GÖZDE YENİOVA SAYLAK
gyeniova@ekonomist.com.tr
21 Mart-3 Nisan 2021 tarihli sayıdan
Bu yıl da yatırımların devam etmesi planlanıyor. 10 melek ağa 2021 hedef ve öngörülerini sorduk. İşte meleklerin 2021 yatırım planları...
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
Herkesin bildiği gibi 2020, pandemi gölgesinde tüm dünya için benzeri görülmemiş ve yüksek belirsizliğin yaşandığı bir yıldı. Bu süreçte melek yatırım ekosistemi ise büyümeye devam etti. Başlangıç ve büyüme aşamasındaki girişimlere yatırım yapan ve onların daha hızlı büyümeleri için fon sağlayan melek yatırımcılar, 2020 yılında da hız kesmedi.GLOBAL ÇAPTA HIZ KESMEDİ
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) raporlarına göre, dünya ekonomisindeki aktivitelerin yüzde 96'sı küçük ve orta işletmeler, girişimciler ve start up'lar tarafından yürütülüyor. Ayrıca, erken aşama yatırım pazarının yeni İş alanları oluşturma ve sosyal adaletin sağlanmasındaki önemi nedeniyle dünyada çok sayıda ülkede melek yatırımcılara, kurumsal girişimlere ve start up'lara yönelik vergi teşvikleri içeren mevzuatlar uygulamaya konuldu.
Türkiye'de de Hazine Müsteşarlığı, melek yatırımcılara ve ağlara teşvik vererek lisansladı. Bu desteklerin de etkisiyle lisans verilmeye başlandığı 2013 yılında 155 olan akredite melek yatırımcıların sayısı giderek arttı ve 500'ü geçti. Her ne kadar ABD ve Avrupa ile karşılaştırıldığında bu rakamlar düşük kalsa da potansiyel vaat etmesi açısından hala önemini koruyor.
Dünya Melek Yatırım Forumu'ndan aktarılan son verilere göre, 2019 yılında Avrupa'da 10 milyar Euro yatırım gerçekleştirilirken, ABD'de bu rakam 26 milyar dolar oldu. Avrupa'da 320 bin melek yatırımcı, ABD'de ise 340 bin melek yatırımcı olduğu biliniyor.
Erken aşamadaki girişimlere yapılan global yatırımların büyüklüğü 2018 yılında 50 milyar dolar seviyesindeyken, 2019 yılında bu rakam yüzde 20 artışla 60 milyar dolara ulaştı. 60 milyar dolarlık melek yatırım pazarının gelecek 5-7 yıl içerisinde 150 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
76 ŞİRKETE YATIRIM
Türkiye'de de geçen yıl benzer bir yatırım iklimi oluştu. 2019 yılında melek yatırımcılar ve ağlar 41 girişime toplam 52,7 milyon dolarlık yatırım yapmıştı. Startups.watch verilerine göre, melek yatırımcılar ve ağlar 2020 yılında ise 76 şirkete 61 milyon dolar yatırım yaptı.
Yatırımların faaliyet alanlarına baktığımızda derin teknoloji denilen deeptech, enerji, fintech, sağlık teknolojileri, lojistik ve SaaS gibi alanlar öne çıkıyor. Startups.watch Kurucusu Serkan Ünsal, son dönemde oyunun altın sektör olarak görülmeye başladığı için 2021 yılında oyun sektöründe melek yatırım sayısında ciddi bir artış olabileceğine dikkat çekiyor.
Meleklerin kitlesel fonlama platformlarına da ilgisinin artacağını kaydeden Serkan Ünsal, ''Çünkü daha açık bir şekilde daha çok girişime ulaşacaklar. O yüzden 2021 yılında kitlesel fonlama platformları, pozitif anlamda melek yatırımlarda bir kırılma yaşatabilir" diyor.
2020'de yapılan yatırımların miktarlarına bakıldığında ise ilk sırada 15 milyon dolar yatırımla Meditopia yer alıyor. Onu 6 milyon dolar yatırımla Bigger Games ve 5 milyon dolar yatırımla Apsiyon izliyor. Melek ağlar ve melek yatırımcılar önceki yıla göre yatırım miktarını artırırken, fikir aşamasında girişimcilerin destekçilerinden biri de devlet oldu.
