Yeni yıla alkollü içkiler ve sigarada vergi artışlarıyla girdik. Cep telefonlarının vergi tutarı da en az 120 liradan 160 liraya çıktı. Asgari ücretle ilgili olarak ise artışın işverene getirdiği ek maliyetin bir kısmının hazine tarafından karşılanacağı açıklaması yapıldı.
M. FATİH KÖPRÜ
fatih.kopru@tr.ey.com
www. vergidegundem. com
Yeni bir yıla daha girdik. Başta motorlu taşıt vergileri, damga vergileri ve harçlar olmak üzere maktu (tutarsal) vergilerin hepsi arttı.
Sadece vergiler değil, 2016 yılında uygulanacak bazı tutarlar (kira istisnası, gelir vergisi tarifesi, beyan sınırları, istisnalar gibi) ile vergi cezaları, trafik cezaları gibi birçok kalemde artış oldu. Bu aslında her yıl otomatik olarak gerçekleşen bir artış, yani beklenmedik bir şey değil.
Sadece oranı her yıl farklı oluyor. Ekimden ekime enflasyon oranına göre artışlar yapılıyor. Geçen yıl bu oran yüzde 10’un biraz üzerindeyken, bu yıl yüzde 5,58 oranında gerçekleşti.
Bunlar dışında, yılın ilk gününde -geçen yıl olduğu gibi-bir kararname ile alkollü içki ve sigaraların vergilerine zam yapıldığını gördük. Ardından bir de cep telefonu alırken ödenen verginin artırılması, telefon almayı düşünenler için yılın ilk kötü sürprizi oldu.
Bu hafta, başta bu vergi zamları olmak üzere, yeni yılla birlikte yürürlüğe giren vergisel düzenlemeler ve yeni asgari ücretteki gelişmeler üzerinde duracağız.
YILIN İLK ZAMLARI
Alkollü içkilerde asgari maktu vergi tutarları yüzde 21’in üzerinde artırıldı. Sigaradan alınan maktu vergilerde ise artış oranı yüzde 32’nin üzerindeydi. Bu vergi zamlarının fiyatlara etkisi her bir ürün için farklı olacaktır.
Bunun dışında bir de cep telefonu vergileri var. Cep telefonlarında aslında ÖTV oransal olarak (yüzde 25) alınıyor. Ancak yasada yüzde 25 oranına göre hesaplanan verginin her bir telefon için 40 liradan az olması durumunda, orana göre hesaplanan vergi yerine 40 liralık verginin alınacağına ilişkin hüküm bulunuyor.
Yasada ayrıca yetki düzenlemesi de var. Buna göre Bakanlar Kurulu 40 liralık vergi tutarını sıfıra kadar indirmeye, üç katına kadar artırmaya yetkili.
YETKİ VAR MI?
Bu yetki çerçevesinde yukarıdaki 40 liralık tutar; önce 100 liraya ardından 2014 yılı başından itibaren 120 liraya çıkarılmıştı. Rakama dikkat edelim. 40 liranın üç katı olan 120 liraya 2014 başında ulaşılmıştı. Başka bir söyleyişle, yasanın Bakanlar Kuruluna vermiş olduğu üç kata kadar artırma yetkisi, 2014 yılında, sonuna kadar kullanılmıştı.
Buna rağmen 2016 başından geçerli olmak üzere vergi tutarında bir artış daha yapıldı. Bu kez 120 liralık tutar Bakanlar Kurulu Kararı ile 160 liraya çıkarıldı. Ancak yukarıda da ifade ettiğimiz gibi bu artışla, Bakanlar Kurulunun kendisine yasa ile verilen yetkiyi aştığını görüyoruz.
Bu artışın, Anayasanın vergilerin ancak kanun ile konulup kaldırılabileceğini (verginin yasallığı ilkesi) hüküm altına alan 73. maddesine aykırı olduğu açık.
Bu vergi tutarının alınabilmesi için yasa değişikliği bir çözüm gibi görünüyor. Ama yine de bu uygulamanın, en azından söz konusu yasa değişikliği yapılana kadar, mükelleflerle idare arasında ihtilafları beraberinde getireceğini söyleyebiliriz.
TÜTÜN FONU
Yabancı tütün ile yurtiçinde harmanlanmış ve imal edilmiş (blended) sigaraların bünyesine giren yabancı tütünün ithali sırasında tütün fonu ödenmesi gerekiyor.
İlk olarak CİF bedel üzerinden ton başına 2.250 dolar olarak belirlenmiş olan tütün fonu, çeşitli Bakanlar Kurulu Kararları ile aşağıya çekilmişti. En son ton başına 900 dolar olarak uygulanıyordu. Tütün fonu tutarında yılbaşından geçerli olmak üzere bir indirim daha yapıldı. Buna göre yabancı tütün ithalatı yapanlar 1 Ocak’tan itibaren ton başına 600 dolar tütün fonu ödeyecekler.
ASGARİ ÜCRET
Asgari Ücret Tespit Komisyonu 2 Aralık’ta başladığı çalışmalarını 30 Aralık günü tamamladı ve dördüncü toplantısında yeni asgari ücreti belirledi. Buna göre bekar bir çalışanın alacağı net asgari ücret beklendiği üzere 1.300,99 lira oldu. Ancak bu kararın işveren temsilcilerinin muhalefetine karşılık oy çokluğu ile alındığını belirtmek isteriz.
