ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
Gıdadan beyaz eşyaya, tekstilden makineye, çelikten kimyaya farklı alanlarda faaliyet gösteren irili ufaklı pek çok şirket, Güney Amerika'dan Çin'e uzanan coğrafyada kendi alanında ya lider ya da liderliğe oynuyor.
Ekonomist Dergisi olarak, bu sayımızda Türkiye'nin dünyada yüz akı olmuş 25 şirketinin yurtdışındaki yükselişlerini ve başarıya giden yolda izledikleri stratejiyi mercek altına aldık.
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
Son yıllarda giderek artan bir hız ve hacimle dünya piyasalarına yönelen Türk şirketleri, ülke riskini dengeleyebilmek, gelişen rekabet ve teknoloji ortamında varlığını devam ettirmek için Türkiye sınırları dışındaki yatırımlarına hız vermiş durumda. Uzun zamandır dünyanın farklı coğrafyalarında faaliyet gösterdikleri alanlarda lider olan Arçelik, Arbel, Ülker, THY, LCWaikiki ve Şişecam gibi bilinen markalara her geçen gün yenileri ekleniyor.
Yurtdışına ağırlık veren Türk şirketleri arasında perakende ve tüketim ürünleri sektöründe kendi markasını geliştirmek amacıyla doğrudan yatırım yapanlar, teknolojisini ve pazarını geliştirmek için ortaklık kuranlar, üretim amaçlı şirket satın alanlar bulunuyor. Türk inşaat firmaları da özellikle Türki Cumhuriyetler, Rusya ve yakın coğrafyada başarılı projelere imza atarak, bu pazarlardaki Türk şirketlerinin büyümesine katkı sunuyor.
EMRE ÖZER COFACE TÜRKİYE GENEL MÜDÜRÜ"20L8'DE HEDEF PAZARLARDA BÜYÜME SÜRECEK"
"Avrupa, Rusya ve Ortadoğu pazarlarına coğrafi yakınlık, kültürel benzerlik ve geçmişten gelen ortak iş yapma kültürü, Türk şirketlerinin yurtdışı pazarlardaki başarısını artıran etkenler. Avrupa'da büyüme kuvvetli bir şekilde devam ediyor. 2018 yılında büyümenin yüzde 2'ye yaklaşacağını tahmin ediyoruz. Sektörler genelinde yani gıda, otomotiv, kimya, enerji, metaller, ilaç ve tekstilde risk seviyelerinin azaldığını, ödeme performanslarının iyileştiğini görüyoruz. Rusya'da da ekonominin 2015 ve 2016 yıllarında arka arkaya daralmasından sonra 2017'de yüzde 1,8 büyümesi yatırımcılar açısından ülke potansiyelinin arttığını gösteriyor.
2018 yılında da Rusya'nın yüzde 1,8 büyümesini bekliyoruz. Ortadoğu'da ise petrol fiyatlarındaki toparlanma, petrol ihraç eden ülkelerdeki büyümenin hızlanmasını ve bütçe açıklarının azalmasını sağlıyor. Öte taraftan OPEC anlaşması çerçevesinde fiyatlara destek olmak için petrol üretiminin sınırlanması, büyüme potansiyellerini sınırlıyor. Bu bölgede Kuveyt haricindeki birçok ülkenin para biriminin ABD Doları'na çapalanmış olması, zaten yavaşlayan büyüme hızları üzerinde tehdit oluşturuyor."
KÜÇÜK ŞİRKETLER ATAKTA
Pazar ihtiyaçlarını ve eksiklikleri analiz edip kaliteli ve farklı ürünler üreten Türk firmaları başarıyı yakalıyor. LCWaikiki'nin Rusya ve benzer coğrafyalarda yakaladığı satış ivmesi, Anadolu Efes'in toplam gelirlerinin yarısından fazlasının yurtdışı pazarlardan gelmesi, Hayat Kimya'nın ihracat ile başlayan yurtdışı yatırımları ortaklık ve doğrudan yatırıma dönüştürerek geliştirmesi örnekler arasında.