TÜBİTAK TEYDEB sayesinde 2020 yılında 531 girişim, fikir aşamasında toplamda 48 milyon TL destek aldı. Bu yıl da ekosistemde tohum aşamasında girişimlere ilgi artıyor. Beklentilere göre, bu girişimler geçtiğimiz yıla kıyasla biraz daha fazla ilgi görebilir.
Yine de riskin görece daha az olması sebebi ile teknolojisini kanıtlamış, fatura kesmeye başlamış, tohum yatırımını almış ve bunu başarı ile kullanmış girişimlerin melek yatırımcılar tarafından dikkatleri çekeceği öngörülüyor.
PANDEMİ ETKİSİ NE OLDU?
Melek yatırımcıların ve ağların yatırım kriterlerinde iş fikri, pazar şartları, ekibin yetkinlikleri, işe hakimiyetleri ve fikrin ölçeklenebilirliği yer alıyordu. Covid-19 nedeniyle değişen şartlar göz önünde bulundurulduğunda, özellikle sürdürülebilirliğin ve pandemi sürecine adaptasyonun diğer kriterlere eklendiği ifade ediliyor. Bu süreçte sektörel olarak da öne çıkanlar oldu.
Dağıtım sektörü ve e-ticaret sektörleri de hızla büyüdü. Bu durumun yıl içinde de sürmesi bekleniyor. Bunlara ek olarak tarım teknolojileri, yapay zeka ve makine öğrenmesi, kripto paralar, finansal teknolojiler, uzaktan çalışma servisleri ve e-öğrenme uygulamaları, drone teknolojileri, tedarik servisleri, oyun, sağlık ve sosyal ağların yatırım çekmesi açısından önemli sektörler olacağı düşünülüyor.
Tüm bu gelişmeler ışığında yatırımlar sürerken, melek ağı olarak faaliyet gösteren 10 ağa ve kişisel melek yatırımcılara 2021 yatırım planlarını sorduk. İşte meleklerin 2021 planları...
1- ANGEL EFFECT
Üye ağında 304 yatırımcı bulunan Angel Effect, 2019'da kurulduğundan bugüne kadar dokuz şirkete yatırım yaptı. 2020 yılında daha önce yatırım yaptığı Ekmob'un ikinci yatırım turuna katılan Angel Effect, Clotie'de de aynı şekilde ikinci tura katıldı. Bunların dışında ise 11Sight, Userguiding, Vampr, Price&Me'ye yatırım yapan ağ, şu anda Blu-edot'a yatırım işlemlerini tamamlıyor.
Yatırım için belli bir sektör ya da odak alanı olmayan Angel Affect, yüksek değer üretecek girişimlerin peşinde. Erken aşama girişimlere yöneliyor ve Türkiye dışında yurtdışından girişimler de ilgi alanında. Angel Effect CEO'su Orhan Bayram, hedeflerini şöyle anlatıyor: ''Hedefimiz yıl sonuna kadar ayda en az bir girişime yatırım yapmak. 10-12 şirkete 1 milyon dolar yatırmayı hedefliyoruz.
Yatırım yapacağımız şirkette özellikle aradığımız mevcut bir problemin çözümü olup olmadığıdır. Onun dışında şirketin kurulmuş olması, ürününün hazır olması ve hali hazırda çalışıyor/hiz-met veriyor olması, takımın birbirlerini tamamlayan yeteneklerinin olması, ölçeklenme potansiyelinin olması, gelir üreten ve büyüyen bir şirket olması bizim için önemli özellikler.''
2- EGIAD MELEKLERİ
Toplam 40 yatırımcısı bulunan İzmir merkezli melek yatırım ağı EGİAD Melekleri, bugüne kadar toplam 15 girişime yatırım gerçekleştirdi. 2020 yılı özelinde ise toplam altı girişime, 1,2 milyon TL yatırım yaptı. Yatırım gerçekleştirdiği girişimler ise VAR Online, Goodsted, Albert Health, Twin, Art Labs, Düğünbuketi.
Yatırım yapmak için oyun, akıllı tarım teknolojileri, akıllı kentler, SaaS, uzaktan eğitim / yönetim araçları ve teknolojileri, sağlık teknolojileri, bu teknolojileri destekleyen yapay zeka ve dijital dönüşüm uygulamaları alanlarına odaklanıyor.
