ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
Son dönemde ekonominin içinden geçtiği sancılı sürece rağmen pek çok firma ithal ikamesi yatırımlarına hız vermiş durumda. Sanayiciler enerjiden demir-çeliğe, ilaç sektöründen kimya sektörüne kadar farklı sektörlerde milyarlarca dolarlık ithalata mal olan ürünleri Türkiye'de üretmek için kolları sıvadı.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Biz de Ekonomist Dergisi olarak, cari açık ile mücadelede öne çıkan ve yerli üretimde çığır açması beklenen 14 önemli yatırımı sizin için ortaya koyduk.
Türkiye ekonomisi son dönemde iç talepteki yavaşlama nedeniyle azalan ithalat sonucu aylık bazda da olsa cari fazla vermeye başladı.nAncak enerjide dışa bağımlı olan Türkiye'nin cari açık sorunu hala ekonominin yumuşak karnı olmaya devam ediyor.
Bu nedenle ithalatınyapılan ürünlerin Türkiye'de üretilmesine yönelik her yatırım dış ticarette sağlıklı bir denge kurulması için hayati önem taşıyor. Haberimizde yer alan ithal ikame yatırımları içerisinde, Nisan 2018'de açıklanan Proje Bazlı Teşvik Sistemi kapsamında desteklenen 23 projeden bazıları da bulunuyor.
Ancak bizim listemizde yer alan yatırımlar yalnızca yaratacakları yeni istihdam açısından değil, doğrudan cari açıkla mücadeleye dönük üretim yapmaları açısından da öne çıkıyor.
EN BÜYÜK DARBE ZORLU'DAN
Cari açığa 3,5 milyar dolarlık darbe vuracak en büyük yatırım, yerli otomobil projesinin beş üstlenicisinden biri olan Zorlu Holding'ten gelecek. Zorlu Holding, yılbaşında Çinli GSR Capital ile pil teknolojisi konusunda Türkiye'yi küresel pazarlarda öne çıkaracak bir anlaşma imzalamıştı.
Holding, GSR Capital ile yapılan iki farklı ortaklık çerçevesinde, 2023 yılına kadar toplam 4,5 milyar dolarlık yatırım yapacak. Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Zorlu Holding CEO'su Ömer Yüngül, "Bu yatırımlarla uzun vadede Türkiye ekonomisine 6 milyar dolar tutarında yüksek katma değerli ihracat geliri ve 4 bin kişiye de istihdam sağlanacak" diyor.
Zorlu Holding, 2023'te devreye alınacak 25 bin megavat (MW) kapasiteli batarya fabrikasıyla ise 500 bin adet elektrikli araca batarya üretecek. Avrupa ve Türkiye'nin ilk nikel-kobalt işletme tesisi Meta Nikel'deki yüzde 50 ortaklıkla birlikte 10 bin ton olan kapasite ise yapılacak yatırımlarla 4 kat artırılarak 40 bin tona çıkarılacak.
Cari açığa ikinci büyük darbeyi vuracak yatırım ise Merinos markasıyla dünyanın en büyük halı üreticilerinden biri olan Erdemoğlu Holding tarafından hayata geçiriliyor. Holding, 2015 yılında satın aldığı Sasa Polyester bünyesinde Türkiye'nin dışa bağlı olduğu hammaddeler olan PTA, MEG gibi polyesterin hammaddelerini üretecek. 2020'de hayata geçecek projenin cari açığa yıllık 3,5 milyar dolarlık katkı sağlaması hedefleniyor.
ENERJİDE BÜYÜK ADIM
Türkiye'de yalnızca yerli yatırımcılar değil uluslararası yatırımcılar da cari açık ile mücadeleye destek veriyor. Bu yabancı şirketlerden en büyüğü Azerbaycan petrol şirketi Socar oldu.
Socar'ın ekim ayında hizmete açılarak İzmir Aliağa'da faaliyet göstermeye başlayan Star Rafinerisi, Avrupa, Ortadoğu ve Afrika (EMEA) bölgesindeki en büyük petrol operasyonlarından biri konumunda.
Türkiye petrokimya sektöründe cari açığın azaltılmasına önemli katkı sağlayacak STAR Rafineri'de nafta, ksilen, dizel, jet yakıtı, LPG gibi petrol ürünlerinin üretimi gerçekleştirilecek. Rafinerinin petrol ürünleri ithalatına her yıl 1,5 milyar dolarlık olumlu katkı sunacağı hesaplanıyor.
SAĞLIKTA STRATEJİK YATIRIM
İthal ikamesi yatırımları içerisinde sağlık yatırımları da önemli yer tutuyor. Bu alandaki önemli yatırımlardan biri biyoteknoloji alanında öncü bir rol üstlenen Abdi İbrahim'e ait.
Abdi İbrahim Yönetim Kurulu Başkanı Nezih Barut, "450 milyon TL'lik yatırımla temellerini attığımız, Türkiye'nin en büyük biyoteknolojik ilaç üretim tesisi AbdiBio'yu bu yıl mayıs ayında faaliyete geçirdik. Kanser, diyabet, romatizma, merkezi sinir sistemi, göz ve kan hastalıkları tedavisinde kullanılacak ürünlerin üretimini yapacağız" diyor.
AbdiBio üretim tesisinde üretilecek ilaçlar hem Türkiye'de kullanıma sunulacak hem de ihraç edilecek. Bu da ilk aşamada 5 milyar dolarlık yıllık ithalatı bulunan ilaç sektöründe 100 milyon dolarlık bir ithal ikamesi sağlayacak.
200 MİLYON DOLARLIK KATKI SAĞLAYACAKJapon IHI ve Dalgakıran Kompresör'ün ortaklığında kurulan Türkiye'nin ilk ve tek kompresör fabrikası da geçtiğimiz günlerde Kocaeli İMES Organize Sanayi Bölgesi'nde faaliyete geçerek ithal ikame üretimin merkezlerinden biri haline geldi.
Turbo kompresörlerle petrokimya, otomotiv, tekstil gibi alanlarda büyük şirketlere üretim yapacak olan fabrikada iki ay içinde yerlilik oranı yüzde 70'e çıkarılacak.
IHI Dalgakıran ve Dalgakıran Yönetim Kurulu Başkanı Adnan Dalgakıran, "Fabrikamızdaki üretimle 100 milyon dolarlık ithalatı kesebileceğiz. Bunun yanında 100 milyon dolarlık da ihracat yaparak toplamda cari açıkla mücadeleye 200 milyon dolarlık katkı sunmayı hedefliyoruz" diyor.