Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) geçen hafta yayınladığı verilere göre, sanayi üretimi ağusros ayında geçen yılın aynı ayına kıyasla yüzde 2,8 artış gösterdi. Aynı ayda takvim etkisinden arındırılmış yani iş günü sayısına göre düzeltilmiş sanayi üretimi de yıllık bazda yüzde 2,2 arttı.
DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Ağustos ayında mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretiminde önceki aya göre yaşanan artış ise yüzde 9,4 olarak gerçekleşti. Temmuz ayında sanayi üretiminde her üç ölçüye göre de büyük düşüş yaşanmıştı. Günlük basında nedense daha çok aylık bazdaki yüzde 9,4’lük artış öne çıkarılarak sanayide ve dolayısıyla ekonomide işlerin düzeldiği yorumları yapıldı.
Oysa gerçek durum pek öyle değil. Tam tersine üçüncü çeyrekte sanayi üretiminde hem geçen yıla hem de önceki çeyrek döneme göre küçülme çıkacak gibi görünüyor. Sanayi üretimindeki bu olası küçülmenin ekonominin genelindeki büyümeye de yansıması ihtimali bulunuyor.
TELAFİ EDEMEDİ
Sanayi üretimi temmuz ayında geçen yılki seviyesinin yüzde 8,4 altında kalmıştı. Bu büyük düşüşte uzun Ramazan Bayramı tatili nedeniyle geçen yıldan üç gün daha az işgünü olmasının yanında 15 Temmuz’daki darbe girişiminin ve sonraki gelişmelerin sanayide üretimi aksatmasının da etkisi vardı.
Ağustos ayında yaşanan yüzde 2,8’lik artış vasatın oldukça altında kaldı ve temmuz ayındaki düşüşü tam olarak telafi edemedi. Temmuz ve ağustos aylarındaki üretimin ortalaması geçen yılın aynı döneminin yüzde 2,7 altında kalıyor.
Bu durumda üçüncü çeyrekte sanayi üretiminde yıllık bazda sıfırın az da olsa üzerinde bir artış çıkabilmesi için eylül ayında yüzde 6 dolayında bir artışın yaşanmış olması gerekiyor. Bu ise pek mümkün gibi görünmüyor. Böyle düşünmemizin üç nedeni var.
Birincisi, eylül ayında da uzun bir bayram (Kurban Bayramı) tatili vardı ve bu nedenle işgünü sayısı geçen yıldan bir gün azdı. İkincisi, 15 Temmuz sonrasında iç talepte başlayan ek zayıflama hala devam ediyormuş gibi görünüyor. Üçüncüsü, küresel ekonomideki durgunluk nedeniyle dış talepten büyümeye gelen katkı da hala zayıf kalmayı sürdürüyor.
Nitekim Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın (GTB) verileri ihracatta eylül ayında da düşüş yaşandığını gösteriyor. Bu verilere göre ihracat eylül ayında geçen yılki seviyesinin yüzde 5,7 altında kalmış bulunuyor. Hal böyleyken üçüncü çeyrekte sanayi üretiminde yıllık bazda küçülme yaşanmış olması olasılığı çok güçlü görünüyor.
En iyi ihtimalle bile ancak sıfıra çok yakın bir artış görebiliriz. Türkiye’de sanayi üretimindeki değişim ile ekonominin genelindeki büyüme arasında önemli bir paralellik vardır. Bu paralellik de üçüncü çeyrekte sanayide gözlenen bu olumsuz tablonun ekonominin genelindeki büyümeye de yansımış olabileceğini düşündürüyor.
İkinci çeyrekte yüzde 4,7’den yüzde 3,1’e gerilemiş olan büyüme oranı üçüncü çeyrekte daha da aşağılara inmiş olabilir. Hatta üçüncü çeyrekte ekonominin genelinde de küçülme görebiliriz.
ÇEYREKLİK DURUM
Öte yandan ağustos ayında mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretiminde yaşanan yüzde 9,4’lük muazzam aylık artış da önceki iki aydaki düşüşü telafi edememiş bulunuyor. Mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretimi önceki aya göre haziran ayında yüzde 1,3 ve temmuz ayında ise yüzde 7,2 düşüş göstermişti. Ağustos ayında yaşanan büyük artışa rağmen temmuz-ağustos ortalaması ikinci çeyrek ortalamasının yüzde 3,1 altında kalıyor.
Bu durumda üçüncü çeyrekte önceki çeyrek döneme göre sıfırın az da olsa üzerinde bir artış çıkabilmesi için eylül ayında yüzde 5’in üzerinde bir aylık artış yaşanmış olması gerekiyor. Mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretimi için bu da muazzam bir artış anlamına geliyor. Yukarıda yıllık bazdaki değişim için öne sürdüğümüze benzer gerekçelerle bunu da pek olası görmüyoruz. Bu nedenle de üçüncü çeyrekte mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretiminde de önceki çeyrek döneme göre küçülme yaşanmış olabileceğini tahmin ediyoruz.