Bu yıl için gelen girişimlere ve üyelerin yatırım iştahına göre yatırım yapacaklarını ifade eden EGİAD Melekleri İcra Kurulu Başkanı Frederic Pagy, planlarını şöyle anlatıyor: ''2021 yılında da etkinliklerimizde, girişimciler ile yatırımcılarımızı bir araya getirmeye devam edeceğiz.
EGİAD üyeleri ile girişimcilerin birlikte çalışmalarını sağlamak üzere EGİAD Startup Networking toplantıları düzenleyeceğiz. Ayrıca AB Fonu ve IPA projelerimiz ihale süreçlerini tamamlamak üzere. Yoğunlaşacağımız sektörlerin arasında Espor ve oyun girişimleri var.''
3- ERCİYES MELEK YATIRIM AĞI
Erciyes Teknopark bünyesinde yer alan ERBAN Melek Yatırım Ağı'nda, 49'u Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından lisanslı olmak üzere toplam 72 yatırımcı bulunuyor. ERBAN Melek Yatırım Ağına üye yatırımcılar, bugüne kadar toplamda 10 şirkete yatırım yaptı. ERBAN, 2020 yılında ise üç şirkete, 2 milyon TL'lik yatırım gerçekleştirdi.
Yatırım portföyüne bakıldığında başta enerji ve biyoteknoloji alanları olmak üzere SAAS (software as a service), yapay zeka, lojistik gibi sektörlere yatırım yapılıyor. Buna ek olarak teknoloji tabanlı iş fikirlerine yönelik her alanda yatırım yapmaya çalışıyor.
Bu yıl 10 girişime erken aşama yatırım gerçekleştirmeyi planladıklarını söyleyen Erciyes Teknopark AŞ. Yönetim Kurulu Başkanı Prof Dr. Recai Kılıç, iş fikirlerinin Ar-Ge ve yenilik alanında faaliyet göstermesinin öncelikleri arasında olduğunu belirtiyor. ERBAN, erken aşama girişimlerini tercih ediyor.
Bu bağlamda şirketlerin fatura kesme zorunluluğu yok. Prototip geliştirme ve geliştirme sonrası aşamalarda akıllı para destekleri sağlanıyor. Teknolojinin sahip olacağı pazar büyüklüğü de şirkette aradıkları diğer özelliklerden.
4- ETOHUM YATIRIMCI AĞI
Etohum kurulduğundan bu yana Türkiye'deki ve dünyadaki önde gelen yatırımcılarla birlikte çalıştı. Etohum'un yatırımcı ağında sadece bireysel yatırımcılar değil, kurumsal ve risk sermaye yatırımcıları da yer alıyor. Etohum melek yatırımcı ağı dünyada yüzlerce yatırımcıya ulaşırken, kurumsal tarafta da elliye yakın şirket ve kuruluş bulunuyor.
2021 yılında da global hızlandırma programlarına odaklanacaklarını kaydeden Etohum Yönetici Ortağı Aslı Büyük-demir, ''Bu yıl üç program gerçekleştireceğiz ve önümüzdeki üç yıl içinde 100'e yakın girişime erken aşama yatırım yapacağız'' diyor.
Etohum ayrıca bu yıl önümüzdeki beş yılda yatırım yapacağı girişimler için oluşturduğu fonunu tamamlayarak duyuracak. Sadece Türkiye'deki girişimleri değil, gelişmekte olan coğrafyalardaki girişimcileri de hedefleyen Etohum, erken aşamadaki girişimlere maksimum 50 bin dolar tutarında yatırım yapmayı planlıyor.
5- GALATA BUSINESS ANGELS
38 üyesi bulunan GBA, bugüne kadar 39 ayrı girişime 56 turda yatırım yaptı. 2020 yılında iki yeni ve portföyünde yer alan dört girişime toplamda 1,3 milyon dolarlık yatırım yapan Galata Business Angels, şu anda üç farklı girişim ile yatırım görüşmesinde bulunuyor. GBA, SaaS ve pazaryeri girişimleriyle başından beri ilgileniyor.
Ayrıca son yıllarda nesnelerin interneti ve no code platformlar daha fazla ilgi alanına girmeye başladı. Galata Business Angels Genel Sekreteri Ata Uzunhasan, bu yıl 1,5 milyon dolar yatırım yapmayı hedeflediklerini ifade ediyor.
