Traktör üretimi bu yılın dokuz ayında yüzde 45,3 daraldı. Aynı dönemde iç pazardaki gerileme ise yüzde 55'i buldu. Sektördeki üreticiler iç pazardaki daralmayı ihracatla aşmaya çalışıyor. Şirketler, 2020 yılı üretim stratejilerini de ihracat odaklı yapıyor.
ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
Türkiye ekonomisinin 2018'in ikinci yarısından itibaren içine girdiği durgunluk, tüm sektörleri olumsuz etkiledi. Ekonomideki yavaşlama ve küçülme sürecinden en çok etkilenen sektörlerin başında ise otomotiv ve makine sektörü geldi.
Bu alanda özellikle traktör üretiminde yaşanan daralma 2017 yılına kıyasla yüzde 70'lere ulaştı. 2019 yılını yaklaşık yüzde 55 küçülmeyle kapatmaya hazırlanan traktör üreticileri, 2020'de iç pazarın az da olsa toparlanmasını beklerken, umutlarını asıl olarak ihracata bağlamış durumda.
Geçen yıl yaklaşık 500 milyon dolarlık ihracata imza atan sektör, bu yıl yüzde 15'e gelecek yıl ise yüzde 25'e yakın ihracat artışı hedefliyor.
YÜZDE 55 DARALMA VAR
Sektörün çatı kuruluşu Türk Tarım Alet ve Makinaları İmalatçıları Birliği'nin (TARMAKBİR) genel sekreteri Selami İleri, traktör pazarının 2017'de 73 bin adetlik satışa ulaştıktan sonra, 2018 yılının ikinci yarısından itibaren ekonomideki yavaşlamayla birlikte daralmaya başladığını söylüyor.
2018 yılını 48 bin 356 adetlik satışla kapattıklarını anımsatan İleri, "Bu yıl durum daha da kötüleşti. Üretimin normal seyrinde olduğu 2017 ile karşılaştırdığımızda dönemsel küçülme yüzde 69'u buldu. Geçen yıla göre ise iç pazarda yüzde 55'e varan düşüş söz konusu" diyor.
EN ÇOK İHRACAT ABD VE İTALYA'YA
Bu süreçte şirketleri ayakta tutan faktörün ihracat olduğunu vurgulayan Selami İleri, "Geçen yıla göre yüzde 15, 2017'ye göre ise yüzde 25'e varan ihracat artışı var.
Ocak-Ekim arasında traktör üretimi içerisinde ihracatın payı yaklaşık yüzde 60 oldu" diye konuşuyor.
Traktör üreticilerinin ihracatta en büyük pazarı ABD ve İtalya. İhraç edilen her üç traktörden ikisi bu iki ülkeye satılıyor.
Geçen yıl 424 milyon dolarlık traktör ihracatı yapan sektör, bunun 180 milyon dolarını ABD'ye, 102 milyon dolarını ise İtalya'ya gerçekleştirdi.
Üçüncü en büyük ihracat pazarı ise 15 milyon dolar ile Irak oldu. Selami İleri, "2020'de de sektörümüzün en önemli gündemi ihracat olacak" şeklinde konuşuyor.
"2020 TOPARLANMA YILI"
65 yıldır faaliyetlerini sürdüren Türkiye'nin en eski traktör markası ve ilk traktör ihracatçısı olan TürkTraktör, 2019'un ilk 10 ayında 18 bin 232 adetlik traktör üretimi ile Türkiye'nin toplam traktör üretiminin yüzde 77'sini gerçekleştirdi.
Ürettiği 500 bininci motoru 2019'un son çeyreğinde Ankara Fabrikası'nda banttan indiren şirket, yurtiçinde New Holland ve Case IH markalarıyla Eylül 2019 itibarıyla yüzde 45'lik pazar payına sahip.
TürkTraktör Genel Müdürü Aykut Özüner, ekim ayı sonu itibariyleTürkiye'nin traktör ihracatının yüzde 90'ını tek başlarına gerçekleştirdiklerini vurguluyor.
Yılın ilk 10 ayında yurtdışı satış adetlerinin geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 13 arttığını dile getiren Özüner, "İç pazara baktığımız zaman 2020 yılının sektörümüz adına daha istikrarlı olacağını öngörüyoruz.
