AYŞEGÜL SAKARYA PEHLİVAN
asakarya@ekonomist.com.tr
2018'e girerken organize perakende sektörünün önünde dövize endeksli kiralar ve maliyet artışları nedeniyle kârlılığın asgari düzeye inmesi gibi iki önemli sorun vardı. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, 2018'de TL ile kiralamaya geçilmesiyle rahatlayan sektörde kârlılık sorununun ise hala devam ettiğine dikkat çekiyor.
İç pazarda 2018'in ilk yarısı sektör adına çok hareketli geçti. İkinci yarıda ise döviz kurlarının yükselmesiyle birlikte iç talepte daralma yaşandı. İç pazardaki daralma, turist sayısındaki rekor artış ve kurun geldiği seviyeyi fırsata çevirmek isteyen yabancıların yoğun talebiyle bir ölçüde de olsa dengelendi.
Öte yandan, kasım ayının son günlerindeki efsane indirim haftasında yüzde 40-50 artış sağlayan markalar, cirolarında yüzde 15 ile yüzde 30 arasında büyümeyle yılı kapatmaya hazırlanıyor. Reel büyümenin ise yüzde 5-10 arasında olması bekleniyor.
KONKORDATO DALGASI
Elbette tüm markalar için tablo bu kadar toz pembe olmadı. Döviz borcu olan şirketlerden bazıları bu süreci atlatamadı. Bu nedenle sektörde Makro Market, Yeşil Kundura, Beta, Gilan (sonra talebini geri çekti) gibi konkordato ilan eden şirketler oldu.
İç pazardaki durgunluk nedeniyle markaların bir kısmı yurtdışı ağırlıklı büyüme stratejisi izliyor.147 şirketin 407 markasıyla sektörün önemli bir kısmını temsil eden BMD üyelerinin yurtiçinde 70 binden fazla mağazası var.
Yurtdışında ise 2018 yılı aralık ayı sonu itibariyle 106 marka 117 ülkede 4 bin mağazaya ulaş-mış olacak. Hazır giyim markaları 2019'da yine yurtdışı ağırlıklı büyümeyi planlıyor. 2019'da mevcutlara en az 500 adet daha ekleyerek yurtdışındaki mağaza sayısının 4 bin 500'e çıkarılması planlanıyor.
AVM SAYISI HALA ARTIYOR
Tüm olumsuzluklara rağmen AVM sektörü 2018 yılında büyümesine devam etti. 2018 yılında içlerinde Ağrı, Balıkesir, Adıyaman'ın da yer aldığı farklı illerde 10 yeni alışveriş merkezi açıldı. AVM sayısı 412'ye, kiralanabilir alan 12,6 milyon metrekareye ulaştı. Sektör 2018 yılını yaklaşık 130 milyar TL'lik bir ciroyle kapatmaya hazırlanıyor.
2018 yılında sektörü derinden etkileyen mevzuat değişiklikleri de oldu. Eylül ayında yayınlanan Türk Lirası'nın Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı karar ve sonrasında ekim ayında yayınlanarak yürürlüğe giren tebliğ kapsamında TL ile kira zorunluluğu getirildi.
TL ile kira zorunluluğu, finansmanını ve kredi borçlanmasını bankalardan dövizle yapmak zorunda olan AVM yatırımcıları açısından sıkıntılı bir sürecin başlangıcı oldu. Alışveriş Merkezi Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Hulusi Belgü,"Yatırım planlarından AVM'le-rin değerlemesine birçok noktada olumsuz neticeleri olabilecek bu süreci yakından takip ediyoruz" diyor.
YATIRIMLAR YAVAŞLIYOR
2019'un yatırımların yavaşladığı ancak cironun artmaya devam ettiği bir yıl olması bekleniyor. AVM yatırımları Türkiye'nin bazı bölgelerinde doygunluğa ulaşmış durumda. Bundan sonra daha az sayıda yeni AVM'nin açılması bekleniyor.
Hulisi Belgü, bunun ekonominin mevcut durumundan çok sektörün yıllar içindeki gelişiminin bir sonucu olduğuna dikkat çekiyor. TL kira zorunluluğu sonrası uzun vadeli yatırım planları ve yatırım değerleri açısından halihazırda belirsizlikle karşı karşıya kalan AVM yatırımcısının önümüzdeki dönemde sadece projesi hazırlanmış ve finansmanı sağlanmış projelere odaklanması bekleniyor.
2019 yılında 10 civarında yeni AVM açılması ve perakende cirolarının ortalama 160 milyar TL'ye ulaşması hedefleniyor. Sosyalleşme alanları haline gelen AVM'lerde trendlerde ağırlıklı cadde AVM'leri ve karma proje kullanımlı AVM'ler öne çıkacak.
PL'YE TALEP ARTACAK
Ekonomik durgunluk dönemlerinde öne çıkan indirim marketleri 2018'de gıda perakendesi sektöründe hızlı büyümesini sürdürdü. 19 binin üzerinde şubeye ulaşan BİM, A101, Şok gibi şirketler mağaza sayılarını hızla artırırken private label (PL) ürünlere yönelik talep artışı dikkat çekti. PL pazarının 2019'da yüzde 50 büyümesi bekleniyor. İndirim marketlerinin de bu doğrultuda yüzde 30 civarında büyüme göstermesi öngörülüyor.
Bu yıl perakendenin itici güçlerinden biri e-ticaret oldu. 2012 yılında yüzde 1,7 olan e-ticaretin perakendedeki toplam payı 2018’de yüzde 4,1’e yükselirken, perakende e-ticaret hacmi 23 milyar TL’yi aştı. 2019’da e-ticaretin toplam perakendedeki payının yüzde 5’in üzerine çıkması bekleniyor.
KUBİLAY ÖZERKAN TÜRKİYE ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ VE PERAKENDECİLER FEDERASYONU (TAMPF) BAŞKANI
“FİNANSAL ÇÖZÜMLER ÜZERİNDE ÇALIŞIYORUZ”
“Yeni dönemde sektör global perakendede yaşandığı gibi dijitalleşme merkezinde değişimler yaşayacak. Sektör dijitalleşirken de mağaza merkezli perakende anlayışından müşteri merkezli, müşteri ile pek çok kanal aracılığıyla temasa geçilen bir perakende anlayışına geçecek.
Sadece dalgalı piyasalarda değil, dalgalar durulduğunda da önemli çözümler sunacak, finansal çözümleri ve finansal enstrümanların bilinirliğini arttıracak çalışmalar yapıyoruz. Bunları yalnızca perakende sektörü için çözümler olarak düşünmemek gerekir. Tüm bu çözümlerin ülke ekonomisine ve insanımıza hizmet olduğu unutulmamalı.
Sektörü yakından ilgilendiren yeni çıkan uygulama ve mevzuatlar konusunda webinarlar (online seminerler) ve bilgilendirme toplantıları düzenliyoruz. Sektörün ortak sıkıntılarını ve çözüm önerilerini konuşabildiği network toplantıları yapıyoruz."