Öte yandan sanayi tarafında da gerek üretim yatırımları gerekse direkt satış kanallarıyla çelik, maden, bakır, makine gibi sanayi ürünlerinde yurtdı-şında öne çıkan Türk yatırımcıları var. Şişecam Mısır ve İtalya dışında da fabrika yatırımı yaparken, Arçelik Pakistan'da şirket alarak, Tosyalı Cezayir ve Balkanlar'da üretime geçerek, Vestel ve Assan Alüminyum ihracat pazarlarını artırarak faaliyetlerini geliştiriyor.
Bununla birlikte adı son dönemde dünya pazarlarında sıkça duyulmaya başlanan Ermak-san, Mesan Kilit, Peli Paper, Sanica ve Sultan Gıda gibi şirketler de faaliyet gösterdikleri ülkelerde kendi alanlarında lider pozisyona ulaşmış durumda. Ekonomist'e konuşan uzmanlara göre, Türkiye'den yurtdışına yapılan küçük çaplı yatırımlarda artış gözlemlenirken, küçük şirketlerin bu başarısının ardında Avrupa, Rusya ve Ortadoğu pazarlarına coğrafi yakınlık, kültürel benzerlik ve geçmişten gelen ortak iş yapma kültürü bulunuyor.
HANDE ŞENOVA KPMG TÜRKİYE DANIŞMANLIK BÖLÜM BAŞKANI "YURTDIŞINA KÜÇÜK YATIRIMLAR ARTTI”
"Türk firmalarının yurtdışında hem sıfırdan yatırımları hem de şirket evlilik hareketleri 2015 yılından bugüne proje sayısı olarak artış gösteriyor. Ancak proje başına büyüklük diye bakıldığında, artık daha küçük miktarlarda da yurtdışı yatırımların yapıldığını söyleyebiliriz.
Perakendesinden üreticisine, sanayicisinden teknoloji servis sağlayıcısına kadar tüm oyuncular artık sınır kapılarının olmadığı, geniş rekabet koşullarında farklı bakış açılarını da düşünerek planlama yapmak durumunda. Sadece online satış yaparken, artık bazı şirketler 'flagship store' şeklinde İtalya'da bir corner mağaza açabiliyor. İhracat pazarlarında yükselmek için şirketlere en kritik önerimiz, öncesinde mutlaka bir piyasa araştırması yaptırmaları.
Kendi ürününün özellikleri, hitap ettiği sektör ve müşteri profili, teknik donanım ve piyasa katkısı doğrultusunda, hangi ihracat pazarında hangi başarı faktörleri geçerlidir, kritik konular nedir, yatırım şartları ve geri dönüşü ne olabilir, tüm bunların öncesinde araştırılması ve çalışılması çok önemli."
ORTADOĞU LİDERLİĞİNE OYNUYOR
Geniş bir yelpazede endüstriyel kilit üreten ve 75 ülkeye ihracat yapan Mesan Kilit, dünyanın farklı ülkelerinde pazar liderliğine oturan Türk şirketlerinden biri. İngiltere, İspanya ve İtalya'da pazar lideri olan Mesan Kilit, Almanya, Fransa, Hollanda, Belçika ve İsveç'te ise ilk üç şirket arasında yer alıyor.
İhracatlarının yüzde 50'sini sanayileşmiş Batı Avrupa ülkelerine gerçekleştirdiklerini anlatan Mesan Kilit Genel Müdürü Mustafa Mertöz, yeni dönemde gelişmiş elektromeka-nik çözümler ve tasarım gücüyle rakipleriyle arayı açmayı hedeflediklerini söylüyor. Mertöz, yakın gelecekte özellikle Ortadoğu'da Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nde, Kuzey Afrika'da ise Mısır ve Cezayir'de pazar liderliğine odaklanacaklarını kaydediyor.
ÇİP ÜRETİMİYLE ZİRVEDE
Türkiye'nin ilk yarı iletken çip fabrikasını kurarak dünya pazarlarına ilk yüzde 100 yerli lazer ışın kaynağı ihraç etmeye başlayan Ermaksan da kendi alanında sağlam adımlarla zirveye tırmanan bir diğer şirket.
