GÖZDE YENİOVA
gyeniova@ekonomist.com.tr
Start up ekosisteminin gelişmeye başladığı Türkiye’de, bu sistemin gelişmesine, yaratıcı iş fikirleri ve başarılı girişimcilerin olduğu kadar finansman sağlayıpmentorluk yaparak destek olanmelek ağlar ile yatırımcıların da katkısı büyük. 15 Şubat 2013 tarihinde yayımlanan ‘Bireysel Katılım Sermayesi (BKS) Yönetmeliği’ ile melek yatırımcılık yasal bir zemine kavuşturuldu. Yönetmelikle birlikte, lisanslı yatırımcı yani Bireysel Katılım Yatırımcısı (BKY) kavramı ve uygulaması ortaya çıktı. Yasal altyapının ardından da hızlı bir şekilde yerel yatırımcı- girişimci ağları oluştu. Şu an itibariyle toplamda 330 lisans verildi ve 11 tanesinin de süreci devam ediyor.
MELEK AĞ SAYISI 13 OLDU
Ocak 2014’ten beri de Bireysel Katılım Sermayesi’ne (BKS) ilişkin lisans ve yatırım başvuruları ile ilgili tüm işlemler Hazine Müsteşarlığı tarafından akredite edilmiş melek yatırımcı ağları üzerinden yapılıyor. Geçen yılın sonunda 6 tane olan akredite ağ sayısı bugün itibariyle 13’e çıktı. Toplam 711 melek yatırımcı üyesi bulunan bu ağların yaptığı yatırım sayısı ise 167. Burada verilen teşvikin de etkisi büyük. Hazine’den lisans alan yatırımcılar, yaptıkları yatırımın yüzde 75’ini vergiden düşebiliyor. Eğer yatırım yaptığı girişim son beş yıl içinde TÜBİTAK, Sanayi Bakanlığı veya KOSGEB’ten destek almışsa, o zaman yaptığı yatırımın yüzde 100’ü vergiden düşülüyor. Hazine’nin teşvikinden yararlanmak isteyen Bireysel Katılım Yatırımcıları’nın yapacakları yatırımların, 20 bin TL ile 1milyon TL aralığında olması gerekiyor. BKY’lerin ortak yatırımı söz konusu olduğunda ise bir şirkete yapabilecekleri azami yatırımtutarı 2 milyon TL.
2016’DA ODAK ALANLARI
Türkiye’nin önümüzdeki üç yıl içinde özellikle ticaret odaları, sanayi odaları ve üniversitelerin de melek yatırım ağı kurmasıyla birlikte 100 civarındamelek yatırımağına sahip olacağı öngörülüyor. Son dönemde özellikle ticaret ve sanayi odaları ile iş adamları derneklerinin de melek yatırım ağı kurma konusunda girişimleri var. Bunlardan bir kısmı akredite olurken bir kısmı da lisans için hazırlık yapıyor.
Nafiz Karadere“GarantiPartners’a 30 girişimciyi dahil edeceğiz”
NAFİZ KARADERE Garanti Bankası Genel Müdür Yard.
“PlatformumuzGarantiPartners ile yeni iş kuran, yeterli sermayeye ulaşmak ve fikrini anlatmak isteyen ancak gerekli yol ve kaynaklara ulaşamayan, pazar potansiyeli, net bir pazarlama planı ve güçlü bir gelir modeli olan erken aşama girişimleri destekliyoruz. Ayrıca KOBİ’ler için ‘GirişimHızlandırma Programıyla’ yatırımalma ve büyüme potansiyeli olan her ölçekten ve sektörden erken aşama girişimlerin, KOBİ’lerin ve büyüyen girişimlerin desteklenmesini hedefliyoruz. Programa bugüne kadar 530 girişimbaşvuru yaptı. Bu başvuruların 11’i GarantiPartners portföyüne dahil oldu ve destek almaya başladı. 2016 sonunda 30 girişimciyiGarantiPartners Hızlandırma programına dahil etmeyi hedefliyoruz. BoğaziçiÜniversitesi Mezunlar Derneği (BÜMED) tarafından hayata geçirilen BUMED Business Angels (BUBA),melek yatırımcıların oluşturduğu yatırımcı ağı sayesinde, girişimcilere destek vermeyi amaçlıyor. Biz de BUBA ile stratejik ortaklık gerçekleştiriyoruz.”
