ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
Son dönemde gerek ABD'nin gerekse Avrupa Birliği'nin (AB) durgunluktan çıkış emareleri göstermesiyle canlanan küresel ticaret, ABD Başkanı Donald Trump'ın fitilini ateşlediği ticaret savaşları tehdidiyle karşı karşıya.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Washington yönetiminin ülkedeki yerel üreticileri güçlendirmek amacıyla çelik ve alüminyum ithalatına getirdiği ek vergilerden sonra şimdi de otomobil ve yedek parça ithalatında vergi duvarlarını yükseltmesi gündemde.
ABD'nin bu tavrına küresel ticaretin tüm merkezlerinden büyük tepki var. Başta Avrupa Birliği, Çin ve Rusya olmak üzere, ABD ile ticaret yapan her ülke getirilen yeni düzenlemelerden rahatsız.
G-7 ülkeleri "Ticaret açığımız 800 milyar dolar. Başka çaremiz yok" sözleriyle ek vergi uygulamasından geri adım atmayan ABD BaşkanıTrump'a karşı birleşirken, aralarında Türkiye'nin de bulunduğu pek çok ülke, ABD ile ticarete sınır getirmeye hazırlanıyor.
TEPKİLER BÜYÜK
Geçtiğimiz hafta dünyanın en büyük ekonomisine sahip yedi ülkenin oluşturduğu G7'nin maliye bakanlarının Kanada'da üç gün süren toplantısı sonrasında, grubun ABD dışında kalan altı üyesi ile Avrupa Birliği, ABD'nin yeni gümrük tarifelerine karşı birleşme kararı aldı.
Toplantıya başkanlık eden Kanada Maliye Bakanı Bill Morneau, yaptığı açıklamada, Trump'ın ABD ticaret eylemleri konusundaki uygulamalarından "endişe ve hayal kırıklığı" duyduklarını açıkladı. Morneau, Washington'a çağrıda bulunarak, tarifelerin uygulanmasını geri çekmesini istedi.
Öte yandan yakın gelecekte dünyanın en büyük ekonomisi olma yolunda ilerleyen Çin de Trump'a tepkili. Özellikle çelik ticareti konusunda stratejik önemi olan Çin'in Ulusal Halk Kongresi sözcüsü Zhang Yesui, ABD ile ticaret savaşı istemediklerini ama ekonomileri zarar görürse elleri kolları bağlı şekilde oturmayacaklarını söyledi.
ÇELİK İHRACATI DURDU
ABD, Mart 2018 tarihinden itibaren ithal ettiği çelik ve alüminyuma sırasıyla yüzde 25 ve yüzde 10 oranlarında ek gümrük vergisi getirdi. Yılda yaklaşık 50 milyar dolarlık çelik ve alüminyum ithal eden ABD'nin en büyük tedarikçilerini, geçen yıl toplam 23 milyar dolarlık çelik ve alüminyum ihracatı yapan Avrupa Birliği, Kanada ve Meksika oluşturuyor.
Türkiye 2017'de ABD'ye 1,1 milyar HDbv dolarlık çelik ihracatı yaptı. Ancak ek vergi uygulamasının yürürlüğe girdiği IM mart ayından sonra ABD'ye çelik hracatı durma noktasına geldi. Çelik Federasyonu Başkanı Namık Ekinci, "Nisan ayında 83 bin ton olan ihracat mayıs ayında 39 bin tona indi. Haziran ayında çok daha az olacak" diyor.
Bununla birlikte, ABD'nin haziran ayı itibariyle Kanada, Meksika ve Avrupa Birliği'ni de vergi kapsamına sokmasıyla Türkiye açısından yeniden umut doğmuş durumda. Namık Ekinci, bu konuda şunları söylüyor: "Yılın geri kalanında ABD pazarında yeniden fiyat rekabeti yapacak hale gelebiliriz.
ABD'de şu anda ton fiyatı 900 dolara kadar çıkmış durumda. Bizde ise 550 dolar civarında. Bu süreçte iyi lobi ve fiyat rekabetiyle pazar payımızı koruyabiliriz."