Şu anda bu niş alanda üretim yapan dünya çapında en büyük üç firmadan biri haline geldiklerini vurgulayan Ermaksan Yönetim Kurulu Başkan Vekili Ahmet Özkayan, ürettikleri ilk yerli 3D makinesiyle de dünya pazarlarında iddialı olduklarını söylüyor.
Ulaştıkları bu başarıda 50 milyon Euro yatırımla gerçekleştirdikleri teknolojik dönüşümün önemine dikkat çeken Özkayan, "Bünyemizdeki 125 uzman mühendisle yılda ortalama beş patent alıyoruz. Kendi alanımızda dünyanın zirvesine çıkmayı hedefliyoruz" diye konuşuyor.
ÖZLEM ÖZÜNER EULER HERMES TÜRKİYE CEO'SU "KRİZE KARŞI ÇEVİKLİK AVANTAJI VAR"
"Türkiye coğrafi konumu sayesinde Avrupa, Rusya ve Ortadoğu pazarlarına ihracat yapabilecek en uygun ülke. Türkiye'de sanayinin çeşitlendirilmiş olması, Gümrük Birliği sayesinde şirketlerimizin rekabete erken açılmış ve kendilerini geliştirmiş olmaları, Türkiye'deki firmaların birçok Avrupalı şirketin ana tedarikçisi olması diğer avantajlar. Türk şirketleri risk yönetiminde beceri kazanmış bir şekilde bu pazarlara giriyorlar.
Türkiye'nin dalgalı makroekonomik tarihçesi Türk şirketlerini çevikleştirdi. Krizlere alışmamış bir Batı Avrupa şirketine göre bizim esnekliğimiz çok daha fazla. Bazı çok uluslu şirketler de Türkiye'deki üretim noktalarını Rusya ve Ortadoğu pazarına ihracat için kullanabiliyor. Tekstil, makine, kimya, otomotiv ve tarım Türkiye'de en yüksek potansiyele sahip sektörler olarak öne çıkıyor ve ihracatın Asya, Kuzey Afrika ve Avrupa'daki iyileşmelerden faydalanacağını tahmin ediyoruz. Biraz peşin çalıştıktan sonra yeni pazardaki müşterilere vadeli satış yapılacak ise alacak sigortası düşünülmelidir."
ALMANYA'DA İLK ÜÇE GİRDİ
Son yıllarda önemli pazarlarda AR-GE çalışmaları ve tasarıma eğilerek liderliğe oynayan şirketlerden biri de Silverline Ankastre. 2017'de Almanya pazarında davlumbaz kategorisinde pazardaki en büyük üç oyuncudan biri haline gelen şirket, Avrupa'da Beko ve Vestel'den sonra kendi alanında giderek yükselen bir profil çiziyor.
Silverline Ankastre CEO'su Mustafa Laçin, başarılarındaki en önemli etkenin Almanya'nın 16 eyaletinde kurdukları geniş satış ağı ve 'yüksek teknolojili ürün' algısı olduğunu söylüyor. Yeni dönemde batıya doğru açılmaya devam edeceklerini dile getiren Mustafa Laçin, "Yeni hedefimiz İngiltere ve ABD pazarı" diyor.
ÇİN PAZARINDA LİDER
Boru, radyatör ve akrilik küvet üretip 72 ülkeye ihracat yapan Fatinoğlu Holding de bünyesindeki Sanica markasıyla dünyanın yeni ekonomik merkezi olan Çin pazarında zirveye oturan bir Türk şirketi.
Çin panel radyatör pazarında yüzde 20'lik pazar payına sahip olan şirketin yeni hedefi ise Hindistan. Önümüzdeki dönemde Avrupa pazarına yönelik olarak Macaristan'da üretime geçmeye hazırlanan Sanica, Kanada'da kurduğu şirketle Kuzey Amerika pazarında da boy göstermeye başladı.