Gökhan Mendi“Altı tane daha TİM-TEB Girişim Evi kuracağız”
GÖKHAN MENDİ TEB Bireysel ve Özel Bankacılık Kıdemli GMY
“TEB olarak ‘melek yatırımcı’ konseptini müşterilerine sunan ilk banka olduk. Bu yıl şubat ayında ise TEB Özel Yatırımcı Kulübü’nü hayata geçirdik. Bugüne kadar yatırım yaptığımız beş şirkete ek olarak, üyeler yeni yatırımlarıyla ilgili görüşmelerini sürdürüyor. Platform üzerinden ise toplam iki adet yatırım gerçekleşti. 226 yatırımcı üyemizi, projesinin melek yatırım için uygun aşamada olduğunu düşündüğümüz 75 girişimci ile dijital ortamda bir araya getirdik. Arşimet Burgu Türbinli Hidro Elektrik Enerji Üretim Sistemi ile enerji tasarrufu alanında teknik bir model geliştiren bir start up’ın ilk yatırımcısı olduk. Akıllı telefon video oyun uygulaması ve nesnelerin interneti gibi alanlardaki şirketler ise diğer yatırımlarımız. TEB Girişim Evi’nin yanı sıra TİM işbirliğiyle önümüzdeki dönemde altı ilde açmayı planladığımız TİM-TEB Girişim Evleri sayesinde, daha fazla nitelikli projeyi ve iyi fikri bünyemizde toplayıp doğru kurum ve kişilerle buluşturmayı sürdüreceğiz.”
Hasan Aslanoba“Yeni yılda 20 milyon dolar yatırım yapacağım”
HASAN ASLANOBA Aslanoba Capital Yönetim Kurulu Başkanı
“Toplamda 71 start up şirkete, 68,7 milyon dolar yatırım yaptım. Sadece 2015’teki yatırımlarım 18,4 milyon doları buldu. 2015’te 15 yeni şirkete yatırımım olmakla beraber, 2015 yatırım tutarının yaklaşık yüzde 85’i eskiden yatırım yaptığım şirketlerin sermaye artışları için yapıldı. Kendi girişimlerim olan Tazedirekt ve Webnak için ise 10 milyon dolar yatırım yaptım. Yatırım yapmak için genel olarak, mobil teknolojileri kullanan pazaryeri modellerini çok seviyorum. Öncelikle, bir işin ivmelendiğini görmeliyim, fikir aşamasında yatırım yapmıyorum. Niş bir pazarda değil, büyük bir pazarda büyük bir sorunu çözüyor olması gerekir. Kurucu ortakların yetkinliği kararıma yüzde 60 etki eder. İyi çalışan, kullanıcı deneyimi ve tasarımı güzel bir ürün görmek her zaman kararımı olumlu etkiler. Ayrıca, hedeflediği kategoride pazara ilk girmenin avantajına sahip olmalı. 2016’da yeni şirketlere yapacağım yatırımlar kısıtlı olacak, yaklaşık beş civarında olabilir. Kendi girişimlerim de dahil olarak toplamda 20 milyon dolarlık yatırım öngörüyorum.”