Ata Uzunhasan, ''Yatırım yapacağımız girişimlerde alanında yetkin ve birbirini tamamlayan bir ekip, büyük bir pazar ve önemli bir rekabet avantajı bizim için en önemli özellikler. Insider, GBA portföyünün en önemli girişimi durumunda. Yatırımcılarına kısa bir sürede dolar bazında 30 çarpan kazandırdı ve halen kazandırmaya devam ediyor'' diyor.
6- GAP BAN MELEK YATIRIMCI AĞI
2019 yılı ortalarında kurulan Diyarbakır merkezli yeni bir melek yatırım ağı GAP BAN, taahhütlü akreditasyon sürecini henüz tamamladı. Taahhütsüz akreditasyon ile ilgili ise bakanlığa müracaat etti ve sonucunu bekliyor. Bu nedenle henüz yatırım yapılmadı. Bakanlıktan akreditasyon sürecinin tamamlanması bekleniyor.
GAP BAN Melek Yatırımcı Ağı, yatırım konusunda birçok alana açık ancak bölge potansiyelini dikkate alarak agrotek yatırımlarına öncelik verecek. Motivasyonu yüksek girişimcilerin büyüme potansiyeli yüksek yatırımlarını desteklemeyi düşünüyor.
2021 yılı için de beş start up'a yatırım yapmayı düşünen melek yatırım ağının toplam yatırım tutarıyla ile ilgili net kararı yok. GAP BAN'dan Hikmet Deniz, ''Öncelikle akreditasyon sürecimizi tamamlamayı düşünüyoruz. Daha sonrasında melek yatırım kayıtlarımızı artırmayı ve girişimci havuzumuzu oluşturmayı planlıyoruz'' diyor.
7- KEIRETSU FORUM TÜRKİYE
Türkiye'deki tek global melek yatırımcı ağı olan Keiretsu Forum'un 100'den fazla melek yatırımcısı bulunuyor. 2012 yılından bugüne kadar 55 girişime 75 milyon TL'lik yatırım yapan Keiretsu, 2020'yi bitirirken, geçen yıllardaki yıllık yatırım ortalamasının iki katı yatırım yaptı. Toplamda 11 girişime 6 milyon TL yatırım yaptıklarını söyleyen Keiretsu Forum Türkiye Genel Müdürü Duygu Eren, ''Bu yıl da 2020 yılında yaptığımız yatırımın iki katına çıkmayı hedefliyoruz" diyor.
Duygu Eren, teknoloji tabanlı sektörler ve buna bağlı olarak sağlık teknolojileri, tarım teknolojileri, uzaktan çalışma ve ilgili konular, mobil oyun sektörü, finansal teknolojilerin özellikle pandemi ile birlikte daha fazla odaklanmaya başladıkları sektörler olduğu söylüyor.
Keiretsu'nun bir girişimi yatırım süreçlerine dahil edebilmesi için iki asgari kriteri bulunuyor. Bunlar; şirketin tüzel kişiliğinin resmi olarak kurulmuş olması ve girişim projesinin müşterilerinin bulunması olarak sıralanıyor.
8- STARTUPFON
İstanbul Startup Angels, Startupfon olarak yoluna devam ediyor. Startupfon Kurucu Ortağı Gülsüm Çıracı, bugüne kadar toplam 32 start up'a yatırım yaptıklarını, genel olarak yatırım alanı açısından teknoloji dikeylerinin olmadığını söylüyor. Startupfon, tohum aşaması yatırımcısı olarak teknoloji dünyasındaki genel trendleri takip ederek yatırım yapıyor.
Son dönemde blockchain, yapay zeka, fintech ve B2B işler daha fazla ilgisini çekiyor. Fırsatın olduğu her alanla ilgilendiklerini söyleyen Gülsüm Çıracı, planlarını şöyle anlatıyor: ''2020 yılında Argex, walkovr ve Kunduz adlı toplam üç şirkete yatırım gerçekleştirdik.
Önümüzdeki beş yıl içinde yaklaşık 50 civarında girişime yatırım yapmayı hedefliyoruz. Yıllık ise ortalama 10-12 girişime yatırım yapmayı planlıyoruz. Kurduğumuz fonun büyüklüğü 10 milyon dolar fakat co-invest modeli ile yaratacağı yatırım hacminin 20-30 milyon dolar aralığında olacağını düşünüyoruz."
