ÖZLEM BAY YILMAZ
obay@ekonomist.com.tr
Tarım ülkemizin en önemli ekonomi kalemlerinden biri olmaya devam ederken, özellikle katma değeri yüksek tarım ürünlerindeki üretime paralel olarak ihracat da artıyor. Buna en güzel örnek ise domates. Türkiye'de her yıl 2 milyon ton civarında domates işleniyor ve konserve, salça gibi katma değerli ürüne dönüştürülüyor.
Katma değerli domates ihracatında Türkiye dünya sıralamasında ilk beşte yer alıyor. Domatesin ihracat gelirimize katkısı ise 150 milyon doları aşmış durumda. Türkiye'nin domateste krallığını ilan etmesini sağlayan büyük markaların yanı sıra pazarda daha küçük çaplı ama ihracat ağırlıklı çalışan şirketler de var. Merko Gıda da bunlardan biri.
Bir Türkle evlenerek ülkemize yerleşen İskoçyalı Duncan John Blake tarafından 1982 yılında kurulan şirket önce meyve ve sebze ihracatı gerçekleştiriyor, sonrasında ise üretime de geçiyor. Bugün gelinen noktada Bursa'nın Mustafakemalpaşa İlçesi'nde kurulu yaklaşık 75 bin metrekare büyüklüğünde bir arazide faaliyet gösteren şirket, ürettiği küp domates ve salçayı, Knorr, Nestle, Unilever gibi dünya devlerine ihraç ediyor.
Şirketin yönetiminde bugün ikinci kuşak var. Merko Gıda Yönetim Kurulu Başkanı Alistair Baran Blake, 100 milyon TL olan cirolarını 2018 sonunda 130 milyon TL'ye çıkarmayı planladıklarını belirtiyor. Blake, "Bu yıl ihracatta da yüzde 20 artış bekliyoruz. Yıllık 150 bin tona denk gelen domates işleme kapasitemizin ise bu yılın sonunda 200 bin tonun üzerinde olmasını hedefliyoruz" diyor.
TARIMDA HALKA ARZ ÖRNEĞİ
Merko, kaliteli üretimini tescilleyen dünya sertifikalarının yanı sıra kendi alanında halka arz edilen firmaların da başında geliyor. 1994 yılından bu yana halka açık olan Merko Gıda'nın hissellerinin yüzde 30'u Blake Ailesi'ne sahip.
Şirketin yüzde 40'i halka açık, kalanı ise Yunanlı bir gruba ait. Halka açık olmalarının şeffaf üretimlerinin yanı sıra kurumsal yapılarını da güçlendiren etkenlerin başında geldiğini söyleyen Alistair Baran Blake, "Amacımız küçük bir aile şirketi olarak devam etmek yerine, Türkiye'nin tarımdaki gücünü artıran ve ihracat rakamlarına katkı sağlayan global bir şirkete dönüşmek. Bunun için ilk adımı 1994 yılında halka arz süreciyle atmıştık. Şimdi büyümek için yeni ortaklıklar ve işbirliklerine açığız" diye anlatıyor.
SATIN ALMA PLANLIYOR
Son birkaç yıldır istenen ivmenin gerisinde olan işlenmiş domates pazarının 2018 yılında ise olumlu bir tablo çizmesi bekleniyor. Bu yükselişi zamanında yakalayabilmek adına önemli bir sermaye artırımı planladıklarına değinen Alistair Baran Blake, şöyle devam ediyor: "Bu sermaye artışı aynı zamanda kârlılık ve yeni yatırımlar anlamına geliyor.
Öte yandan satın almalar için de fırsatları gözlüyoruz. Hedefimiz 2018 sezonuna girmeden evvel kapasitemizi artıracak ve ürün gamımızı genişletecek bir işbirliği veya satın alma gerçekleştirmek. Bunun için de önümüzdeki aylarda hızlı hareket etmemiz gerekecek."
35 yılı aşkın deneyimiyle Merko Gıda özellikle küp domates ve salça üretiminde yıllık yaklaşık 150 bin ton domates işliyor.