Şu anda lisanslı olanmelek yatırımağları arasında ise BIC Angel Investments, Galata İş Melekleri, Metutech-Ban İş Melekleri Ağı, Etohum, BUBA, Şirketortağım, İstanbul Startup Angels, TRAngels Melek Yatırım Ağı, Keiretsu Forum, TEB Özel Melek Yatırım Platformu, Bahariye Business Angels, LabX Business Angels ve Ege Genç İş Adamları Derneği BKS Ağı bulunuyor. Ekonomist olarak melek yatırım ağlarına 2016 planlarını sorduk ve hangi alanlara ne kadar yatırım yapacaklarını inceledik. Ayrıca bireysel olarak yaptıkları yatırımlarla dikkat çeken yatırımcılara da planlarını ve yatırımlarında nelere dikkat ettiklerini sorarak start up’lar için ipuçlarını topladık. İşte 10 melek ağın 2016 planları…
Joachim Behrendt1- BIC Angel Investments
BIC Angel Investments’a bağlı aktif 46 melek yatırımcı bulunuyor. 2015 yılında Temizlikyolda, Bionluk, Scorp, Virtkick ve FlightRecorder projelerine yatırımgerçekleştiren BIC Angel’ın şu ana kadar yatırım yaptığı 14 proje bulunuyor. BIC Angel Investments Kurucusu Joachim Behrendt, “Mobil uygulamalardan eticarete, sosyal ve konum bazlı servislere yatırım yaparken, yazılım, big data ve SaaS ağırlıklı projelerin gelecekte ön plana çıkacağını düşündüğümüz için bu alanlarda da yatırım gerçekleştirmeyi planlıyoruz. Bunların yanında, İzmir özelinde life science projeleriyle de yakından ilgileniyoruz” diyor. Temizlik Yolda, Prisync, GastroClub, Scorp ve Connected2me, ağın büyüyen yatırımları arasında yer alıyor. Melek yatırım almaya hazır olmayan girişimler için hazırlık programı olan StartNow101 kapsamında ise BIC Angel Investments, toplamda 10-12 yatırım yapmayı düşünüyor. Bu yatırımların da toplamda 4-5 milyon TL tutarında olması öngörülüyor.
Burak Büyükdemir2- Bümed Business Angels (BUBA)
BUBA bünyesinde 67 yatırımcı bulunuyor. BUBA, Segmentify, NetworkDry, Whispto, Wellness Türkiye şirketleri başta olmak üzere dokuz şirkete yatırım yaptı. Yatırımların toplamı 2,5 milyon TL. Yatırım yapmak için ICT (Bilgi ve İletişim Teknolojileri), yeşil teknolojiler, m-ticaret, sağlık teknolojilerine odaklanılıyor. BUBA, 2016 yılında ortağı olduğu FikirÇarkı ve GarantiPartners programları ile girişimlere destek olmayı ve yatırım yapmayı sürdürecek. BUBA Başkanı Timuçin Bilgör, şunları söylüyor: “BUBA'nın ilk günden beri yol haritasında mevcut olan Girişim Sermayesi Yatırım Fonu çalışmalarını tamamlamak üzereyiz. Yatırım fonunun yakın tarihte arzu edilen büyüklüğe ulaşmasıyla faaliyete geçmesini planlıyoruz. Diğer yandan Stanford Research Institute (SRI) ile başlayan işbirliğimiz dahilinde, beş BUBA portföy girişimini Silikon Vadisi'ne transfer edeceğiz.”
Ayşe İnal3- Etohum Yatırım Ağı
Etohum’da 40’a yakın melek yatırımcı var ve bu rakamın 100’e ulaşması hedefleniyor. Bugüne kadar 80 girişime yatırım yapan ve 300 girişime de destek olan Etohum Yatırım Ağı'ndaki melek yatırımcılar, daha çok teknoloji ve internet girişimleriyle ilgili. Önümüzdeki yıllarda odak nokta ise SaaS ve mobil alandaki girişimler, giyilebilir teknolojiler, sağlık, oyun ve iletişim teknolojileri olacak. Bunun dışında 3D printerlar, m-ticaret, oyun, online eğitim rehberliği, bulut teknolojileri, sosyal sanal gardırop, online sinema, interaktif dijital kitaplar gibi farklı girişimler ile irtibat halinde. 2016'da 20 girişime ortak olmayı planladıklarını söyleyen Etohum Kurucusu Burak Büyükdemir, “Katma değerli girişimlerin belli bir aşamaya gelmesine yardımcı olduktan sonra daha büyük yatırımlar için mentorluk desteği sağlıyoruz. Girişimlere melek yatırımcı başına en fazla 20 bin dolar yatırım yapıyoruz” diyor.
