ÖZLEM BAY YILMAZ
obay@ekonomist.com.tr
Y erlilik ve millilik hareketiyle birlikte 2000'li yıllardan itibaren büyük bir gelişme gösteren savunma sanayi bugün 9 milyar dolarlık hacme ulaştı. Sektörün ihracatı ise geçen yıl 2,7 milyar doları geçti. Bin 500'e yakın şirketin faaliyet gösterdiği savunma sanayiinde yürütülen proje sayısı ise 700'e yaklaştı.
İhale süreci devam eden projeler de göz önüne alındığında proje hacminin 75 milyar doları aşacağı öngörülüyor. AR-GE bütçesi ise 1,5 milyar dolara ulaşan sektörün başarılı performansında kuşkusuz Savunma Sanayii Başkan-lığı'nın çalışmalarının payı büyük.
'Yılın İş İnsanları' anketimizde de bunu doğrulayan bir sonuç çıktı. Son yıllarda yıldızı parlayan savunma sanayi sektörüne olan katkıları dolayısıyla Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir, anketimize katılan iş insanlarından en çok oyu alarak 'Yılın Bürokratı' seçildi.
Demir, sektörün gelişiminden hedeflerine kadar pek çok sorumuzu yanıtladı.
Türkiye son 10 yılda savunma sanayi alanında nasıl bir gelişme gösterdi?
Yerlilik ve millilik hareketi, Savunma Sanayii Başkanlığımızın öncülüğünde başlatıldı ve özellikle 2000'li yıllardan itibaren büyük gelişim gösterdi. Bu çerçevede, 2002 yılında 1 milyar dolar olan savunma ve havacılık cirosu 2019 yılında 9 milyar dolara yaklaştı. 2002 yılında yalnızca 248 milyon dolar olan savunma ve havacılık ihracatı 2019 yılı itibariyle 2,7 milyar doları geçti. Aynı yıllarda firma sayımız 56'dan bin 500'e yaklaştı. Yine 2002 yılında yalnızca 66 savunma projesi yürütülmekte iken bugün proje sayısı 10 katın üzerinde artarak 700'e yaklaştı.
Sektör yıllar içinde ne kadarlık proje hacmine ulaştı?
Son beş yılda 350'ye yakın yeni proje başlatıldı. 2002 yılında yaklaşık 5,5 milyar dolar bütçeli savunma projeleri yürütülürken geldiğimiz noktada yaklaşık 11 katlık artışla 60 milyar dolarlık proje hacmine ulaşıldı. İhale süreci devam eden projeler de göz önüne alındığında 75 milyar doların üzerinde büyüklüğe ulaşacağımızı öngörüyoruz.
Bu süre zarfında AR-GE'ye ayrılan kaynak ne kadara ulaştı?
AR-GE'ye ayrılan bütçe katlanarak arttı. Neredeyse yok düzeyinde olan AR-GE harcaması bugün 1,5 milyar dolar civarında. Bugün dünyanın en büyük savunma şirketleri listesinde beş firmamız var. Bugün savunma sanayimiz özgün ürünleri, ihracatı, ana yüklenicileri, alt yüklenicileri, KOBİ'leri, araştırma kuruluşları ve üniversiteleri ile ülkemizin en önemli sektörlerinden biri haline geldi.
Büyümedeki bu tempo, savunma sanayini dünya sıralamasında nereye getirdi?
Son yıllardaki atılımla bazı alanlarda önde gelen ülkeler arasına girdiğimizi rahatlıkla söyleyebiliriz. Örneğin, zırhlı kara aracı üretiminde sadece kendi ihtiyaçlarımızı değil, bugün dünyada birçok ülkenin ihtiyacını karşılar hale geldik. İlk yerli İHA'mız olan Bayraktar MİNİ'yi 2007 yılında envantere aldığımızı düşünürsek, 13 yılda bu alanda geldiğimiz noktayı gerçekten memnuniyetle karşılıyoruz. Özellikle son Bahar Kalkanı Operasyonu'nda Türk yapımı SİHA'larımızın ne kadar önemli iş çıkardıklarını bütün dünya takdirle karşıladı. İnşallah bu yılın sonunda dünyada bizi bu alanda ilk üçe sokacak Akıncı Taarruzi İHA'mızı hizmete alacağız. Deniz araçlarında bazı alanlarda çok önemli kazanımlar elde ettik, bu alanda da ihracat yaptığımız ülkeler oldu. Dünyayla rekabet etmesini arzuladığımız bazı kara, hava ve deniz unsurlarında çalışmalarımız devam ediyor.
