TCMB’de Hafize Gaye Erkan’ın kısa süreli başkanlığı gibi bazı dalgalanmaların ardından, Fatih Karahan’ın başkanlık koltuğuna oturması sonrasında verilen mesajlar ve atılan adımlar ile birlikte enflasyonda baz etkisiyle yavaşlama süreci başladı.
15-28 Eylül 2024 tarihli sayıdan
Politika faizi altı aydır yüzde 50 seviyesinde tutulurken, bu durumun Türkiye’nin büyüme performansına nasıl etki edeceğine dair tartışmalar da arttı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) ikinci çeyreğe ilişkin dönemsel gayrisafi yurt içi hasıla verilerine göre, 2024 ilk çeyrekte yüzde 5,3 büyüyen Türkiye büyümesi ikinci çeyrekte fren yaptı ve yüzde 2,5 olarak gerçekleşti. Çeyreklik bazda ise büyüme yüzde 0,1 oldu.
TÜKETİMDE YAVAŞLAMA
Yılın ilk çeyreğinde büyüme performansını yukarı çeken tüketim tarafında, yılın ikinci çeyreğinde sınırlı bir katkı geldi. TÜİK verilerine göre yerleşik hane halklarının nihai tüketim harcamaları ikinci çeyrekte yıllık olarak yüzde 1,6 arttı. Böylelikle pandemi yılı olan 2020’den bu yana iç tüketimdeki en düşük büyüme performans gerçekleşti. Öte yandan ana gruplara bakıldığında yılın ikinci çeyreğinde tüketim tarafındaki yavaşlamaya rağmen yine en yüksek katkı tüketimden geldi. Hane halkı tüketimi yüzde 2,5’lik büyümeye 1,3 puan katkı verdi. Net ihracat da bu dönemde 1,3 puanlık katkı sundu. Kamu harcamaları ve yatırımların katkısı 0,1’er puanda kalırken, stoklar büyümeden 0,2 puan sildi. Bu arada sektörel olarak bakıldığında birçok sektörde büyüme yavaşlarken, sanayi tarafında ise yüzde 1,8’lik daralma görüldü. Bununla birlikte TCMB’nin Enflasyon Raporu’nda da dikkat çekildiği üzere, hizmetler tarafındaki büyüme performansı bir miktar kan kaybetse de devam etti. Hizmetler sektörü ikinci çeyrekte yüzde 2,9 büyürken, bu büyüme pandemi yılının üçüncü çeyreğinden bu yana görülen en yavaş büyüme olarak kayıtlara geçti.
EKONOMİ 1,2 TRİLYON DOLARI AŞTI
Üretim yöntemiyle Gayrisafi Yurt İçi Hasıla tahmini, 2024 yılının ikinci çeyreğinde cari fiyatlarla bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 78,6 artarak 9 trilyon 949 milyar 792 milyon TL oldu. GSYH’nin ikinci çeyrek değeri cari fiyatlarla ABD doları bazında 308 milyar 158 milyon olarak gerçekleşti. Yıllıklandırılmış olarak bakıldığında ise ekonominin 1,2 trilyon doları aştığı görüldü.
OVP TAHMİNLERİ TATMİN ETMEDİ
Geçen hafta ekonominin üç yıllık yol haritası olarak nitelenen Orta Vadeli Program’da (OVP) 2025-2027 dönemine ilişkin hedefler de açıklandı. Buna göre büyüme hedefi 2025 için yüzde 4,5’ten 4’e çekilirken, izleyen iki yıl için de sırasıyla yüzde 4,0 ve 4,5 olarak tahmin edildi. 2024 sonu enflasyon beklentisi, TCMB’nin yüzde 38’lik orta nokta tahmininin 3,5 puan üzerinde yüzde 41,5 olarak belirlenirken, izleyen iki yılda da sırasıyla yüzde 17,5 ve 9,7 olarak tahmin edildi. OVP’ye ilişkin genel tabloya bakıldığında, hükümetin yine büyümeyi merkeze alan bir enflasyonla mücadele programı yürüteceği görülüyor.