İşveren temsilcileri muhalefet şerhinde, 2016 yılı tüketici enflasyonu yüzde 8 düzeyinde iken asgari ücretin yüzde 30 oranında artırılmasının ve artıştan kaynaklanan yükün büyük bir kısmının işletmelerin üzerinde bırakılmasının birçok alandaki ekonomik dengeleri olumsuz etkileyeceğini belirtiyorlar.
Net 1.300 lira olan asgari ücretin brüt tutarı 1.647 lira oluyor. Ondan da önemlisi asgari ücretli bir işçinin işverene maliyeti (yüzde 5 teşvikli olarak) 1.935 lira düzeyinde. Bu tutar yılbaşından önce 1.496 liraydı. Yani istihdam ettiği asgari ücretli işçi başına işverenin maliyeti yaklaşık 439 lira (yüzde 29’un üzerinde) artmış durumda.
BİR KISMI HAZİNE’DEN
Çalışma Bakanı Süleyman Soylu yaptığı açıklamada ek maliyetin tamamının işveren üzerinde bırakılmayacağını, bir kısmının Hazine tarafından karşılanacağını ifade etti. Bu konuya ilişkin henüz bir yasal düzenleme yok ama asgari ücret bilgi notunda bu katkının tutarı ve yararlanma koşullarıyla ilgili bilgiler yer alıyor.
Öncelikle yüzde 30’luk asgari ücret artışının işverene ek maliyetinin nasıl hesaplandığı konusuna değinelim. Memurlara, Toplu Sözleşme kapsamında 2016’da yapılması planlanan artış yüzde 6 + yüzde 5 yani yaklaşık yüzde 11 düzeyinde.
Asgari ücrete yüzde 30’luk zam yerine bu oranda zam yapılsaydı, bir asgari ücretlinin maliyeti yaklaşık 1.660 lira olacaktı. İşte Hazine’nin yükleneceği kısmın hesabı, bu tutar ile yüzde 30’luk artıştan sonra oluşan toplam maliyet (1.935 lira) arasındaki fark üzerinden yapılıyor.
Buna göre yeni asgari ücretin işverene maliyeti yaklaşık (1.935 -1.660=) 275 lira olarak hesaplanıyor. Sayın Bakan asgari ücret bilgi notunda 274 liralık işverene ek maliyetin yüzde 40’ının yani 110 lirasının Hazine tarafından karşılanacağını açıkladı.
Örneğin asgari ücretli 10 işçi çalıştıran bir işyerinde 2.749,5 lira olan ilave maliyetin yaklaşık 1.100 lirası Hazine tarafından karşılanacak.
KOŞULLARI
Destekten yararlanma şartları aşağıdaki şekilde açıklandı:
- Asgari ücretli çalışmak.
- 2015 yılında SGK prim ve hizmet belgelerinde net asgari ücretin 1.000,54 lira ile 1.300 lira arasında bildirilmesi esastır.
- Bir önceki yılın aynı aylarını esas almak şartıyla, işyerinde çalışan asgari ücretli sayısının yüzde 10 ilave artışına kadar destek sağlanacaktır.
- 1-9 arasında sigortalı çalıştıran işyerleri için de ilave asgari ücretli çalışan bir sigortalı daha istihdam etme avantajı getirilmiştir (yüzde 10’dan yararlanamayacakları için bu destek sağlanmıştır).
- 2016 yılında yeni açılacak işyerlerinde asgari ücretli çalışacaklar için de bu kapsam geçerlidir.
- Ayrıca, özel sektör maden işyerleri de tek asgari ücret için bu destekten faydalanacaktır.
Bilgi notunda, 2015 yılında net 1.300 liradan az ücret alan ve destek kapsamında olanların sayısının 8 milyon 500 bin kişi olduğu belirtiliyor. Bunun içerisinde asgari ücretli çalışan sayısı ise 5 milyon 300 bin civarında.
MAKİNE TEÇHİZAT ALIMI
Gider Vergileri Kanunu’nun 29. maddesinde, hangi işlemlerin banka ve sigorta muameleleri vergisinden (BSMV) istisna olduğu sayılıyor. 1 Ocak’ta yayımlanan bir yasa ile bazı krediler BSMV istisnası kapsamına alındı.
Buna göre; sanayi sicil belgesi olan sanayi işletmelerince imalat sanayiinde kullanılmak üzere alınan makine ve teçhizatın finansmanı için bu işletmeler tarafından kullanılan krediler dolayısıyla lehe alınan paralar üzerinden bankalar BSMV almayacak.
2016 yılı başından itibaren yürürlüğe giren bu hükmün nasıl işletileceğine ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek.
ÇİFTÇİYE DESTEK
Hükümet programında da yer alıyordu. Çiftçilere destek olması açısından, gübre ve hayvan yeminin KDV oranı bu yılın başından itibaren geçerli olmak üzere düşürüldü. Hayvan yeminde oran önceden yüzde 8’di, yüzde 1’e indirildi.
Gübre teslimlerinde ise oran yüzde 18’di. Bunun oranı da yüzde 1’e indirildi. Sadece gübre teslimleri değil, gübre üreticilerine bu ürünlerin içeriğinde bulunan hammaddelerin tesliminde de KDV oranı yüzde 1’e inmiş oldu.
Bu anlamıyla bakıldığında KDV oran indiriminin sadece çiftçiler açısından değil özellikle gübre üreticileri için de önem arz ettiğini söyleyebiliriz. Hayvan yemi üretenler zaten eskiden beri indirimli oran uygulamasından yararlanıyordu. Gübre üreticileri de 2016 yılından itibaren indirimli oran uygulaması kapsamında KDV iadesi alabilecekler.