"SEKTÖRDE KOBİ'LERİN SAYISI ARTIYOR"
3 BİN KOBİ VAR
Savunma sanayimizin ana entegratör olarak görev yapan büyük firmalarına bu zamana kadar iş yapmış, sipariş almış olan 3 bini aşkın KOBİ düzeyinde yerli firma bulunuyor. Bu kapsamda gerek üretim gerek tasarım anlamında sanayimize sürekli iş yapan ve ana iştigal alanı savunma sanayi olan 600 civarı KOBİ düzeyinde firma var. Bu sayı her geçen gün yükseliyor.
TEKNİK YETERLİLİK
Yerli savunma ürünlerimizin sayısı arttıkça bu kapsamda alt sistem bileşen seviyesinde ürün veren, mühendislik ve tasarım hizmeti sunan, fason imalat yapan KOBİ'lerimizin teknik yeterlilikleri faaliyet alanları dahilinde yeterli seviyeye ulaştı. Genel olarak ürün sahipliği konusunda istenilen düzeye ulaşmak için KOBİ'lerimiz gerek desteklenerek gerek yönlendirilerek teşvik ediliyor.
DESTEKLEME PROGRAMI
Başkanlığımız tarafından yürütülen Endüstriyel Yetkinlik Değerlendirme ve Destekleme Programı (EYDEP) kapsamında KOBİ'lerimizin yetkinlik düzeyleri değerlendiriliyor. Eksik yönleri belirlenerek firmalara özel hazırlanan gelişim yol haritaları çerçevesinde yetkinlik düzeylerinin yükselmesi hedefleniyor.
Savunma sanayi alanındaki hedefler neler?
Önümüzdeki birkaç yıl üzerinde çalıştığımız çok önemli projelerin de sonuçlandığı bir dönem olacak. Atak helikopterimizde Faz-2 versiyonunu bu yıl içinde ilk kez teslim edeceğiz. Akıncı TİHA ve Anadolu Çok Maksatlı Amfibi Hücum Gemisi bu yılın sonunda hizmete alınacak. Gökbey Genel Maksat Helikopteri 2021 yılında teslim edilecek. Milli Muharip Uçağı 2023'te hangardan çıkacak. Yüksek İrtifa Hava Savunma Füze Sistemi Siper 2023'te hazır olacak.
Savunma Sanayii Başkanlığı'nın önümüzdeki döneme ilişkin odaklandığı projeler neler?
Tank, hafif zırhlı araç, helikopter, insansız hava aracı ve füze sistemlerinin motor ve güç aktarma sistemlerinin geliştirilip üretilmesi amacıyla başlattığımız projelerimizi inşallah önümüzdeki dönemde nihayetlendireceğiz. Bu projeler sayesinde yerli ve milli platformlarda bu alandaki yurtdışına bağımlılık giderilmiş olacak. Geleceğin silah sistemleri olan lazer ve elektromanyetik silahlardaki çalışmalarımızda önemli mesafe kat edeceğiz. İnsansız kara ve deniz araçları, milli denizaltı, yapay zeka, robotik gibi çeşitli alanlarda başlattığımız çalışmalarımızın da hızlandığını göreceğiz.
Sektörün ihracat performansı ve potansiyeli hakkında bilgi verir misiniz?
Öncelikle ihracatın sektörümüzün sürdürülebilirliği ve dış ticaret dengeleri için kritik önemde olduğunun altını çizmek isterim. 2019 yılı itibariyle savunma ve havacılık alanındaki ihracatımız 2,7 milyar doları geçti. Bu değer önceki yıla göre yüzde 35'in üzerinde artışa karşılık geliyor. Yukarı yönlü bu trendi asıl önemli ve anlamlı kılan ise hem ihraç ettiğimiz ürün çeşitliliğinin artması hem de Afrika'dan ABD'ye, Körfez'den Uzakdoğu'ya yeni pazarlara ulaşmış olmamız. Son yıllarda ortaya çıkarılan ürünlerimiz yurtdışında birçok ülkede talep görmeye başladı.