AYŞEGÜL SAKARYA PEHLİVAN
asakarya@ekonomist.com.tr
3300 milyar TL'lik büyüklüğe sahip lojistik sektörünün gündeminde son iki yıldır hızla yükselen maliyetler var. Döviz kurlarındaki tırmanış, akaryakıt zamları, otoyol ve köprü geçiş ücretlerinin artmasıyla lojistik sektöründe maliyetler yüzde 25-30 civarında yükselmiş durumda. Rekabet nedeniyle maliyet artışlarını fiyatlarına yansıtamayan lojistik şirketleri ise verimlilik projeleriyle süreci yönetmeye çalışıyor.
2018 için de beklentiler maliyet artışlarının süreceği yönünde. Bu artışın önemli bir kısmının kurlardan ve akaryakıt fiyatlarındaki artıştan gelmesi bekleniyor. Sektör temsilcileri, yıl sonuna kadar maliyetlerde en az yüzde 5'lik bir artış beklediklerini söylüyor.
MALİYETLER NEDEN ARTTI?
Lojistik sektöründe maliyetler, depolama süreçleri ve taşımacılık olarak iki temel başlıkta ele alınıyor. Taşımacılık tarafında akaryakıt zamları, Ro-Ro ile ilgili masraflar ve sigorta maliyetleri öne çıkıyor. Lojistik depolama süreçlerinde ise enflasyon oranları maliyet artışlarını etkileyen en ciddi parametre olarak görülüyor. Çünkü enflasyondaki artış bütün giderlere yansıyor.
Diğer taraftan kurdaki dalgalanmalar da tüm giderlerde artışa neden oluyor. Dolar ve Euro'nun yükselişi lojistik operasyonları, ekipman, depo kiraları ve sarf malzeme fiyatları gibi kalemleri direkt etkiliyor.
Özellikle entegre hizmet sunan lojistik firmalarında depolama kiralarında ciddi bir maliyet artışı oldu. Sertrans Logistics CEO'su Nilgün Keleş, "Türk Lirası karşısında dolar 2017-2018 döneminde yüzde 6,55 değer kazanırken, Euro yine aynı dönemde yüzde 22,4 değer kazandı. Enflasyonun üzerinde gerçekleşen döviz kuru artışları, maliyetlerimize ve operasyonel sürdürülebilirliklerimize doğrudan yansıyor" diye konuşuyor.
MALİYET ARTIŞININ 5 NEDENİ
1- Ro-Ro taşımalarında yakıt ayarlama oranı (bunker adjustment factor:
2- BAF) nedeniyle maliyetler son iki yılda yüzde 13 yükseldi.
3- Dünya petrol fiyatlarının özellikle son iki yıldaki artışı nedeniyle, yakıtın birim litre fiyatında yüzde 21'e varan artış yaşandı.
4- Lojistik depolama süreçlerinde enflasyon oranları maliyet artışlarını etkiliyor.
5- Asgari ücretteki yüzde 14,8'lik artış işçilik maliyetine olumsuz yansıdı.
6- Kurdaki dalgalanmalar neredeyse tüm giderlerde artışa neden oluyor.
ÜÇÜNCÜ KÖPRÜNÜN ETKİSİ
Bu giderler dışında lojistik sektöründeki diğer sorun ise köprü ve otoyol geçiş ücretlerindeki artış oldu. Sadece Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nde geçiş başına 100 Euro'luk bir fark oluşması, bu köprünün güzergahının giderlerde önemli bir yer edinmesine yol açtı.
Mars Logistics Yönetim Kurulu Başkanı Garip Sahillioğlu, Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün maliyet artışına etkisine sadece geçiş ücreti olarak bakmamak gerektiğini söylüyor. Sahillioğlu, "Geçiş ücreti, geçmekzorunda kaldığımız otoban ücretleri, yolun uzamasından dolayı harcadığımız ekstra akaryakıtı da göz önünde bulundurmalıyız. Hatta tamir bakım masraflarını da... Bunları hesapladığınızda üçüncü köprünün yıllık maliyeti yaklaşık 500 bin Euro'nun üzerinde. Filo büyüdükçe maliyet de artıyor" diyor.
