Enflasyon kaynaklı yükselen maliyetler nedeniyle 2023 yılında perakende sektörü fiyatlama yapmakta zorlandı. Yeni yılda organize perakendenin performansında kira ve personel giderleri başta olmak üzere maliyet artışlarının düzeyi, tüketicilerin alım gücü ve turist alışverişi belirleyici olacak.
24 Aralık 2023 - 06 Ocak 2024 tarihli sayıdan
Organize perakende, 2 trilyon TL'yi aşan cirosuyla Türkiye'nin dev sektörlerinden biri. Gıdadan hazır giyime pek farklı oyuncuyu barındıran sektör, 2023'ün ilk yarısını deprem ve seçim gündemiyle geçirdi. İkinci yarıda ise gündem enflasyonun negatif etkileri oldu.
Enflasyonist dönemin sonucu olarak maliyetlerin yükselmesi fiyatlamayı sektörün her faaliyet kolu için oldukça zorlaştırdı. Hazır giyim tarafında turist alışverişinde beklenen hacme ulaşılmasa da organize perakende sektörü için eylül ve ekim dışında diğer aylar genel olarak verimli geçti.
Yerli müşteri yüksek enflasyon ortamında fiyatlar daha da artacak endişesiyle ihtiyaç alışverişlerini öne çekti. Herkes imkânlarının el verdiği ölçüde birikimlerini alışveriş yaparak değerlendirdiği için markaların büyük bölümü adet satışlarını artırdı.
Haziran ayında işbaşı yapan ekonomi yönetiminin enfasyonla mücadele kapsamında tüketimi kısmaya dönük önlemleri ve yerli müşterinin alım gücündeki daralmanın sonuçlarını eylül ve ekim aylarında büyük ölçüde hissedildi.
Dar ve sabit gelirliler alım güçlerinin zayıflamasının etkisiyle eylül ve ekim aylarında gıda dışı ihtiyaç alışverişlerinde kısıntıya gitti. Sektör, kasım ayında ise indirim kampanyaları sayesinde hem adet satışında hem de cirolarda ciddi bir artış yakaladı.
Yılbaşı alışverişi nedeniyle aralık ayında da aynı canlılığın devam edeceğini öngördüklerini söyleyen Birleşmiş Markalar Derneği Başkanı (BMD) Sinan Öncel, "2023'ün geneli için konuşmak gerekirse adet satışlarında ortalama yüzde 10, ciroda yüzde 100 artış olduğunu söyleyebiliriz" diyor.
TURİST ALIŞVERİŞİ AZALDI
Organize perakendenin cirosunda turiste satış önemli bir yer tutuyor. İstanbul, Antalya, Bodrum gibi turistik merkezlerdeki bazı AVM'lerde cironun yarıdan fazlası yabancıya satışlardan elde ediliyor. Bankalararası Kart Merkezi (BKM) verilerine göre 2022'de toplam kartlı harcamaların yaklaşık yüzde 10'unu yabancıya satışlar oluşturuyordu. Bu yıl ocak-ekim döneminde oran yüzde 7'de kaldı.
Öncel, Türkiye'de fiyatların yerli müşteriler bir yana artık yabancılar için de cazip olmaktan çıktığını söylüyor. "Her şeye rağmen 2024'e girerken iyimseriz ve geleceğe umutla bakıyoruz" diyen Öncel, organize perakendenin dinamik bir sektör olduğunu vurguluyor.
Her markanın kendi büyüme stratejisi çevresinde yeni mağaza açmak için fırsatları değerlendirirken e-ticaret altyapısını da güçlendirmek istediğini söyleyen Öncel, uygun kiralama koşullarının oluştuğu yerlerde yeni mağaza açılışlarının devam edeceğini düşünüyor.
Önümüzdeki yıl organize perakendenin performansında kira ve personel giderleri başta olmak üzere maliyet artışlarının düzeyi, tüketicilerin alım gücü ve turist alışverişi belirleyici olacak.
Organize perakende sektörü için kira en önemli maliyet kalemini oluşturuyor. 10'uncu uzama yılını dolduran kontratlarda 6-7 kata varan kira artışı talepleriyle karşı karşıya kaldıklarını belirten Öncel, "Oysa enflasyonla topyekûn mücadele için öncelikle kira dahil tüm maliyetlerdeki artışı dizginlemeliyiz" diyor. Öncel'in bu konudaki önerisi ise tıpkı konutlarda olduğu gibi işyeri kiralarının artış oranına bir üst sınır getirilebilmesi.
Bu oranın yıllık enflasyonun yüzde 50-60'ı kadar olabileceğini vurgulayan Öncel, mülk sahibinin kaybının da gelir ve kurumlar vergisi indirimleriyle telafi edilebileceğini söylüyor. Aksi takdirde yılbaşından sonra fahiş kira artışı talep edilen verimsiz mağazaların kapatılması gibi bir durum bekleniyor.
