ÖZLEM BAY YILMAZ
obay@ekonomist.com.tr
Son 15 yılda Türkiye'de büyük enerji yatırımları gerçekleştirip bu alanda ciddi bir deneyim kazanan Türk şirketleri, artık bu deneyimlerini yurtdışında da kullanmaya başladılar. Türk şirketleri tüm dünyanın en çok yatırım yapılan alanı olan enerjide yurtdışı fırsatlarını değerlendiriyor.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Kimi özel yapım gemilerle Uzakdoğu'ya enerji götürürken kimi Afrika'da santral kuruyor. Aralarında yabancı ülkelerde elektrik dağıtım hizmeti sunan da petrol araması yapan da bulunuyor. Bu şirketlerin başını ise Zorlu Enerji, Karadeniz Holding, Aksa Enerji, Pet Holding, Anadolu Grubu gibi şirketler çekiyor.
PAKİSTAN'DA BÜYÜYOR
Zorlu Enerji yatırımlarını yurtdışına da taşıyan şirketlerin başında geliyor. Zorlu Enerji, Türkiye'de toplam 815 MW kurulu güce sahip. Yurtdışında ise Pakistan ve İsrail'de yatırımları var.
Yurtdışı yatırımlarına 2006 yılında başlayan şirket, Filistin'in elektriğinin yüzde 25'ini sağlayan elektrik dağıtım şirketi JDECO'nun hissedar olduğu Sharekat Kahrabaa Mohavazat AL-Quds AL-Urdineyyah (Sharekat) ile "Ortak Girişim Anlaşması" imzaladı. Anlaşma, bölgenin elektrik ihtiyacını karşılamak için ilk etapta 30 MW olmak üzere toplamda 100 MW kurulu güce erişecek güneş enerjisi projelerinin yapılmasını öngörüyor.
Öte yandan Pakistan'ın ilk rüzgar enerji santralinin yatırımcısı olan Zorlu Enerji, bu ülkedeki büyümesini sürdürüyor. Şirket, Pakistan'daki 100 MW'lık güneş enerjisi yatırımına 200 MW'lık yeni bir proje daha ekliyor.
Pakistan Hükümeti tarafından üç yıl sonra kabul edilen ilk ve en büyük yenilenebilir enerji başvurusu olma özelliğini taşıyan bu yatırımla birlikte Zorlu Enerji'nin yurtdışında kurulu gücü 447 MW'a ulaşacak.
18 YENİ GEMİ GELİYOR
Karadeniz Holding, Türkiye'de toplamda 300 MW'ı aşan kurulu güce sahip ve önümüzdeki iki yıl içerisinde yaklaşık bin 500 MW'lık ek kapasite yatırımı öngörüyor. Global markası Karpowership ile son 10 yıldır yurtdışında da faaliyet gösteren şirket, toplam gücü 2 bin 800 MW'a ulaşan 15 enerji gemisiyle bugün Asya, Afrika ve Ortadoğu'da elektrik üretiyor.
Bu yıl yeni gemileri filolarına katarak toplam güçlerini 3 bin 500 MW'a yükseltmeyi hedeflediklerini belirten Karadeniz Holding CEO'su Orhan Remzi Karadeniz, yurtdışında Lübnan, Gana, Sierra Leone, Gambiya, Zambiya (Mozambik üzerinden) ve Endonezya'da yatırımları bulunduğunu söylüyor.
Orhan Remzi Karadeniz, şunları anlatıyor: "Bugüne kadar yurtdışına 43,4 milyar kWh elektrik sağladık. Bugün Endonezya, Gana, Zambiya, Gambiya, Sierra Leone ve Lübnan gibi birçok ülkenin yüzde 15-80 oranındaki baz yük elektrik üretimlerini karşılıyoruz.
Ülkelerin altyapı omurgalarını besleyen elektriği Türkiye'de inşa ettiğimiz enerji gemileri üretiyor. Halihazırda Türk tersanelerinde inşa halinde olan 18 yeni enerji gemimizle gücümüzü 5 bin MW'ın üzerine çıkararak Türkiye'nin gücünü dünyanın dört bir yanına götürmeye devam edeceğiz."