Turanlar Grup bünyesindeki Peli Paper de dünyada çok az şirketin üretim yaptığı bir alanda dünyanın en büyük beş şirke-
tinden biri haline geldi. Özellikle sallama poşet çaylarda kullanılan nitelikli filtre kağıdı üretimi yapan şirket, Güney Amerika, İran, Polonya ve Türki Cumhuriyetlerde pazar lideri konumunda.
Bir başka sektörde, tekstil alanında faaliyet gösteren Dosso Dossi Grup bünyesinde kurulan salça ve ketçap üreticisi Sultan Gıda ise Romanya pazarında yüzde 50'den fazla pay ile açık ara lider durumda. Romanya'da üretim yapan şirket, buradan Avusturya, Polonya, Rusya, Macaristan ve Ukrayna'ya ihracat yapıyor. Şirketin hedefi, Avrupa'daki ihracat pazarlarında da zirveye oturmak.
"BORÇLANMA MALİYETİ İYİ YÖNETİLMELİ"
"Türk şirketlerinin yurtdışında yatırım yapmaları için en önemli motivasyon nedenlerinin know how transferi, yerel pazarlara açılma ve vergisel avantajlardan yararlanma olduğunu gözlemlemekteyiz.
Türk şirketleri, özellikle imalat, ulaştırma, turizm ve sağlık sektörlerinde yurtdışı yatırımları yapmayı tercih ediyor. Son yıllarda ayrıca bilişim ve teknoloji alanlarında da, Türk yatırımcıların, küçük montanlı da olsa, yatırım yaptıklarını gözlemliyoruz.
İhracat pazarlarında rakiplerinin önüne geçmek isteyen Türk şirketleri, özellikle kurlardaki kırılganlıklara ve dalgalanmalara dikkat etmeli, bunların etkisiyle yükselen borçlanma maliyetlerini iyi yönetmelidir.
Bu bağlamda hedging benzeri mekanizmalar kullanılabilir. Ayrıca yerel iş yapış şekillerinin iyi analiz edilmesi ve risklerin önceden belirlenmesi başarı ve iş hacminin artırılması açısından önem arz etmektedir. Bunların yanı sıra katma değerli üretimin artırılması da yaratılan değerin yükseltilmesi ve Türk şirketlerinin sermaye biriktirmesine yardımcı olacak ve büyümelerini daha da hızlandırmalarını sağlayacaktır."
YEDİ YILDA ZİRVEYE TIRMANDI
Provel Sanayi ve Tic. A.Ş. markası olan Parex de, iş dünyasında çok yeni bir şirket olmasına rağmen büyük başarı elde eden şirketlerden bir diğeri. 2011 yılında kurulan marka, yaklaşık üç yıldır faaliyet gösterdiği Cezayir pazarında, ürettiği temizlik ürünleri ve setleriyle en büyük üç oyuncudan biri haline geldi.
Şirketin Cezayir'de yakın dönemde liderliğe oturma hedefi var. Dünya pazarlarında söz sahibi olmak için öncelikle AR-GE ve tasarıma ağırlık veren şirket, 200'den fazla ürün çeşidi ile kendi segmentinde öne çıktı.
Yurtdışında tamamı kendi sermayesi ile kurulan şirketlerin bünyesinde Bulgaristan, Rusya ve Hollanda'da üç ayrı fabrikası bulunan Sarten Ambalaj da yurtdışı pazarlarda her geçen yıl daha büyük başarılara imza atan Türk şirketlerden biri. Avrupa'nın en büyük üç ambalaj üreticisinden biri olan Sarten, İngiltere, Almanya ve Fransa pazarında ise liderliğe oynuyor. Yeni dönemde Fas üzerinden Kuzey Afrika pazarına girme planı olan şirketin yurtdışında üç fabrika daha kurma hedefi var.
Yurtdışında başarılı olmak amacıyla 2005 yılında kurduğu AR-GE birimi ile üretimde maliyet düşürücü ve kalite artırıcı projeler hayata geçiren şirketin Hollanda'da kurduğu fabrika Avrupa'nın en büyük limanlarından Antwerp ve Rotterdam arasında bulunuyor ve büyük bir lojistik avantaj sağlıyor.