ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
ABD’de yatırıma soyunan Türk şirketlerinin sayısı hızla artıyor. Yakın geçmişe kadar ağırlıklı olarak Türkiye’nin büyük holdinglerinin yatırımcı kimliği ile bulunduğu ABD’de kısa zamanda çok sayıda orta ölçekli holding ve şirket de boy göstermeye başladı. Yaptığımız araştırmaya göre, yalnızca bu yılın başından beri ABD’de yatırım kararı alan ve birkaç yıl içinde projelerini gerçekleştirecek olan 10 Türk şirketi bulunuyor.
Görsellere tıklayın.
Özel sektörün yatırım iştahı, ABD pazarına dönük kamu idaresinin de proje geliştirmesine yol açtı. Yakın zamanda ABD’nin Doğu ve Batı yakasında iki Türk ticaret merkezi kurulacak. Ayrıca beş gözde eyalette beş ayrı iş konseyi faaliyete geçecek.
2016 sonrasında ABD’de yatırım yapmayı planlayan Türk şirketlerini mercek altına alan bir çalışma yaptık. ABD’deki yatırım fırsatlarını ve eyalet teşviklerini masaya yatırdık. Buna göre Sarkuysan ve Temsa gibi 10 önemli Türk şirketi ABD pazarında üretim için gün sayıyor. Avva ve Koleksiyon gibi perakendeciler de farklı eyaletlerde mağazalaşmak için atakta.
ABD pazarını en iyi bilen Türk şirketlerin başında gelen Sarkuysan Holding, bu yıl 35 yıldır ürün sattığı ülkedeki ikinci fabrikasını açmaya hazırlanıyor. ABD'deki ilk tesisini 2009'da Atlanta’da açan Sarkuysan, ikinci fabrikasını New York'ta kurmayı planlıyor. Bu fabrika bakır kablo üretimi ve dağıtımı yapacak.
Merinos ve Dinarsu markalarının sahibi Erdemoğlu Holding de, Rusya’daki yatırımının ardından şimdi de ABD’de üretim yapmak için kolları sıvadı. Kuzey Karolina eyaletinde duvardan duvara halı üretimi yapacak bir fabrika için arazi arayışında olan şirket, 2016 bitmeden ilk kazmayı vunnayı hedefliyor.
İKİ ABD YOLCUSU
Antepli tekstil finnası Mogul, Güney Karolina’da 17,6 milyon dolara fabrika kuracak. ABD’de yaklaşık 30 bin metrekarelik bir tesisi satın alan Mogul, 20l6'mn ikinci çeyreğinde üretime başlayacak.
Türkiye'nin en eski ofset baskı firmalarından İzmirli Korsini-SAF da ABD'de fabrika kurmaya hazırlanıyor. İlk olarak 20 milyon dolara mal olacak tesis, ABD'nin doğu kesiminde yer alan Tennessee eyaletindeki Memphis kentinde yer alacak. Tüketim malzemeleri üzerine etiketleme yapacak olan tesis, Türk şirketin yanı sıra Kanadalı CCL Industries LLC adlı firmayla ortak yapılacak. Korsini’nin ABD’deki üretiminin 2017’den önce başlaması planlanıyor.
TÜRK ŞİRKETLERİN İLGİSİ
Öte yandan Türkiye-ABD İş Konseyi (TAİK) Yürütme Kurulu üyesi olan yaklaşık 30 büyük şirket, ABD’deki en önemli Türk yatırımlarını yapmış durumda. Eczacıbaşı-Mon-rol, nükleer tıpta kullanılan radyasyon ölçüm ve korunma ekipmanları alanında dünyanın en tanınmış markası Capintec’in sahibi konumunda. Borusan Holding, Teksas Eyaleti’nin Houston şehrine bağlı Baytown’da 250 kişiye istihdam sağlayan kaya gazı sondaj borusu üretim tesisi kurdu.