E-ticaret tarafında da 2023 yılında büyüme devam etti. Ticaret Bakanlığı'nın Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (ETBİS) verilerine göre 2023'ün ilk altı ayında online sipariş adetleri önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 20 arttı. Perakende e-ticaret hacmi ise aynı dönemde yüzde 119'luk artışla 390 milyar TL'ye yükseldi.
TİCARİ GAYRİMENKUL YASASI TALEBİ VAR
50 milyar dolar yatırım hacmine sahip olan ve 2,1 milyon kişiye istihdam sağlayan AVM ekosistemi 2023 yılında pandemi döneminin sıkıntılarını atlatmayı başardı. Sektör hem müşteri giriş sayıları hem de cirolar anlamında 2023 yılına güzel bir başlangıç yaptı.
Şubat ayında deprem ile birlikte kısa süreli bir düşüş yaşansa da sektör kendisini hızlı bir şekilde toparladı. AYD ve Akademetre Research'ün ortaklaşa yayınladığı AVM Endeksine göre, metrekare verimlilik endeksine göre kasım ayında bir hafif düşüş eğilimi olsa da alışveriş merkezleri, yılın üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 87,2 artış gösterdi.
2022 ilk üç çeyrek toplam cirosu 2023 ile kıyaslandığında ise yüzde 103,24'lük bir artış oldu. Ziyaretçi sayıları ise geçtiğimiz yıla kıyasla yüzde 12 oranında artarken adet bazında satışlarda da önemli artışlar söz konusu oldu. Yurt içinde büyümek isteyen markalar ve Türkiye'ye girmek isteyen yabancı markalar yüksek doluluk oranları nedeniyle AVM'lerde yer bulmakta zorlandı.
Elbette bu tablo tamamen pozitif değil. Yatırımcıların döviz cinsinden kredi borçları ve kur artışları nedeniyle, nakit akışında zorlanan AVM'ler var.
Türkiye'de ticari gayrimenkul yatırımlarının tekrar canlanabilmesi için ekonomik stabilitenin sağlanmasının yanında kanun ve düzenlemelerde uluslararası standartların uygulanmasının büyük önem taşıdığını söyleyen Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Nuri Şapkacı, "Konut kira rejiminden ayrılan bir ticari gayrimenkul yasasının düzenlenmesi ve sözleşme serbestisinin uygulanması ile sektörde yerli ve yabancı yatırımlar kuşkusuz artacak.
Derneğimizin öncelikli hedeflerinin başında AVM sektörünü ileriye taşımak için geçmiş dönemde başlatılan, ayrı bir ticari gayrimenkul mevzuatının oluşturulması ve takibi yer alıyor" diyor.
DEPREME ÖZEL PROJE
Sektörün gündemindeki en önemli konularından biri deprem ve depreme müdahalede sektör birliğinin ve hazırlığının oluşturulması. TAMPF'ın, bu konuda AFAD'la uzunca bir süredir teknik ve hukuki yönleriyle detaylı bir şekilde üzerinde çalıştığı 'Perakende Sektörü Arama Kurtarma Seferberliği' projesi sonuçlanma aşamasında.
Buna ilaveten bu dönem tüm sektör için en kilit konulardan birinin 'verimlilik' olmaya devam edecek. Türkiye Alışveriş Merkezleri ve Perakendeciler Federasyonu (TAMPF) Başkanı Hüseyin Altaş, bu nedenle üstünde yoğun olarak çalıştıkları, sektörün güç birliği ile oluşturulacak bir Güneş Enerjisi ve Enerji Yatırım Ortaklığı projesi hayata geçireceklerini söylüyor.
Kaynakların verimli kullanımının tüm organize perakende sektörü için her zamankinden daha büyük bir önem kazandığını belirten Altaş, "Biz de sektörün çatı kuruluşu olan Federasyon olarak yeşil enerjiye ve verimlilik hareketine öncülük ederken hem bilinçlendirme noktasında hem de üzerinde çalışılan projelerle üyelerimize yeni imkanlar sunma konusunda çalışmalarımızı artırarak sürdüreceğiz" diye konuşuyor.
PROF. DR. HÜSEYİN ALTAŞ / TAMPF BAŞKANI
“Serbest ticarete müdahaleden kaçınılmalı”
"Sektörün algısının doğru oluşması için yapılan çalışmaların devam etmesi en önemli gündemlerimizden olmaya devam edecek. Gerek istihdama nitelikli katkıda gerek kayıt dışı ile mücadelede ülke ekonomimizin lokomotifi olan sektörümüzle ilgili konuların düzenlenmesi esnasında serbest ticarete müdahaleden özellikle kaçınılması gerektiğini düşünüyoruz.
Sektörün faaliyet verdiği gün ve saatlerden tutun da, perakende ticaretin işleyiş yöntemlerine kadar sektörle ilgili düzenlemelerde serbest ticar oluşabilecek yanlış müdahale, hem perakende sektörüne hem lokomotifi olduğu ülke ekonomisine önemli zararlar verebilir.”