23 Haziran-6 Temmuz 2024 tarihli sayıdan
Son yıllarda yapılan çalışmalarla Türkiye’de kadınların iş gücüne katılım oranı her ne kadar artsa da rakamlar AB ve OECD ülkelerinin ortalamasının çok altında. TÜİK istatistiklerine göre erkeklerde istihdam oranı yüzde 70’lerde iken, kadınlarda bu oran yüzde 30’larda kalıyor. Üstelik mesleklere yönelik önyargılar nedeniyle Türkiye’de kadın iş gücü hizmet sektörlerinde yoğunlaşmış durumda. Mobilya, enerji, makine gibi sektörlerde kadınları görmek çok daha zor. Bu tablodan yola çıkan iş dünyası, sanayide ve üretimde kadın sayısını artırmak için hareket geçti. Bu konudaki en önemli adımlardan biri Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Kadın Girişimciler Kurulu’ndan geldi.
30 İLE ULAŞACAK
Kadın istihdamını artırmak üzere 2021 yılında Sanayide Kadın Eli projesi geliştiren TOBB, mesleğin cinsiyetinin olmadığını, kadınların çalışma hayatının her alanında fırsat verildiğinde başarılı olabileceğini gösterme hedefiyle yola çıktı. Proje, pilot il seçilen Kütahya’da, 2021 yılında başlatıldı. Simav ilçesinde ilk kadın boru bükme ustası, CNC operatörleri, torna operatörleri yetişti ve çalışmaya başladı. 30 bine yakın kadın projeye katılarak işbaşı eğitim aldı ve almaya devam ediyor. Bugüne kadar 20 binden fazla kadın sanayide istihdam edilmiş durumda. 20 ilde devam eden Sanayide Kadın Eli Projesi’ne kısa süre içinde Samsun, Giresun, Kırşehir, Mersin, Afyonkarahisar da dahil olacak. 2024 sonunda projenin en az 30 ilde uygulanması hedefleniyor.
SANAYİNİN İHTİYACI
Eğitim ve işbaşı eğitim düzenlenecek meslekler tamamen sanayinin ihtiyaçlarına göre belirleniyor. Örnek vermek gerekirse Düzce’de otomotiv yan sanayi alanında faaliyet gösteren Teknorot döküm fabrikası, ilk defa kadın istihdamı gerçekleştirdi. Sivas’ta, ‘Sanayide Kadın Eli Kalkınmanın Temeli’ adı ile Sivas Sanayi ve Ticaret Odası, Tezmaksan Akademi arasında yapılan protokol çerçevesinde, Tezmaksan Akademi tarafından CNC Torna ve universal torna eğitimleri veriliyor. Projenin önemli ortaklarından Tezmaksan kadın katılımcı sayısını artırabilmek için eğitimleri ücretsiz veriyor. Şirket, üniversite ve meslek okullarındaki kariyer günlerinde kadın öğrencileri mesleğe özendirmek için meslek ve sektör hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlayıcı seminer ve etkinlikler düzenliyor. Aynı zamanda staj olanakları sağlayıp burs ile eğitimlerini destekliyor. Bugüne kadar CNC torna tezgâhları operatörlük ve programlama, CNC işleme merkezi operatörlük ve programlama, ileri seviye CNC torna programlama gibi pek çok farklı eğitim veren şirketin 2016 yılından bu yana CNC eğitimlerine 180 kadın katıldı. Bu eğitime katılan kadınların 24’ü yönlendirilen firmalarda istihdam edildi. Tezmaksan Genel Müdürü Hakan Aydoğdu, “Tezmaksan Akademi olarak İstihdam Bürosu belgemiz olması dolayısıyla ücretsiz işe yerleştirme yapıyoruz. Gelecekte de yine aynı şekilde imalat sektöründe CNC operatör pozisyonunda torna ve işleme merkezi makine operatörleri istihdamına destek veriyor olacağız” diyor.