Bu anlamda 2020'yi bir miktar toparlanma yılı gibi düşünebiliriz. Yurtdışı pazarların seyrinin ise 2019 yılına paralel olacağını düşünüyoruz" diye konuşuyor.
Şirket olarak 130'dan fazla ülkeye ihracat yaptıklarını kaydeden Özüner, "Yurtdışı satışlarımızda yakaladığımız ivmeyi devam ettirerek hem ülke tarımına hem de ekonomimize sağladığımız katkıyı sürdürmeyi hedefliyoruz" diyor.
"KÜÇÜLMENİN DURMASINI BEKLİYORUZ
Massey Ferguson traktörlerinin üreticisi AGCO, Türkiye'de traktör pazarının en büyük üç oyuncusundan biri. AGCO Türkiye Satış ve Pazarlama Müdürü Mete Has, bu yılı yüzde 9 pazar payı ile tamamlamayı hedeflediklerini söylüyor.
Has, bu yıl pazarın 24-25 bin seviyesinde olacağını, yani 2019'un yüzde 50'lik daralma ile kapanacağını tahmin ettiklerini de sözlerine ekliyor.
Geçmiş dönemlere göre şu anda kurların belli seviyelerde sabitlendiğine ve faizlerin ciddi oranda düştüğüne işaret eden Has, "Bu son çeyrekte olumlu bir hava hakim oldu ve devletimizin vermiş olduğu faiz destekleri devam ederse inanıyoruz ki traktör sektöründe tekrardan hızlı bir toparlanma başlayacak, en azından küçülme duracaktır" diye konuşuyor.
Mete Has, AGCO Türkiye olarak, AGCO'nun yurtdışındaki fabrikalarında kullanılmak üzere yerli tedarikçilerden mamül-komponent alımı yaptıklarını kaydedi-kaydediyor. Has, “Bu yıl Türkiye’den 100 milyon dolar civarında alıma ulaşacağız.
Türkiye’de satılan traktörlerin ortalama fiyatını 75-85 bin TL civarı olarak kabul etsek, yaklaşık 7 bin adet traktör değerinde ihracat yapıyoruz diyebiliriz” diye konuşuyor.
AGCO Türkiye, 2020’de yüzde 15’lik büyüme hedefi koydu. Has’ın beklentisine göre pazarın büyüklüğü en fazla 26 bin seviyelerine çıkacak.
HURDA TEŞVİĞİ
Sektörün beklentisi, traktör pazarında üretimin artması ve iç pazarın yeniden canlanması için öncelikle otomotivde yapılan hurda teşviğine benzer bir teşviğin uygulanması yönünde.
Bir an önce çevreyi kirleten, çiftçinin maliyetlerini artıran, eski ve yaşlı parkın elden çıkarılmasına destek olunması gerektiği sektör temsilcilerince ifade ediliyor.
Marka ve finans kuruluşu ayırmaksızın çıkarılacak olan bir teşviğin, Türkiye traktör pazarının uzun yıllar nefes almasını, yatırımcıların Türkiye’ye gelmesini ve tarım sanayisinin gelişmesini sağlayabileceği belirtiliyor.
SELAMİ İLERİ / TARMAKBİR GENEL SEKRETERİ
"DİBİ GÖRDÜĞÜMÜZÜ UMUYORUZ"
"2020 için şu anda net bir şey söylemek mümkün değil. 2020 içerisinde traktör üretimiyle ilgili yeni çatı mevzuatının yürürlüğe girmesini bekliyoruz.
Bu mevzuatta traktör motorlarıyla ilgili yeni düzenlemeler devreye girerse, bu durum üretim maliyetlerini olumsuz etkileyebilir.
Tamamen elektrikli motorlara geçilmesi sürecine giriyoruz. Bu gelişmeler zaten iç satışların çok düştüğü bir dönemde 2020 için de dezavantaj yaratabilir.
Bu konuda hükümetle görüşmelerimiz devam ediyor. Biz sektör olarak artık dibi gördüğümüzü düşünüyor ve 2020'nin 2019'dan iyi olmasını umuyoruz."