CEREN ORAL
coral@ekonomist.com.tr
2017'de gelişmekte olan ülke (GOÜ) fonlarına 192 milyar dolarlık para girişi yaşandı.TCMB'nin verilerine göre ise 2017'de yurtiçi piyasalara yabancı girişi, hissede 3 milyar 329 milyon dolar ve devlet iç borçlanma senedinde (DİBS) 7 milyar 196 milyon dolar olmak üzere toplamda 10 milyar 525 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
Yüksek yabancı girişleri, BİST-100'ün 2017'de TL bazında yüzde 48, dolar bazında yüzde 37,6 getiri elde etmesinde de oldukça etkili oldu.
2018'de ise yabancılar tarafındaki tablonun parlak olmadığı görülüyor. BİST'in verilerine göre, ocakta net 22 milyon dolarlık alım yapan yabancılar, şubattan itibaren satışa geçti.
Şubatta 425 milyon dolarlık, martta 377,3 milyon dolarlık satış yapan yabancılar, nisanı da 489,5 milyon dolarlık satışla kapattı. Böylece yabancılar, 2018 Ocak-Nisan'ı nette 1 mily; 270 milyon dolarlık satışla geride bıraktı. Oy: 2017 Ocak-Nisan'da nette 1 milyar 220 milyc dolarlık alım yapılmıştı.
HANGİ HİSSELER?
Peki, yabancılar en çok hangi hisselere işlem yaptı? Tabloda bu hisseleri görebilirsini Alımda Yapı Kredi Bankası ve Albaraka Tü hariç geriye kalan sekiz hisse, sanayi hisses Ancak hisselerin getirilerindeki düşüş dikk; çekiyor. 10 hisseden beşinin getirisi negatif.
Satış tarafında Halkbank, Garanti ve İş Bankası C olmak üzere üç banka hissesi var. 2017'de yabancıların satış yaptığı ilk 10 hisse arasında hiç banka hissesi yoktu. Bu da BİST-100'de ağırlıklı paya sahip banka hisselerindeki satışların, endeksin iniş-çıkışlarına etkisinin önemini gösteriyor.
TAKAS PAYI GERİLİYOR
Yabancı payının BİST-100 ile korelasyonu da dikkat çekiyor. Takas payının yüzde 66,09 ile rekor kırdığı 29 Ağustos 2017'de BİST-100, 110.340'a yükseldi. BİST-100, 29 Ocak'ta 120.845 ile rekor seviyesine ulaştı. Bu tarihte takas payı da yüzde 65,91'deydi.
Ancak yabancıların şubattan itibaren satışlarını yoğunlaştırmasıyla yabancı payındaki ve BİST-100'deki gerileme sürüyor. Yabancı payı şubatı yüzde 65,06'dan, martı yüzde 64,59'dan, nisanı yüzde 63,72'den tamamladı. BİST-100, 8 Mayıs'ta kapanışını 99.364'ten yaptı ve böylece 23 Haziran 2017'deki 99.639'dan sonraki en düşük seviyesini gördü. Yabancı takas payı da yüzde 63,98'e geriledi.
SATIŞLARIN NEDENİ
FED'in faiz artışları ve faiz artırma hızını yükseltme olasılığı GOÜ piyasalarından para çıkışı yaşanmasına neden oluyor. A1 Capi-tal'den Vahap Taştan, 2018'in küresel risk iştahının azaldığı, piyasalara temkinli yaklaşılmaya başlandığı bir yıl olduğunu belirtiyor.
Vahap Taştan, BİST'in seyrini ve yabancıların tavrını belirleyen diğer gelişmeleri ise şöyle sıralıyor: "Afrin Operasyonu, olası Münbiç harekâtı, İran-ABD gerginliği ve Türkiye-Rusya yakınlaşmasının Türkiye-ABD ilişkilerinde yarattığı gerilim, seçim belirsizlikleri, Türkiye'deki resmin büyük bölümünü oluşturuyor. TL'nin GOÜ ülke para birimleri arasında dolar karşısında en çok değer kaybeden para birimlerinden olması ile yükselen enflasyon da borsa üzerinde özellikle bankalarda riskleri artırıyor."
NE GEREKİYOR?
Bu noktada yabancıların alıma ve dolayısıyla BİST-100'ün yükselişe geçmesi için ne gerekiyor? Global Menkul'den Rıdvan Baştürk'e göre, ABD ile ilişkiler normalleşir, TCMB faizde piyasanın gerisinde kalmaz, enflasyon tek hanelere iner, bütçe ile cari açık toparlanırsa yabancılar hâlihazırda yüzde 43 iskontolu seyreden piyasaya ilgiyi artırabilir ve alım gelebilir. Ancak Baştürk, yurtdışında merkez bankaları parasal sıkılaştırma politikası izlerken iç dinamiklerde sorunlar sürerse iskontolu piyasanın daha da iskontolu hale gelebileceği uyarısında bulunuyor.
HALKA ARZLAR
Piyasalardaki dalgalanmaların ve yabancı satışlarının etkilediği bir diğer konu ise halka arzlar. Yılbaşındaki Trabzon Liman, Enerjisa ve MLP Sağlık halka arzları başarıya ulaştı. Çünkü bu arzlara yabancılardan yüksek talep geldi. Ancak Beymen Mağazacılık ve Defac-to'nun halka arzları, önceki hafta yeterli talep gelmediği için ertelendi.
İntegral Menkul Araştırma Direktörü Tuncay Turşucu, global ve yerel risk algısının yükselmesinin hisse senetlerine ve halka arzlara ilgiyi azalttığını kaydediyor. Turşucu, "Hissede satıcılı olan yabancıya halka arzdan hisse aldıramazsınız. Demek ki ya daha çok iskonto istiyor ya da mevcut ortamı riskli görüyor" diyor. Penta Teknoloji'nin küçük bir halka arz olduğu için, Şok Marketler'in büyüyen marketler zinciri olması nedeniyle talep görerek başarıya ulaşacağını öngören Turşucu, diğer arzlarda yabancıların seçici olmasını bekliyor.
ALİ KERİM AKKOYUNLU GEDİK YATIRIM ARAŞTIRMA MÜDÜRÜ "SEÇİM SONRASI PİYASAYA PARA GİREBİLİR"
"Yabancı yatırımcıların algılarını etkileyen temel faktörler, artan enflasyon ve cari açık, iç talep kaynaklı yavaşlama, seçim sonrası ekonomik politikalardaki göreceli belirsizlikler ve jeopolitik riskler.
Global merkez bankaları da para arzını genişletici politikalarına devam ediyor. Faiz seviyelerinin artmasının yarattığı volatiliteyle, büyüme verileri olumlu devam ettiği sürece GOÜ'lere yabancı ilgisinin devam edeceğini düşünüyoruz.
Oldukça ucuz seviyelerde bulunan Türkiye piyasalarına olan ilgi ise seçim sonrası açıklanacak ekonomi politikaları ve jeopolitik risklerdeki gelişmelere bağlı performans gösterecek. Seçim sonrası piyasaya tekrar para girme potansiyelini yüksek görüyoruz."