STK’YLA İŞ BİRLİĞİ YAPACAK
Diğer taraftan şirketler de kendi içlerinde projeler yürütüyor. Galvanizli çelik üreticisi Borçelik, sanayi alanında kadın çalışan istihdamını artırmak ve nitelikli kadın çalışan yetiştirmek adına öne çıkan iki projeye imza attı. Bu kapsamda 2018 yılında başlayan ‘Kadına Güç İş Yok’ projesi kapsamlı meslek edindirme eğitimleri veriliyor. Bir diğer çalışma olan, ‘Bu iş Eşitlik İşi’ projesi de Bursa İş Kadınları ve Yöneticileri Derneği ve Nilüfer Organize Sanayi Bölgesi ile birlikte hayata geçirildi. Projede, üretime yönelik alanlarda hem kadın iş gücünün artırılması hem de toplumsal cinsiyet kalıplarının bir sonucu olarak ‘erkek işi’ olarak tanımlanan meslek dallarında nitelikli kadın yeteneklerin yetiştirilmesi amaçlandı. Borçelik İnsan Kaynakları ve Kurumsal İletişim Direktörü Derya Demirer, “Özellikle bizim faaliyet gösterdiğimiz sektör, ‘erkek işi’ diye nitelendirilen mesleklerden oluşuyor. Öncelikli hedefimiz bu algıyı kırmak. Projelerimizle kadınların vinç, kaynak ve forklift operatörlüğü sertifikaları ve yüksekte çalışma belgesi almasını sağlayacak eğitimler verdik ve vermeye devam ediyoruz” diyor. Şirket, Cumhuriyetin 100’üncü yılında 100 kadını istihdam etmek hedefine sahip projenin dördüncü faz çalışmalarına yine kaynak operatörlüğü eğitimi ile başlandı.
GÖKHAN ATA OKUTAN / AKKIM İK VE ORTAK HİZMETLER DİREKTÖRÜ
POZİSYONA UYGUN İSTİHDAM
Akkim de bu sürece dahil olan şirketlerden biri. Liderlikten dijital dönüşüme pek çok farklı konuda çalışanlarına eğitim veren Akkim Kampüs çatısı altında yüzlerce kadına, ihtiyaçlarına göre farklılaşan teknik, davranışsal, liderlik eğitimleri verildi. Eğitimlere alınan kadınların yaklaşık yüzde 10’una istihdam imkanı sağlandı. Cinsiyetten ziyade pozisyona en uygun adayı işe alma politikasıyla ilerlediklerini söyleyen Akkim İK ve Ortak Hizmetler Direktörü Gökhan Ata Okutan, “Bununla birlikte eşit şartlarla iki aday olduğu durumda, kadın adaylarımıza çalışma imkanı sunuyoruz” diyor. Birleşmiş Milletler’in ‘Target Gender Equality’ programı kapsamında taahhütleri olan şirket, 2024 yılı için kadın çalışan sayısının profesyonel seviyede korunması ve operasyonel seviyede bir önceki yıla göre yüzde 10 artırılmasını hedefliyor. Bununla birlikte 2024 yılı içerisinde bir STK iş birliği ile eğitim hayatı yarım kalmış ve iş hayatından uzaklaşmış olan kadınlara, iş hayatına girişlerini kolaylaştıracak eğitimler organize edilmesi planlanıyor.
AYŞEGÜL GÜRKALE / ENERJİSA ÜRETİM İNSAN VE KÜLTÜR GENEL MÜDÜR YARDIMCISI
SADECE KADINLAR ÇALIŞACAK
Enerjisa Üretim, kadın istihdamını arttırmak için daha öğrencilik seviyesinden başlayan ‘Womentum’ ve sonrasında üniversite mezuniyeti sonrasındaki aşamaya seslenen Redka ‘Rüzgarı Enerjiye Dönüştüren Kadınlar’ projelerini hayata geçirdi. Bir başka proje de ‘Redta - Rüzgarı Enerjiye Dönüştüren Kadın Teknisyenler’ programı. İş ortağı Enercon ile birlikte yürütülen program kapsamında işe alım süreçlerinde başarılı olan kadın adaylar, bir aylık yoğun teknik eğitim programına katılıyor. Eğitimler sonunda, potansiyeli yüksek ve sektörde çalışmak isteyen kadın teknisyenler Enerjisa üretim santrallerinde istihdam ediliyor. Enerjisa Üretim İnsan ve Kültür Genel Müdür Yardımcısı Ayşegül Gürkale, “2024 yılında devreye alacağımız Çanakkale’deki Ovacık Rüzgar Enerji Santrali, yenilenebilir enerji sektöründeki kadın çalışan sayısını artırma hedefimizin somut bir göstergesi olarak sadece kadın çalışanlar tarafından işletilecek” diyor. Şirket, 2024 yılında ise Redka kapsamında 10 yeni kadın mühendis, Redta kapsamında da 12 kadın teknisyeni iş almayı hedefliyor.