Paul Doany“Yenilenebilir enerji ve IT şirketleri ilgimi çekiyor”
PAUL DOANY Doany & Partners Kurucu Ortak
“Portföyümüzde olan 18 şirket haricinde yeni bir yatırım planlamıyoruz. Şu anda bizim için önemli olan, var olan şirketlerin büyüme sermayesi ihtiyaçlarının giderilmesi. Geçen yıl 10 şirkette sermaye artırımı ve bir yeni yatırım yaptık. Gelecek yıl da benzer olacak. 2016’da IT ve internet şirketlerimizin beş tanesinde sermaye artırımı yapmayı planlıyoruz. Ayrıca jeotermal şirketimizi bir üst seviyeye taşımaya odaklanacağız. Buradaki AR-GE çalışmalarımızı artırmayı planlıyoruz ve bu 2017’ye kadar sürecek gibi görünüyor. Yatırım yaparken iş fikrinin kendisine inanmamız gerekiyor, iş planı, yönetim ekibi ve lider önemli. Sonra fon planına da inanmamız gerekiyor, özellikle ileride ek bir fon gerekiyorsa. Sonra çıkış planına bakıyoruz. Satış, halka arz veya şirketi tutarak sağlanan iyi temettü getirisi gibi seçenekleri değerlendiriyoruz. IT ve internet en fazla ilgilendiğim alanlar. Ayrıca yenilenebilir enerji ve özellikle jeotermal ilgi alanımda. Yatırımda çeşitlilik olması kilit nokta.”
Sina Arfa“2016’da 10 şirkete 6-8 milyon TL yatıracağım”
SİNA AFRA Girişimcilik Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı
“2015’te yedi şirkete yatırım yaptım. Bu yedi yatırıma toplamda 3 milyon TL yatırdım. Yatırım yapmak için özellikle baktığım alanları dijital ekonomi, e-ticaret, pazaryerleri, seri ilan sayfaları olarak sıralayabilirim. Yatırım yapacağım girişimci ve şirkette zamanlamanın ne kadar doğru olduğuna bakıyorum. İkinci etken ölçeklenebilir olması. Üçüncü kriter ise ekibin kalitesi. Daha önce yatırım yaptığım ve bu süreçte büyüyüp başarı hikayesi yaratmış örnek girişimlere Türkiye’de Lidyana ve Taşıt’ı söyleyebilirim. Yurtdışında ise Dollarshaveclub ve Lesara büyüyen girişimlerimiz arasında yer alıyor. 2016’da 10 şirkete 6-8 milyon TL civarında yatırım düşünüyorum. Şu an portföyümde 24 şirket var. Önümüzdeki yıl ise yatırım anlamında 30 şirketi geçeceğimi düşünüyorum.”
Girişimcilerde aranan 15 özellik
1. Girişimin taşıdığı potansiyelin niteliği,
2. Bir ihtiyacın çözümünü sağlaması,
3. Hızlı büyüme eğilimi göstermesi,
4. Sürdürülebilir olması,
5. Ölçeklenebilir olması,
6. Bulunduğu pazarın büyüklüğü ve bu pazardaki ihtiyacı nasıl karşılayacağı,
7. Rakiplerinden farklı olarak ortaya koyacağı katma değer,
8. Girişimlerde kurulan ekibin tutkusu ve uyumlu çalışabiliyor olması,
9. Girişimcinin sektör bilgisi, yönetim tecrübesi ve sosyal becerileri,
10.Şirketin sürdürülebilir rekabet avantajına sahip olması,
11.Gelecekte stratejik amaçla satın alınma potansiyelinin bulunması,
12. İşi yapan girişimcilerin bu alanı bilmeleri, heyecanlı ve tutkulu şekilde çalışmaları,
13.Markalaşma faaliyetlerinin bulunması,
14.Uluslararası pazarda da büyüme şansı olması,
15.Belirgin ve başarılabilir ‘çıkış’ stratejisi olması.
