisin enflasyonu ise yüzde 12,21'i buldu. 2017'de rantiye, emekli ve muhtaçların enflasyonu ise genel enflasyonun altında kaldı.