Farklı departmanlarda işe alımlarda kadınlara öncelik tanıyan mesleki gelişimlerine katkıda bulunmak için eğitimler veren Bien, kadınların yapmasının daha zor olduğu, daha güç gerektirdiği düşünülen kalite kontrol ve paketleme, şekillendirme, polisaj, palet atölyesi gibi bölümlerde istihdam yaratıyor. Son 10 yılda 2 bin 770 kadın çalışana mesleki anlamda katkı sağlamak için seramik imal işçiliği eğitimi verdiklerini söyleyen Bien İnsan Kaynakları Müdür Yardımcısı Nida Koç Özdemir, bu yıl sonuna kadar kadın istihdamında yüzde 22 artış hedeflediklerini belirtiyor.
FORKLİFT EĞİTİMİ VERİYOR
Türk oluklu mukavva ambalaj sektörünün önemli tedarikçilerinden Mondi Corrugated Turkey, işe alımlarında üretim alanı da dahil işe başvuru ve alım sürecinde cinsiyet fark etmeksizin fırsat eşitliği sağlıyor. Forklift kullanmak isteyen kadın çalışanları bu alana yönlendirerek eğitim almalarını sağladıklarını söyleyen Mondi Group Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Gülçin Turgut Saygı, “Forklift eğitimlerini tamamlayan kadın çalışan sayımız da her gün biraz daha artıyor. Bununla birlikte bazı makinalarda operatör olabilmeleri için vardiya amirlerimizin de desteği ile kendilerini yönlendiriyor, işbaşı eğitimlerle donatıyoruz” diye konuşuyor. Bölgelerde üretim makinalarında operatör ve operatör yardımcısı olarak çalışan kadın çalışanların sayısı da artıyor. Saygı, Gebze bölgesinde bir makinanın vardiyalarından birinin yalnızca kadın çalışanlar tarafından yürütülmesi gibi güzel örnekleri artırmayı hedeflediklerini belirtiyor. Şirket, 2023 yılında tüm kadın çalışanlarına, yüzde 83’ü teknik eğitimlerden oluşan, 4 bin 158 saatlik eğitim verdi. 2030 yılına kadar çalışanlarının yüzde 30’unun kadın olması için çalışan şirket, bununla birlikte 2024 yılı içerisinde yapılacak tüm işe alımların yüzde 50’sinin kadın olmasını hedefliyor.
ESRA ZENGİNYER / ISS TÜRKİYE GRUP İNSAN VE KÜLTÜR BAŞKANI
İŞİN CİNSİYETİ YOK
45 bin kişiye istihdam yaratan ISS Türkiye, ‘Cinsiyetsiz İşler’ projesiyle ‘erkek işi’ olarak bilinen mesleklerde kadın çalışanlara eğitimler veriyor. Bu çerçevede elektrik teknisyeni, bahçıvanlık, otopark görevlisi gibi pozisyonlarda kadın çalışanlar yer alıyor. ISS Türkiye Grup İnsan ve Kültür Başkanı Esra Zenginyer, “Bugün toplam çalışan sayımızın yüzde 47’sini kadın arkadaşlarımız oluşturuyor. Bu oranın yüzde 60’ı yani çoğunluğu ISS içerisinden eğitimlerle yetişen arkadaşlarımız” diye konuşuyor.
