AYŞEGÜL SAKARYA PEHLİVAN
asakarya@ekonomist.com.tr
Bazı girişimciler kendi markasını ve ürünlerini geliştirirken bazı şirketler ise bayilik vererek büyüyor.Metro istasyonları, üniversiteler, hastaneler, iş ve eğlence yerlerinde karşımıza çıkan yiyecek ve içecek otomatları yeni bir pazar yarattı.
Geçmişte sadece yiyecek, sıcak-soğuk içecek bulunan bu otomatlar kağıt mendil, çorap, telefon aksesuarları, şeker gibi farklı ürünlerin de eklenmesiyle giderek çeşitleniyor.
Üstelik giderek akıllanan otomatlar, bilgisayar, tablet ve telefon gibi mobil cihazlar üzerinden uzaktan da yöne-tilebiliyor. Özel altyapıları sayesinde otomatların hepsindeki satış rakamını, arıza veya ürün eksikliğini bilgisayar üzerinden görmek mümkün oluyor. Otomatlar, şirketlerin İK departmanlarıyla koordineli de çalışabiliyor.
Gelişmiş ülkelerde her alanda hizmet gören bu akıllı makinelerin sayısı Türkiye’de son dönemde artsa da hala pazarda ciddi bir açık var. Türkiye’de 43 bin adet otomat olduğu tahmin ediliyor. Almanya’da ise bu rakam 450 bine ulaşıyor. Pazardaki bu açık yeni girişimcilerin pazara girmesini sağlıyor.
SEKTÖRE YENİ GİRDİ
Bunlardan biri Matik Otomat. Kadın girişimci Bihter Koçum’un kurduğu Matik Otomat, 2017’nin mart ayında faaliyete başladı. Kısa sürede Mersin Şehir Hastanesi, Adana Şehir Hastanesi, Zorlu Tekstil, Eren Holding gibi şirketlerle çalışmaya başlayan şirket, bu süreçte 400 makineye ulaştı.
Matik Otomat, 2018’de bu rakamı 1.000’e, 2019’da ise 2 bine çıkarmayı hedefliyor. Cirolarını kısa sürede üç kat artırdıklarını söyleyen Bihter Koçum, 2019’da 40 milyon TL ciro hedeflediklerini belirtiyor.
Matik Otomat’ın en önemli farklarından biri kurumsal hizmet vermesi ve otomatların son teknoloji olması. Özellikle büyük üretim tesislerinde otomatların kullanılması büyük önem taşıyor. Çünkü yapılan araştırmalara göre sanayide yangınların en önemli sebebi çay ocakları.
Hem hijyen hem de iş güvenliği açısından avantaj sağlayan şirket, maliyetleri yüzde 40 düşürüyor. Ayrıca Türkiye’deki makinelerin yüzde 95’i bozuk parayla çalışırken Matik Otomat’ın ürünlerinde kredi kartı veya şirketlere özel kartlar geçiyor.
UZAKTAN YÖNETİLİYOR
AcademyTech bünyesindeki Swar-Tea de yeni kurulan şirketlerden biri. Şirketin çay otomatları Türk damak lezzetine hitap eden demleme çay kültürüne uygun olarak geliştirilmiş durumda. 2017 yılında yurtiçinde en az 10 ve yurtdışında ise beş bayilik vermeyi hedefleyen şirket, AR-GE’ye yönelik yatırımlarıyla dikkat çekiyor.
Ürünlerinin görsel tasarımını İtalyan tasarım firmalarıyla gerçekleştiren şirket, geleneksel çay makinesi ve otomatı modellerinin yanı sıra, iki yıl süren AR-GE çalışmaları sonucunda geliştirilen, nesnelerin interneti (loT) teknolojisine sahip ilk akıllı çay makinesi ‘IoTea’ modelini de pazara sundu.
Geleneksel demleme çay tadını koruyarak çay servisi yapan IoTea, tam otomatik çalışma, dokunmatik ekrana sahip olma gibi özelliklerinin yanı sıra, Türk mühendisler tarafından geliştirilen özel bir yazılım sayesinde bilgisayar, tablet ve telefon gibi mobil cihazlar üzerinden uzaktan da yönetilebiliyor.
Şirket, satış ve pazarlama çalışmalarında 100’den fazla çalışanı olan, büyük ölçekli ya da çok şubeli halka açık kullanım alanları olan firmaları hedefliyor. SwarTea ürünlerinin hitap ettiği sektörler ve firmalar arasında oteller, restoran zincirleri, üniversiteler, fabrikalar, hastaneler, kamu kuruluşları, sosyal tesisler, akaryakıt firmaları ve bankalar da yer alıyor.