Fuat Sami4- Galata Business Angels
23 yatırımcısı bulunan Galata Business Angels, bu yıl dört şirkete 1,5 milyon TL yatırım yaptı ve şu anda iki girişime daha yatırım yapma çalışmaları yürütüyor. Yatırım için internet, mobil, yazılım, telekom, pazar yeri gibi alanlara odaklanıyor. Insider, Prisync, HızlıÇeviri, Flowerbox, Woto, Anlatsın, Faveeo, Tailster, Dopios iyi giden girişimleri arasında bulunuyor. 2016 yılı içerisinde sekiz şirkete yatırım yapmayı planladıklarını söyleyen Galata Business Angels Genel Sekreteri Ayşe İnal, “Yatırım tutarını projelere göre değerlendirip gerçekleştirmeyi planlıyoruz. Global işbirlikleri sayesinde yabancı yatırımcıyı Türkiye'ye çekmek, Türkiye’deki başarılı girişimcileri yurtdışına açmak, portföy şirketleri için çıkış fırsatları yaratmak 2016 hedeflerimiz” diye konuşuyor.
Mehmet Buldurgan5- İstanbul Start Up Angels
Şu anda bünyesinde 40 yatırımcısı olan İstanbul Start Up Angels’ın iletişimde olduğu 200'e yakın yatırımcı bulunuyor. 2015'te bir girişime yatırım yapan ağın şu anda yatırım görüşmeleri sonuçlanmak üzere olan üç girişimi bulunuyor. Hedefi 2015'i dört yatırım ile kapatmak olan ağda, 2012'den bugüne toplam 2 milyon TL’lik yatırım gerçekleştirildi. Bunlar arasında ikinci dil öğretim platformu Voscreen.com, Azerbaycan'da kurulu indirimli alışveriş sitesi Modaha.com ve tasarımcıların ürünlerini sergileyebilecekleri ve satış yapabilecekleri bir platfom olan Poddyum.com bulunuyor. İstanbul Startup Angels, her sektörden networking, bulut, bigdata, donanım, pazar yeri içeren projeleri değerlendiriyor. 2016 yılında kuracağı melek fonun katkısıyla toplam 5 milyon TL’lik yatırım yapmayı planlıyor.
Mustafa Alper6- Keiretsu Forum Türkiye
Türkiye’de faaliyetlerine Eylül 2012’de başlayan Keiretsu Forum Türkiye Melek Yatırımcı Ağı’nda 70 yatırımcı bulunuyor. Türkiye’de şu ana kadar 15 girişime 6 milyon dolardan fazla yatırım imkanı sağlayan Keiretsu Forum Türkiye Melek Yatırımcı Ağı’nın önümüzdeki yıl için herhangi bir yatırım limiti söz konusu değil. Keiretsu Forum Türkiye Melek Yatırımcı Ağı Genel Müdürü Can K. Methson, “Doğru proje için her zaman kaynak bulunur. Biz Keiretsu Forum olarak, tüm dünyadan yatırım fırsatları sunuyoruz” diyor. Can K. Methson, bugüne kadar yaptıklarını ve gelecek planlarını şöyle anlatıyor: “2015 yılında Türkiye ofisi olarak, sekiz girişime yatırım yaptık.
Zaxe 3D Printer, Viakoo, Greenoscope, Abom, Savara gibi birçok farklı sektörden girişime finansman sağladık. Yatırım için herhangi bir sektör kısıtlamamız söz konusu değil. Teknoloji, internet, endüstriyel donanım, yazılım, yeşil enerji, sağlık bilimleri ve hatta gıda da dahil olmak üzere birçok farklı sektörden şirketlere yatırım imkanı sağladık ve buna devamedeceğiz. Genel tercihimiz çekirdek yatırımarayışını geçmiş, birkaç yıldır faaliyetlerini devam ettiren start-up’lar. İyi bir iş planına sahip olması olması ve hızlı büyüme potansiyeli göstermesi bizler için çok kritik. Uzun vadeli planlarını detaylı olarak hazırlayabilen ve sunan şirketler bizler için değerli ve önemli.”
7- LABX Business Angels
LabX bünyesinde farklı sektörlerden 85 yatırımcı bulunuyor. Bugüne kadar 10 projeye yatırımyapıldı. LABX Business Angels Kurucusu Fuat Sami, “2014’te Shoop teknolojileri çok ses getiren bir yatırımımız oldu. 2015’in ilk yatırımını iseHızlı Soğutma Cihazı projesine yapacağız. 2016 yılı için yatırımcıların yatırımkapasitesi yüksek olduğundan rakamvermek çok zor çünkü gerektiğinde bir işe 50 bin TL de ilk raunt için yeterli olabilir. Bazenmilyonlarca TL’lik yatırımda alabiliyoruz ama 2016 için hedefimiz beş projeye yatırım yapmak” diyor. LABX Business Angels, özellikle eğitim teknolojileri, sağlık sektörü ve gıda alanlarıyla ilgileniyor. Burada en önemli nokta ise gelen projenin sektör ile ilgilenen yatırımcıların sektörel tecrübesiyle uyuşuyor olması. Bu bağlamda bazen ikinci tur yatırımlarda da bulunabiliyor.