ENFLASYONUN ARTIŞ HIZI YAVAŞLADI
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Türkiye’de yıllık tüketici enflasyonu sıkı para politikasının devamı ve baz etkisiyle ağustos ayında yüzde 51,97 ile son bir yılın en düşük seviyesine geriledi. Yıllık çekirdek enflasyon da yüzde 60,23 seviyesinden yüzde 51,56’ya düştü. Ağustosta aylık enflasyon ise yüzde 2,47 ile bir önceki aya gerileme kaydederken, yüksek sayılabilecek seyrini korudu. Temmuz ayında aylık enflasyon yüzde 3,23; yıllık enflasyon ise yüzde 61,78 olarak gerçekleşmişti.
EN FAZLA ARTIŞ EĞİTİMDE
Öte yandan İTO verilerine göre perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi ağustosta bir önceki aya göre yüzde 1,73 arttı. Yıllık olarak ise artış yüzde 61,57 oldu. Enflasyon Araştırma Grubu (ENAG) ise 12 aylık enflasyonu yüzde 90,35 olarak açıkladı. ENAG’a göre ağustosta aylık enflasyon ise yüzde 3,47 arttı. 9 Eylül’de açılan okulların etkisiyle, aylık ve yıllık bazda en çok fiyat artışı yaşanan harcama grubu da eğitim oldu. Ağustos ayında eğitim grubunda fiyatlar aylık olarak yüzde 11,34 arttı.
Eğitimi, doğal gaz zammının da etkisiyle aylık yüzde 8,51 artış ile konut grubu izledi. Konutun ardından yüzde 4,46 ile alkollü içecekler ve tütün geldi. Yıllık olarak eğitim grubunda artış yüzde 120,81 oldu. Yıllık enflasyonda eğitimi yüzde 101,49 ile konut, yüzde 67,70 ile lokanta ve oteller izledi. Endekste kapsanan 143 temel başlıktan ağustos ayı itibarıyla, 22 temel başlığın endeksinde düşüş gerçekleşirken, üç temel başlığın endeksinde değişim olmadı. 118 temel başlığın endeksinde ise artış gerçekleşti. Ağustos verileri üretici fiyatlarında da düşüşün devam ettiğini gösteriyor. Yıllık üretici fiyatları artışı ağustosta yüzde 35,75’e gerileyerek, son 40 ayın en düşük seviyesi görüldü.
DIŞ AÇIK 34 AYIN EN DÜŞÜĞÜNDE
Ekonomideki yavaşlama ve döviz kurlarının baskılanması, dış ticarette de kendini gösteriyor. Ticaret Bakanlığı’nın açıkladığı son dış ticaret verilerine göre, Ağustos 2024 döneminde son 34 ayın en düşük dış ticaret açığı verildi. Dış açık bu dönemde yüzde 43,4 düşüşle 4,9 milyar dolara geriledi. Bu dönemde İthalat yüzde 10,8 gerileme ile 27 milyar dolar olurken, ihracat yüzde 2,4 artışla 22,1 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylelikle İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 81,7’ye yükseldi. Son sekiz aylık verilere göre ise mal ihracatında yüzde 3,9 artış sağlandı ve ihracat 170,8 milyar dolara yaklaştı. 12 aylık ihracat ise 262 milyar dolara ulaştı. Son sekiz ayda dış ticaret açığı ise yüzde 33,6 oranında azalarak 55 milyar dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı da yılın sekiz ayında 75,7’ye yükseldi. Ocak-ağustosta ithalat geçen yılın aynı döneminde 247 milyar dolarken, bu yıl 225,7 milyar dolara geriledi. Geçen yıl ağustos döneminde 13 aylık dış açık 118,6 seviyesindeyken, bu yılın ağustos döneminde 78 milyar dolara kadar geriledi.