SEKTÖRÜN ESKİLERİ
Ray Vending sektörün en eski şirketlerinden biri. 2000 yılında Nestle Profesyonel’in yetkili operatörü olan şirket, ağırlıklı olarak İstanbul olmak üzere 250 civarında noktada bulunuyor. Şirket, 2018 yılı sonuna kadar yüzde 30 civarında büyümeyi hedefliyor.
2018 yılında çekirdek kahveli otomatların sayısını artırmayı hedeflediklerini söyleyen şirketin ortaklarından Hakan Kavak-lıoğlu, coffee shop’larda büyüyen yeni neslin artık çaydan çok çekirdek kahve ile hazırlanmış kahve türevlerini tercih ettiğini belirtiyor. Kavaklıoğlu’na göre sektörü büyütecek yeni bir gelişme daha var. Girişimci, yakında İstanbul Kart’ın da otomatlarda kullanılmaya başlayacağını söylüyor.
Konyalı Saat Grubu’nun bir üyesi olarak 2004 yılında faaliyetlerine başlayan Bakkal 24’ün 250 farklı şirkette 400noktada 1.000 civarında otomatı bulunuyor. Şirket 2018 yılında yüzde 12’lik büyüme hedefliyor. Bayilik vermeyen Bakkal 24, 2018 yılında yeni noktalara ulaşmanın yanı sıra makine yenilemeye de ağırlık verecek.
BAYİLİK VERİYOR
Macgal Otomat ise 2008 yılında beri otomat sektöründe faaliyet gösteriyor. Türkiye genelinde 1.000 noktada otomatları bulunan şirket, 2018 yılI sonuna kadar bu rakamı bin 500’e çıkarmayı planlıyor. Macgal, bayilik sistemiyle büyüyen bir şirket.
Bayilik için ortalama 50 bin lira yatırım yapmak gerekiyor. Ayrıca şirket teminat talep ediyor. Macgal Yönetim Kuruhu Başkanı Hakkı İyibaş, “Girişimcinin işinin başında durması ve servis verebilecek altyapısının olması bizim için önemli” diyor. Macgal Otomat, ürünlerin sahada olan tüm olumlu olumsuz durumlarında yetkili kişiye e-posta atıyor.
MALİYETİ NEDİR?
2007 yılından bu yana sektörde faaliyet gösteren Ses Vending’in Türkiye genelinde 2 bin 500 noktada otomatları bulunuyor. Bunların 2 bininde çay ve kahve gibi sıcak ürünler, 500’ünde meşrubat ve bisküvi tarzı soğuk ürünler satılıyor. Şirket 50’yi aşkın ilde doğrudan veya bayileri aracılığıyla hizmet veriyor. Ses Vending’in orta vadeli planı 2023 yılında otomat sayısını 5 binin üzerine çıkarmak.
Marmara Bölgesi dışındaki operasyonlarında bayilerle çalışan şirket, firmalarla operasyon bazlı kontratlar yapıp, işin durumuna göre strateji geliştiriyor. Bir otomatın ortalama maliyeti 2 bin Euro’dan başlayıp 5 bin Euro’ya kadar çıkıyor.
Ses Vending Genel Müdür Yardımcısı Emir Gengörü, “Japonya, Almanya, ABD, İtalya gibi ülkelerle kıyasladığımızda kişi başı otomat kullanım sayısında oldukça gerideyiz. Yani pazar gelişmeye oldukça müsait ve bizler de konsantrasyonumuzu pazarı büyütmeye ve pazar payımızı arttırmaya yöneltiyoruz” diyor.
OTOMAT İŞİNDE 5 STRATEJİK KONU
1- Otomat işi doğru noktayı belirledikten sonra istikrarlı bir gelir imkanı sunuyor. Ancak ne kadar kazanacağınız büyük oranda makine sayısına bağlı.
2- Gıdaların taze olması ve biten ürünlerin yerine yenilerinin konması önemli. Bu nedenle düzenli takip gerekiyor.
3- Otomat işine başlamak fiziki bir dükkan açmaktan daha ekonomik. Bayilik koşulları çalışacağınız şirkete göre değişmekle birlikte 30 bin TL'ye kadar çıkabiliyor.
4- Otomat işinin en kritik noktası doğru yeri bulmak. Otomatların yaya trafiğinin çok olduğu merkezi noktalarda bulunması gerekiyor.
5- Satış otomatlarını tamir edebilecek mekanik becerileriniz olması da önemli bir nokta. Bayilik almayı planladığınız şirketlerden bu konuda destek almayı unutmayın.