YENİ HEDEF ENDONEZYA
Yurtiçi ve yurtdışında şimdiye kadar kurduğu santrallerle doğalgaz, linyit, rüzgar, hidroelektrik ve akaryakıt kaynaklarından enerji üreten Aksa Enerji'nin yurtdışı işlerine bakıldığında KKTC'de bir ve Afrika'da (Madagaskar, Mali, Gana) üç enerji santrali bulunuyor. Şirket bu yıl Afrika'daki Gana ve Madagaskar enerji santralinde gerçekleştireceği kapasite artırımlarıyla birlikte toplam kurulu gücünü 2 bin 325 MW'a çıkaracak.
Aksa Enerji Grup Başkanı Cüneyt Uygun, Afrika, Latin Amerika ve Asya kıtalarına odaklanacaklarını vurguluyor. Asya'da Endonezya ile yakından ilgilendiklerini ve burada bir gaz santrali kurmak için çalıştıklarını dile getiren Uygun, şöyle devam ediyor: "2018 yılı sonuna kadar Gana Santrali'nin kurulu gücünü 370 MW'a çıkarmayı planlıyoruz. Madagaskar Santrali'ni ise bölgedeki iletim hatlarının tamamlanmasıyla 120 MW'a çıkarmayı ve böylelikle yurtdışında toplam 683 MW kurulu güce ulaşmayı hedefliyoruz."
PETROL ÜRETİMİ
Ankara merkezli Pet Holding petrol yatırımlarının hepsini yurtdışında yaptı. Şirket, 2003 yılından bu yana da Kuzey Irak'ta farklı sahalarda faaliyet gösteriyor. Pet Holding Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Zeynep Köksal Yaykıran şunları söylüyor: "Son projemiz Chia Surkh petrol arama ve üretim sahasına 2009 yılından bu yana 250 milyon dolara yakın yatırım yapıldı. Şu anda petrol üretimine geçiliyor.
Bu ay üretim tesisimizin tamamen operasyona başlamış olmasını ve üretime geçmiş olmasını hedefliyoruz. Ayrıca her zaman bölgede farklı petrol arama ve üretim sahalarında fizibilite çalışmalarımız ve yeni saha arayışlarımız devam ediyor."
GÜRCİSTAN-KUZEY IRAK HATTI
Londra merkezli Genel Energy'nin de Kuzey Irak'ta toplam altı bölgede petrol ve gaz arama ve çıkarma ruhsatı bulunuyor. Şirket halen Taq Taq ve Tawke sahalarında petrol üretiyor. Miran ve Bina Bali'de de üretime başlayan şirketin ayrıca Somaliland ve Fas'ta da sahaları var. Günlük petrol üretim miktarının ise 150 bin varil olduğu tahmin ediliyor.
Anadolu Grubu'nun enerjide ilk yurtdışı açılımı 2010 yılında oldu. Gürcistan'daki 90 MW kurulu güce sahip Paravani Regülatörü ve HES yatırımı 2014 yılında faaliyete geçti. 185 milyon dolara mal olan yatırım, Gürcistan'da bir Türk enerji şirketi tarafından gerçekleştirilen ilk yatırım olma özelliğini taşıyor.
ÜNAL AYSAL DA YURTDIŞINDA BÜYÜYOR
Galatasaray eski başkanı Ünal Aysal'ın sahibi olduğu Belçika merkezli Unit International Energy'nin de Kuzey Irak'ta 840 MW'lık doğalgaz çevrim santrali yatırımı var. Borçlarını yeniden yapılandırmak istediğine dair haberler olan şirket, Irak ve İran'a odaklanmış durumda.
Geçen yıl İran Enerji Bakanlığı ile toplam kurulu gücü 5 bin MW olacak beş doğalgaz kombine çevrim santrali kurma konusunda ön anlaşma imzaladı. Geçen yıl hisselerinin yüzde 30'unu Güney Koreli SK Engineering & Construction şirketine 180 milyon dolara satan şirket, önümüzdeki dönemde yeni ortağıyla birlikte İran'ın Saveh, Zahedan, Sufian, Qasr-e Shirin ve Ahvaz bölgelerinde doğalgaz kombine çevrim santralleri kurup işletmeyi planlıyor. İran'ın en büyük özel sektör yatırımı olacak olan santrallere 3,6 milyar dolar yatırım yapılacağını açıkladı.