EA Havacılık, merkezi Albuquerque, New Mexico'da bulunan Eclipse Aerospace Inc.'in kurucu ortağı olarak havacılık sektörüne girdi ve ABD'de ağır sanayi yatırımı yapan ilk Türk şirketi olma unvanını kazandı. Bunların yanı sıra Ülker, Sabancı Holding, Sarar, Mavi, Oyak, Er-Bakır gibi Türk firmalarının da ABD’de büyük yatırımları bulunuyor.
Bir yandan ABD’deki doğrudan Türk yatırımları artarken, bir yandan da gerileyen Türkiye ihracatı içindeki ABD payı artış eğiliminde. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Genel Sekreteri H. Bader Arslan’ın verdiği bilgiye göre, ABD’ye ihracatı 2015 yılında 6,4 milyar dolar oldu.
Birçok ülkeye ihracatta önemli kayıplar yaşansa da ABD’ye ihracatta binde 8 ile az da olsa artış yaşandı. Böylelikle 2014’te Türkiye’nin en önemli altıncı ihracat pazarı olan ABD, 2015’te beşinci sıraya yükseldi. TİM Genel Sekreteri Arslan, Türkiye’nin ABD ithalatından aldığı payın 2015 yılında binde 2,8 seviyesine ulaşarak rekor kırmasına karşın, hala istenen düzeyin çok altında olduğuna vurgu yapıyor.
BEŞ EYALETE İŞ KONSEYİ
DEÎK Türk-Amerikan İş Konseyleri Bölge Koordinatörü Merih Kepez Örnek, ABD pazarının uzun yıllar Türk ihracatçısının ve yatırımcısının ilgi alanına girmediğini anlatıyor. Örnek, bu konuda şunları söylüyor: “Son dönemde ABD ekonomisinin gelişmekte olan pazarlardan daha iyi seyretmesi nedeniyle dünya tekrar ABD’ye gözünü dikti.
Günümüze kadar Avrupa odaklı üretim yapan ihracatçılarımız için, bilhassa AB bölgesindeki ekonomik kriz ve çevremizdeki siyaseten istikrarsız ortamdan ötürü, dünyanın en büyük tüketicisi ABD en önemli hedef pazar haline geldi.”
ABD genelinde toplamda 1.920 adet teşvik programı mevcut. Her bir eyaletin özel teşvik programları bulunuyor. Merih Kepez Örnek, TAİK çatısı altında yakın zaman içerisinde Kaliforniya, Teksas, Illinois, Florida ve New York’ta oluşturulan komitelerin “İş Konseyi” statüsüne yükseltileceği bilgisini veriyor.
Aynı zamanda Ekonomi Bakanlığı ve TİM’in girişimi ile de yakın zamanda ABD’nin doğu ve batı yakasına iki Türk Ticaret Merkezi kurulması planlanıyor Merih Kepez Örnek, ABD’de gerçekleştirilen iş faaliyetlerinde sektö-rel çeşitliliğin üst düzeyde olduğuna dikkat çekiyor.
“ 15 YILLIK PLAN YAPILMALI”
ABD’de yatırım yapmak isteyen Türk şirketlere danışmanlık hizmeti veren Nova Group CEO'su Müjdat Güler, bu ülkenin son yıllarda serbest pazar ekonomisinden yerli üreticiyi destekleyen yeni bir ekonomik modele doğru dönüştüğüne dikkat çekiyor.
ABD federal hükümetinin her yıl verdiği yatırım teşviklerinin toplam tutarının 80 milyar doları aştığını dile getiren Müjdat Güler, “Devletin ABD pazarını özel olarak ele alan 15 yıllık projeksiyona sahip bir plan yapması gerekiyor. Her eyaletin iş geliştirme merkezi ve ekonomik kalkınma ajansı var. Bu merkezler ziyaret edilerek bilgi alınabilir. Yeterli yatırım kapasitesine sahip veyeni iş imkanı yaratacak yatırımcılar, eyaletlerin ve yerel yöneticilerin karşısına iş planları ve referansları ile çıkarlarsa büyük teşvik olanakları sağlayabilir” diyor.