TÜRKİYE'DEN MİSİLLEME
Alnus Yatırım Araştırma Müdürü Yunus Kaya'ya göre, küresel piyasalardaki dalgalanmaların en önemli nedenlerinden biri Mart 2018 itibariyle resmi hale gelen bu ticaret savaşları.
Öte yandan şu an için sınırlı bazı kalemlerde vergi artırımları olduğuna işaret eden Kaya, şöyle devam ediyor: "Örneğin Çin'den yılda 500 milyar dolar ithalat yapan ABD, bunun yüzde 10'u kadarı için bir ek vergi getiriyor.
Ama öte yandan çelik dışındaki ürünler konusunda Çin ile yeni ithalat anlaşmaları yapmaya devam ediyor. Dünyada karşılıksız para basma imkanı olan tek ülke ABD olduğu için, diğer ülkelerin bu savaştan daha fazla etkileneceğini söyleyebiliriz."
Washington yönetiminin ek vergi kararına karşı misillemeye gitmeye hazırlanan ülkelerden biri de Türkiye. Hükümet, ABD'nin 8 Mart'ta çelik ve alüminyuma koyduğu ek vergileri kaldırmaması halinde 21 Haziran'dan itibaren 22 kalem üründe misilleme başlatıyor.
ABD'den ithal edilen ürünler arasında en yüksek ek gümrük vergisi yüzde 40 ve yüzde 35 ile viski ve otomobile konacak. Ek vergi konacak otomobiller arasında Amerikan Jeep'in dışında ağırlıklı olarak Alman BMW ve Mercedes'in ürettiği lüks SUV'ler bulunuyor.
SIRADA OTOMOTİV VAR
Trump'ın ticaret savaşlarını iyice kızıştıracak yeni hamlesi ise otomotiv sektörüne ilişkin olacak. ABD Ticaret Bakanı Wilbur Ross'a otomo-
bil ve yedek parça ithalatına yüzde 25 ek vergi getirilmesi konusunda çalışma yapması talimatı veren Trump, çelik ve alüminyumdan sonra otomotiv sektöründe de paniğe neden oldu.
Yılda 200 milyar doları aşkın otomotiv ithalatı yapan ABD'ye Türkiye de yaklaşık 1,5 milyar dolarlık otomotiv ihracatı gerçekleştiriyor.
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Yönetim Kurulu Üyesi ve Türkiye'nin önemli otomotiv tedarik şirketlerinden Farplas'ın CEO'su Ömer Burhanoğlu, son yıllarda özellikle parça ihracatında ABD'nin öne çıktığına işaret ediyor. Burhanoğlu, "Otomotivde getirilecek ek vergiler bizi çok olumsuz etkiler" diyor.
Bu arada sadece Türkiye'de faaliyet gösterenler değil yurtdışında üretim yapan Türk şirketleri de ticaret savaşlarından olumsuz etkileneceğe benziyor. Ömer Burhanoğlu, bu konuda şöyle konuşuyor: "Pek çok Türk şirketi ABD'ye daha kolay ihracat yapmak istediği için son yıllarda Meksika'da fabrika kurdu.
Trump'ın vergileri Meksika'yı da kapsadığı için buradaki Türk yatırımları da zora girecek. Trump oyunu bozuyor diye diğer ülkeler de yeni vergi duvarları koyarsa bir kaos olur. Bir an önce Trump'a karşı ortak bir anlaşma yapılması gerektiğini düşünüyorum."
TİCARET SAVAŞI YATIRIMLARI VURDU
ABD'nin Çin ve AB ile ticaret savaşına gireceği endişesi, 2017'de dünyada doğrudan yabancı yatırımları yüzde 23 düşürürken, aynı dönemde Türkiye'ye doğrudan yatırımlar ise yüzde 16 azaldı.
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) tarafından açıklanan ‘Dünya Yatırım Raporu 2018'e göre, 2017 yılında dünyada doğrudan yatırımlar yüzde 23 azalarak 1 trilyon 429 milyar dolara indi.
Gelişmiş ekonomilere doğrudan yabancı yatırımlar ise yüzde 37,1 azalarak 712,4 milyar dolar oldu. Raporda yatırımların ABD'nin Çin, Avrupa Birliği, Meksika ve Kanada ile ticaret savaşı riski nedeniyle azaldığı görüşüne yer verildi.