8- METUTECH-BAN İş Melekleri Ağı
METUTECH-BAN, 2007 yılında ODTÜ ve ODTÜ Teknokent tarafından geliştirilmiş birmelek yatırımcı ağı uygulaması ve şu anda 42 üyesi bulunuyor. METUTECH-BAN, başarılı gerçek veya tüzel kişilerin yatırımcı olarak üye olabildiği ve özellikle teknoloji tabanlı girişimcilerle yatırımcılar arasında köprü kurmayı amaç edinen bir kuruluş. Yatırımcı ve girişimci ekosistemini oluşturmak amacıyla hem İş Melekleri’ni hemde bireysel veya kurumsal yatırımcıları çatısı altında buluşturuyor. Yatırımkriterleri arasında başvurusu yapılan ürünün veya hizmetin çalışır bir prototipinin olması, şirketin en az altı aydan beri faaliyette olması, girişimcinin tamzamanlı olarak işinin başında olması ve şirket ortakları arasında en az bir tam zamanlı teknik kişinin olması bulunuyor.
9- Şirket Ortağım Melek Ağı
Bünyesinde 46 yatırımcısı bulunan Şirketortağım Melek Ağı, 2015 yılı içerisinde yatırımı tamamlanan Banqo, Arı Kovanı ve Positive Enerji adlı üç girişime toplamda 1 milyon 305 bin TL yatırım gerçekleştirdi. Bunlar haricinde yatırımkararı alınan ve şu an yatırımsüreci devamiki yatırımı daha bulunuyor. Ağ aracılığıyla bugüne kadar toplamyedi girişime yatırım yapıldı. Bu yatırımlar arasından online ve gerçek dünya arasında köprü kuran Visionteractive, sosyalmedya tabanlı, interaktif fiziksel ve dijital ürünler geliştiriyor. Cirosunu yedi kat artıran şirkete ikinci bir yatırım için yatırım süreci tamamlanmak üzere.
Şirket ortağım Melek Ağı Başkanı Mehmet Buldurgan, “Bugüne kadar sektör farkı ayırt etmeksizin bin 200’den fazla potansiyeli yüksek girişim inceledik. 71 girişim, iki ayda bir düzenli olarak gerçekleştirilen yatırımcı toplantılarımızda üyelerimize sunumyapma imkanı buldu. 2016 yılında da 5-6 girişimi destekleyeceğiz” diyor.
10- TR Angels Melek Yatırım Ağı
TR Angels Melek Yatırım Ağı’nın yatırım yaptığı projeler arasında Visionteractive, Webeyou, Tedaline, Patron Global bulunuyor. Bunun haricinde yatırımsüreçleri birkaç ay içinde tamamlanma aşamasında olan diğer yatırımlar ve Baktek isimli proje var. TR Angels’ın yatırım konusunda herhangi bir sektör kısıtı yok. Bu yıl internet, bulut ve mobil çözümlere ilişkin projelerle uğraştığı gibi makine, gıda, tarım ve tıp alanındaki projelerle de ilgilendi. TR Angels ağı, start up ya da kuluçka aşamasındaki projeler ile ilgilendiği gibi fikir aşamasındaki projelere de ilgi gösteriyor. TR Angels Melek Yatırım Ağı Başkanı Mustafa Alper, “Önümüzdeki dönemde oluşturduğumuz ortak yatırımfonundan yaklaşık 2milyon TL yatırım yapmayı planlıyoruz. Ancak bu meblağ sadece ortak fonumuzdan yapacağımız yatırım tahminidir. Bir de üyelerimizin bireysel olarak yapacağı yatırımlar var” diye konuşuyor.