ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
Soğuk savaş döneminde 'Demir Perde' olarak anılan ve 30 yıl kadar önce SSCB'nin dağılmasıyla kapitalist ekonomiye geçiş yapan Doğu Avrupa ülkeleri, aradan geçen süre zarfında Kıta Avrupası'nın cazip üretim merkezi haline geldi.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
Doğu Avrupa'nın gözde ekonomisi Romanya ise 2007 yılında Avrupa Birliği (AB) üyesi olmasıyla birlikte başlattığı sanayi hamlesiyle bölgenin merkez üssü oldu. Her geçen yıl giderek daha fazla dünyaya açılan Türk şirketleri de Romanya'daki üretim ve ihracat fırsatlarını kaçırmadı.
Son yıllarda istikrarlı biçimde Romanya'ya yatırım yapan Türk şirketleri, gıdadan beyaz eşyaya, otomotivden perakendeye kadar pek çok sektörde ülkenin en büyük üreticileri arasında yer alıyor.
Romanya'nın hem gelişmiş AB pazarlarına hem de Rusya'dan Orta Asya ülkelerine kadar geniş bir pazara hitap etmesi, nitelikli ve ucuz işgücü ve AB ile uyumlu yatırımcı dostu mevzuatı yeni dönemde de Romanya'ya olan yatırımcı ilgisinin süreceğini gösteriyor.
18 BİN TÜRK ŞİRKETİ VAR
Romanya'nın Türkiye ile ticaret hacmi 2018 yılı verilerine göre yaklaşık 5,5 milyar dolar. Romanya'daki Türk yatırımları üçüncü ülkeler üzerinden gelenlerle beraber 6 milyar doları aşıyor. Bu ülkede faaliyet gösteren Türkiye merkezli şirket sayısı 15 bini buluyor.
Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türk-Romanya İş Konseyi Başkanı Ömer Süsli, Romanya'nın 28 AB üyesi ülke içerisinde Türkiye'ye ve Türk şirketlerine en pozitif bakan ülke olduğunu söylüyor. Süsli, Türkiye'nin Romanya'nın hem NATO'ya hem de AB'ye girişinde büyük destek verdiğini ve bu desteğin gerek Romanya devleti gerekse Romanya halkı tarafından unutulmadığını vurguluyor.
Ömer Süsli, Romanya'da 15 bin Türkiye merkezli şirketin yanında 3 bin de Romanya vatandaşlığına geçmiş Türklerin şirketi olduğunu söylüyor. Böylece Romanya'da toplamda 18 bin Türk şirketi bulunuyor.
Süsli, Romanya'da yaşayan Türk kökenlilerinin neredeyse tamamının iş dünyasında faaliyet gösterdiğini kaydediyor. Ömer Süsli, "Yani Almanya, Fransa gibi buraya çalışmaya gelmiş göçmenlerden değil, şirket kurup istihdam sağlayan iş insanlarından oluşan bir nüfusumuz var" diyor.
DEİK, Romanya Ticaret ve Sanayi Odası (CCIR) ve Türk Romen İşadamları Derneği (TİAD) işbirliğiyle Ticaret Bakanı Ruhsar Pek-can ve beraberindeki heyet, şubat başında Romanya'nın başkenti Bükreş'e resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Ziyaret kapsamında Roman-ya-Türkiye İş Forumu da yapıldı. Yeni dönemde karşılıklı iş fırsatlarının geliştirilmesi planlanıyor.
GAYRİMENKUL FIRSATI
Ömer Süsli, Romanya'da son dönemde sanayi sektörleri haricinde AVM ve ofis yatırımlarının da cazip hale geldiğine işaret ediyor. Bu tür yatırımların bölgesine göre 7-12 yıl arasında bir geri dönüşüm sağladığını da kaydediyor.
Türkiye ile Romanya arasında imzalanan Mal Varlığı Garantisi Anlaşması ile tüm gayrimenkul yatırımlarına devlet garantisi var. Süsli, "Yeni dönemde Türk yatırımcıların Romanya'daki gayrimenkul yatırımlarına hız vereceğini düşünüyorum" diye konuşuyor.
Romanya'nın gelişen sanayisi ülkeyi özellikle otomotiv sanayi alanında 'bölgesel üs' haline getirmiş durumda. Ülke şu anda Renault ve Ford'un AB pazarı için üretim yaptığı en büyük tesislere sahip. Romanya pazarı Türk otomotiv sektörünün ise en fazla ihracat yaptığı 11'inci ülke konumunda.
Öte yandan son yıllarda Romanya'da doğrudan yatırım yapan ve üretime geçen Türkiye merkezli otomotiv tedarik sanayi şirketlerinin sayısı da hızla arıyor. Bugün itibariyle Orhan Holding, Kar Plastik, Beyçelik ve Martur gibi şirketler Romanya'da küresel otomotiv devlerine yönelik üretim yapıyor. Romanya makamları çok daha fazla Türk otomotiv tedarik sanayi şirketini ülkeye getirmek istiyor.
Romanya, 550 milyonluk nüfusa ürünlerini kotasız bir şekilde satabiliyor. Ömer Süsli, "Bu nedenle başta otomotiv şirketlerimiz olmak üzere, tekstil, gıda, makine gibi alanlarda çok önemli fırsatlar Türk şirketlerini bekliyor" şeklinde konuşuyor.
YAKINDAN TAKİP EDİLİYOR
Romanya'nın önemli cazibelerinden biri de petrol ve doğal gaz üreticisi olması. Aslında ülkede doğal gaz üretimi yıllar içinde azaldı ve başta Rusya'dan olmak üzere doğal gaz ithalatı toplam tüketimin yüzde 30'luk kısmına ulaştı. Ancak son 25 yılda üretimde yaşanan azalmaya rağmen hala Merkezi ve Doğu Avrupa'nın en büyük petrol üreticisi konumunda bulunuyor.
Romanya pek çok Türk şirketi tarafından da yakından izleniyor. Mesela Alarko Holding Genel Koordinatörü Ayhan Yavrucu, Romanya'yı yakından takip ettiklerini söylüyor. Yavrucu, "Çünkü Romanya AB'den önemli mali kaynaklar alacak. Bu mali destekler ülkede büyük projelerin oluşmasına imkan yaratacak" diye konuşuyor.
BARAN ÇELİK OTOMOTİV İHRACATÇILARI BİRLİĞİ BAŞKANI
"OTOMOTİV İHRACATI REKOR KIRACAK"
"Romanya otomotiv endüstrisinde en fazla ihracat yapılan ülkeler arasında yer alıyor ve otomotiv ihracatımızda önemi giderek artıyor. Son beş yılda Romanya'ya yönelik otomotiv ihracatımız iki kat arttı ve 2018 yılında 893 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Romanya'ya yönelik otomotiv ihracatımızda tedarik endüstrisi 587 milyon dolar ile ilk sırada yer alıyor. 2019 yılının ilk iki ayında da yüksek oranlı artışlar yaşandı. Romanya'ya yönelik ihracatın 2019 yılında ilk kez 1 milyar dolara ulaşması beklenebilir."