Hem iç pazarda talepteki yükseliş hem de ihracatta yeni pazar ve fırsatların oluşmasıyla satış kapasitesini her yıl artıran şirket, pazarda yüzde 10'luk paya sahip.
Üretimde kullanılan domateslerin büyük kısmının bölgede yetiştirildiğini vurgulayan Alistair Baran Blake, "Kapasiteyi ve verimi artırmak için Ege Bölgesi ve yakın bölgelerden de domates tedarik ediyoruz.
Üretimin yaklaşık yüzde 60'ı iç pazarda tüketilirken yüzde 40'ını ise dünyanın farklı bölgelerine ihraç ediyoruz. Geçen yılki ihracatımız 7,5 milyon doları aştı. Bu yıl 8,2 milyon dolarlık ihracat hedefliyoruz" diye konuşuyor.
UZAKDOĞU'NUN TERCİHİ
20 ülkeye ihracat yapan Merko Gıda'nın ürettiği salça ve küp domatesin ihracat adreslerinin başında Ortadoğu var. Batı Avrupa, Rusya, Uzakdoğu ve Güney Amerika'ya da ihracat yapan Merko Gıda'nın müşteri portföyünde, Knorr, Cargill, Nestle, Unilever, CocaCola ve Campbell's gibi global gıda devleri bulunuyor.
Katma değerli domates mamulleriyle yaklaşık 10 yıl önce tanışan Uzakdoğu'nun artan tüketimiyle pazarı hareketlendirdiğinin altını çizen Alistair Baran Blake, şunları anlatıyor: "Türkiye'nin soyulmuş küp domates ihracatının yüzde 85'inden fazlasını Merko yapıyor. Buna ek olarak domates suyu ihracatı da önemli ölçüde artıyor. Domates suyuna son yıllarda en büyük ilgiyi Japonlar gösteriyor. Uzakdoğu'nun bu ilgisi Türkiye için kaçırılmayacak bir fırsat. Irak ve diğer sınır ülkelere ticaret ve ihracat ise önemli ölçüde yükselişte."
KATMA DEĞERLİ ÜRETİM
Merko Gıda'nın 36 yaşındaki patronu Alistair Baran Blake, sanayi tipi domates üretiminde Türkiye'nin yükselen gücü konusunda önemli ipuçları veriyor. Özellikle endüstriyel ambalaj alanında Türkiye'nin üretim üssüne dönüştüğünü hatırlatan Blake, ihracatı artırmak adına sektörün katma değeri yüksek ürünlere daha fazla odaklanacağını söylüyor.
Blake, "Pazarda 50 civarında şirket var. Aralarında, bizim gibi ihracat ağırlıklı olarak faaliyetini sürdürenler olduğu gibi iç pazarda etkin daha küçük ölçekli şirketler de var. Pazarın dinamiklerine yön veren şirket sayısı ise 7-8'de kalıyor" diyor.
YUSUF KAVAK IŞIK FX ARAŞTIRMA UZMANI "GEÇMİŞ YIL DÖNEM ZARARI 48 MİLYON TL"
"2017'de satışlarını 2016'ya göre yüzde 14 artıran Merko Gıda'nın maliyet artışları kaynaklı olarak ticari faaliyet kârı ise azaldı. Yine esas faaliyet giderlerinde görülen yaklaşık yüzde 120 artışla dönem zararı da yükseldi.
Yaklaşık 48 milyon TL'lik geçmiş dönem zararıyla öz kaynak azalışı yaşayan şirketin, yüksek borçlarının devam etmesi nedeniyle likidite oranları da sıkıntılı. Tüm bu mali yapısına rağmen yeni bir tesis alımı da yapmak isteyen şirketin hisselerine teknik olarak baktığımızda ise iki aydır süren düşüş trendinin devamıyla 1,20 seviyesinin altına inilmesi halinde 1,06-1,03 bölgesi hedef haline gelebilir. Yukarı yönlü ataklarda ise 1,34, 1,38, 1,43 ve 1,50 dirençleri takip edilebilir."