ŞİRKETLER NE YAPIYOR?
Bu maliyet artışlarına karşı şirketler farklı stratejiler izleyerek rekabet etmeye çalışıyor. Fillo Lojistics Genel Müdürü Recep Demir, her maliyet kalemi için farklı bir politika uyguladıklarını belirtiyor. Örneğin Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün tetiklediği araç maliyetlerine karşı şirket, her iki yakada bulunan nakliye ofisleri vasıtasıyla kiralık araç parkını yeniden dizayn etti.
İlave olarak Avrupa ve Asya yakalarında bulunan tesislerin arasında kiralık araçların yerine kendi mal araç parkuru yatırımına başladı. Öte yandan işçilik maliyetlerini optimumda tutabilmek için tesislerde konveyör (özel bir taşıma aracı) ve sorter (ürün toplama ve dağıtma sistemi) yatırımları yapıldı. Demir, konveyör sistemine yatırım yaparak yükle-me-boşaltma işlemlerindeki hızı yüzde 30 oranında artırdıklarını söylüyor.
Alışan Lojistik ise büyümeyi dijitalleşmeyle yakalamayı hedefliyor. Bu doğrultuda bir AR-GE merkezi açtıklarını söyleyen Alışan Lojistik Yönetim Kurulu Başkanı Damla Alışan, "AR-GE merkezimizde gerçekleştireceğimiz projelerle sektörün kaynak ve süreçlerini optimize etmeyi hedefliyoruz" diyor.
TASARRUFLU ARAÇLARI TERCİH EDİYOR
Maliyetlerdeki artışta yakıt fiyatlarına dikkat çeken Arkas Holding Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Diane Arcas, bu süreçte yaptıkları yeni yatırımlarla rekabet ettiklerini söylüyor. Filosunda 500'den fazla çekici bulunan şirket, her yıl belirli oranda çekiciyi yenileyerek araçları yakıt tüketimi ve servis bakım aralığı konusunda avantajlı olanlarla değiştiriyor.
Netlog Başkan Yardımcısı Gökalp Çak ise son birkaç yıldır özellikle depo maliyetleri ve personel giderlerinde önemli ölçüde yükselişler yaşandığına dikkat çekiyor. Çak, "Bunların yanınna yakıt fiyatlarındaki artışı da eklersek sektördeki maliyetlerin yüzde 30'un üzerinde artış gösterdiğini söyleyebiliriz. Bugüne kadar bunları müşterilerimize yansıtmasak da bugün artık sınıra geldiğimizi düşünüyorum" diyor.
"OPERASYONEL GİDERLER ARTIYOR"
"Köprülerdeki maliyet artışları yeni gelişen lojistik bölgelerdeki talep konusunda engel olarak ortaya çıkıyor. Arsa fiyatlarının daha cazip olması avantaj sağlıyor ve lojistik tesislerinin kiralarına yansıyor. Fakat geçiş ücretlerinin operasyonel gider olarak ciddi önem taşıdığını düşünüyorum."
MALİYET ARTIŞLARINA KARŞI KİM NE YAPIYOR?
Fillo Logistics: Kiralık araç parkını yeniden dizayn etti. İşçilik maliyetlerini optimumda tutabilmek için tesislerde konveyör (özel bir taşıma aracı) ve sorter (ürün toplama ve dağıtma sistemi) yatırımları yapıldı.
Alışan Lojistik: AR-GE merkezi açarak dijitalleşme yatırımlarına ağırlık verdi.
Arkas Holding: Her yıl belirli bir oranda çekiciyi yeniliyor ve tasarruflu araçlara yatırım yapıyor.
Mars Logistics: Müşterilerine köprü geçiş ücretlerini ve akaryakıt fiyatlarını anlatıp ona göre maliyetlendirme çıkarıyor.
Sertrans Logistics: AR-GE merkezinde geliştirdiği inovatif ürünler ve pek çok stratejik yatırımla maliyet kontrolü sağlıyor.
Netlog: Altyapıya 200 milyon dolarlık yeni yatırım yapmayı öngörüyor.