2018 yılında Şişecam Elyaf fabrikası Balıkesir Üniversitesi ve İŞKUR ile özel bir program başlattı. Program kapsamında, öğrencilere üniversiteyle ortak cam uygulama sertifika programının verilmesi, fabrikaya adaptasyon süresinin kısaltılması ve kız öğrenciler önceliklendirilerek Şişecam’da istihdam imkanlarının sağlanması hedeflendi. Bu kapsamda Balıkesir Üniversitesi ile ortaklaşa yürütülen ‘Cam Uygulaması Sertifika Programı’ bugüne kadar 220 öğrencinin katılımıyla tamamlandı. Böylece programın başlatıldığı 2018 yılından bugüne 134 öğrenciye Balıkesir Elyaf fabrikasında istihdam fırsatı sağlanmış oldu. Bu iş birliği aynı zamanda kadın istihdamının desteklenmesi bağlamında da bir başarı hikayesi oluşturdu. Bahsi geçen kız öğrencilerinden ikisi geçen süre zarfında kuruluş içi süreçleri de başarıyla tamamlayarak ustabaşı kadrosuna yükseldi.
KORAY ÇALIŞKAN / MODOKO BAŞKANI
MOBİLYA SEKTÖRÜ HAREKETE GEÇTİ
Mobilya sektörü de beden gücüne dayalı işlerin sadece erkekler tarafından yapılabileceğine dair ciddi bir önyargı taşıyan sektörlerden biri. Konfor Mobilya bu algıyı değiştirmek için önemli adımlar atıyor. Konfor Mobilya İcra Kurulu Üyesi Akın Can, bu noktada grup olarak kadınlara pozitif bir ayrımcılık sunarak sektörde farkındalık yaratmayı amaçladıklarını vurguluyor.
Grup, 8 Mart 2024 Dünya Kadınlar Günü’nde Kadınlar Günü’ne özel geliştirdiği projesi ‘Konfor’da Kadın Gücü’yle Konfor Park üretim ve yaşam kampüsündeki çalışan sayısının yaklaşık yüzde 55’ini kadınlardan oluşturmayı hedefliyor. Mesleki ve ticari eğitim merkezleri ile Milli Eğitim Bakanlığı kapsamında işbaşı ve düzenli ön eğitim programları düzenleyen şirket, aynı zamanda, genel merkezinde ve kampüsünde teknik işbaşı eğitimlerini düzenliyor.
MODOKO da kadınların istihdamına yönelik özel bir proje hayata geçirdi. Mobilyanın değerini artıran unsurlardan bir tanesinin de altın varak (yaprak altın) uygulaması olduğunu söyleyen MODOKO Başkanı Koray Çalışkan, “Bunların mobilyaların incecik oymalarında düzgünce uygulanması gerekiyor ve baktık ki kadınlar bunu uygulamak için erkeklere göre daha avantajlı. Çünkü kadınlar hem daha detaycılar hem de elleri ince olduğu için daha iyi uygulayabiliyorlar. Bazı kadınlar atölyemizde çalışan erkeklerin eşleri olabiliyor ya da kendileri iş başvurusunda bulunup işe başlayabiliyorlar” diye konuşuyor. Çalışmak isteyenler atölyede sadece bir haftalık eğitim sonrasında işi uygulamaya başlayabiliyor.
“Ana hedefi mesleğin cinsiyeti olmadığını göstermek”
M. RİFAT HİSARCIKLIOĞLU TOBB BAŞKANI
“Ana hedef sanayi sektöründe üretim hatlarında özellikle kadının istihdamının olmadığı alanlarda yer açılmasını ve kadınların istihdama dahil edilmeleri için farkındalık oluşturmak, yol açmak. Hala bu alanda kadın çalışamaz algısı var. Bu proje hem sanayi kuruluşlarında hem de kadınlardaki algıyı değiştirerek, paradigma değişimine katkı sağlanacaktır. Önemli olan ilk ön yargıyı aşmak. Projeye başlayan illerde, kadın istihdam oranlarının her geçen yıl arttığını görmek projenin amacına ulaştığının göstergesidir. Projenin ana hedefi mesleğin cinsiyeti olmadığını, kadının her alanda başarı ile var olabileceğini, iş yaşamında denge sağlandığında, kurumların verimliklerinin artacağını göstermektir.”