9- ŞİRKETORTAĞIM MELEK YATIRIMCI AĞI
ŞirketOrtağım Melek Yatırımcı Ağı kuruluşundan bu yana 13 start up ve ayrıca bir de Albila adında özel proje olmak üzere toplam 14 girişime 33,4 milyon TL yatırım yaptı. Gerçekleşen bu yatırımlar haricinde yeni bir girişime daha yatırım kararı veren melek ağı, mart ayı sonuna kadar kapanış sürecini de tamamlayacak.
ŞirketOrtağım, özellikle yazılım teknolojileri, sağlık/biyoteknoloji, finansal teknolojiler, üretim, donanım ve ihracata dönük girişimlerle ilgileniyor. Pandemi sebebiyle yatırımcı-girişimci toplantılarını online ortamda yaptıklarını söyleyen ŞirketOrtağım Melek Yatırımcı Ağı Başkanı Mehmet Buldurgan, ''2021 yılı içerisinde toplam altı kez yatırımcı-girişimci toplantıları düzenlemeyi hedefliyoruz.
Amacımız ise her toplantıda en az bir girişime yatırım yapmak. Ağ olarak girişim başına yatırımlarımız 700 bin TL ile 1 milyon TL arasında değişkenlik gösteriyor" diyor. Öncelikle girişimci ve ekibin uyumu, tutkulu olmaları, gözlerinin parlaması ve işlerine ne kadar hakim oldukları yatırım kararında en öncelikli kriterler olarak sıralanıyor.
10- TRANGELS
155 yatırımcının bulunduğu TRAngels, bugüne kadar 27 girişime yatırım yaptı. 2020 yılında ise TRAngels Yatırımcılar Grubu toplamda 10 girişime yaklaşık 23 milyon TL yatırım yaptı. Bu yatırımlar arasında biyoteknoloji alanında faaliyet gösteren BUGAMED, bir teknoloji teslimat şirketi olan PackUpp, hastane enfeksiyonlarını önleme üzerine çalışmalar yapan ERG Controls ve e-ticaret platformu olan BiSU var.
Yurtdışındaki iş birliklerinin yatırıma açtığı Carbon ve Emulate Bio projelerini portföyüne katan TRAngels, İTÜ Çekirdek bünyesindeki REPG Enerji, Nanomik, Ahtapot ve MD Arge'ye de yatırım yaptı.
TRAngels Yönetim Kurulu Başkanı Hale Umul, ''2021 yılında da ülkemizde ve dünyadaki ekonomik koşullarda beklenmedik bir başka olumsuzluk yaşanmazsa, TRAngels oluşumu olarak önümüzdeki yıl da 2020'de olduğu gibi yatırım yapma planlarımız var'' diyor. TRAngels'in yatırım ağını genişletmenin yanı sıra yatırım yaptığı girişimleri yurtdışına açma hedefi de bulunuyor.
NEVZAT AYDIN / YEMEKSEPETİ CEO’SU ‘’40’TAN FAZLA START UP’A YATIRIMIM VAR’’
“Connected2.me, Tapu.com, Martı Technologies INC, Supplementler. com, Alotech, Denebunu.com, Baby Wee, Trawelldata.com, Scoutium gibi toplamda 40’tan fazla start up’a yatırımım bulunuyor. 2020 yılında yedi start up’a yatırım yaptım. 2021 yılında da inandığım kişi ve projelere yatırım yapmaya devam edeceğim.
Bu sayının ne olacağını kestirmek mümkün değil. 2021 yılında başarılı olacağını ve değer yaratacağını düşündüğüm çalışmaların sayısı ne kadar çok olursa, o oranda yatırım yapacağımı söyleyebiliriz. Tüketiciye maksimum fayda sağlayacak, bu dönemde hayatımızı kolaylaştıracak girişimlere yatırım yapmaya odaklanıyorum.
Ayrıca hangi sektörde olursa olsun, mutlaka teknolojiyi iş modelinin içine adapte edebilmiş olmasına dikkat ediyorum. Bununla birlikte Endeavor Türkiye, GEN Türkiye ve Galata Business Angel gibi kuruculuğunu üstlendiğim ya da yönetim kurulunda yer aldığım ağlar sayesinde girişimcilere ulaşma imkanı yakalıyorum. Havuz büyüdükçe potansiyel girişim sayısının da artması hem yatırımcılar için hem de ülkemiz için umut verici.’’