SİBEL ATİK
satik@ekonomist.com.tr
Özellikle özelleştirmenin ardından yatırımlardaki artışla iyi bir grafik çizen limanların ağırladığı gemi sayısı bu yılın ilk sekiz aylık döneminde 47 bini geçerken elleçlenen konteyner ise 5 milyon 838 bin TEU olarak kayıtlara geçti.
Deniz Ticaret Genel Müdürlüğü’nün istatistiklerine göre, geçen yılın aynı döneminde 5 milyon 359 bin TEU’luk yük taşınmıştı.
Yaşanan artış her ne kadar küçük olsa da 2016 yılının olağanüstü ortamında önemli bir gösterge olarak kabul ediliyor. Türkiye limanlarında elleçlenen toplam yüklere bakıldığında ise son 10 yıldır konteyner taşımacılığının yüzde 10,5 civarı büyüdüğü görülüyor. Önümüzdeki süreçte konteyner taşımacılığının özellikle transit geçişler ve yeni yatırımlarla daha da yükseleceği belirtiliyor.
HEDEFE AKTARMALARLA ULAŞILACAK
Türkiye limanlarında 32 milyon TEU’luk konteyner elleçleme hedefine işaret eden İMEAK Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Yusuf Öztürk, Türkiye’nin bu hedefe aktarma yüklerinden daha fazla pay almasıyla ulaşabileceğini kaydediyor. Uzakdoğu ile Avrupa uluslararası konteyner gemi hattının üzerindeki stratejik konumu göz önüne alındığında Türkiye'deki limanların transit geçişlerde payını artırması hayati öneme sahip.
Henüz limanlarımızda taşınan 8 milyon TEU’luk yükün yaklaşık 2 milyon TEU’luk bölümü transit geçişi kapsıyor olsa da, özel sektörün mevcut limanlarında mega gemileri kabul etmek için iskelelerini uzatıp yanaşma yeri derinliklerini artıracak yatırımlara yönelmiş olmaları, sektörün büyüme potansiyeline önemli katkı sunacak gelişmeler olarak değerlendiriliyor.
BÜYÜYEN GEMİLER YÜKÜ ARTIRIYOR
Daha önce dünya ticaret hacmi için bu yıl yüzde 4,1 büyüme beklentisi açıklayan IMF bu beklentisini yüzde 3,4’e çekmiş olsa da, deniz taşımaclığı ve limancılıkta geleceğe dönük pozitif bir gelişme öngörülüyor. Bunun en büyük nedeni olarak deniz taşımacılığında büyüyen gemi boyutları ve taşımacılıkta deniz yolunun payını artırması gösteriliyor. Dünya ticaretinde denizyoluyla yapılan mal sevkiyatının artışı gemi boyutlarının büyümesine paralel bir grafik çiziyor.
2008 yılında dünyada deniz yoluyla taşınan yük miktarı 8,5 milyar ton iken bugün bu rakam 11 milyar tonu gördü. Bu rakam dünya limanlarında elleçlenen yük miktarının yaklaşık 700 milyon TEU kontey-nere yaklaştığını gösteriyor. 2017 yılı sonrasında 21 bin TEU, 2020’de ise 24 bin TEU kapasiteli 456 metre uzunluğunda gemilerin denizlerde yol almasıyla bu rakam daha da büyüyecek.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Denizcilik Meclis Başkanı Erol Yücel, deniz ticaretine dair yapılan tahminlere göre 2020 yılında limanlarda elleçlenen konteyner sayısının 1 milyar TEU’ya ulaşmasının muhtemel olduğunu söylüyor.
GÖZLER ALTYAPI YATIRIMLARINDA
Zayıf yük talebi ve düşük navlun fiyatlarının yarattığı baskının küresel taşımacılıkta ciddi sarsıntılara yol açtığına işaret eden İMEAK Deniz Ticaret Odası İzmir Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı Yusuf Öztürk, olumsuz havanın limanlar üzerinde baskı yaratmasına rağmen gerek limanlara gerekse gemilere maliyeti düşürmek amaçlı yapılan yatırımların sektörü canlı tuttuğunu söylüyor.
Bu noktada uluslararası sularda yüzen gemilerdeki büyümenin taşımacılık maliyetlerini düşürmekle birlikte limanlara aynı ölçüde olumlu bir maliyet etkisi getirmediğini söylemek gerekiyor. Gemi ebatları büyüdükçe rıhtım uzunluğu ve derinlik ölçüleri yetmeyen birçok limanda ek yatırım ihtiyacı ortaya çıkıyor.
ÇIKIŞ 2017DE
Uluslararası terminal işletmecileri arasında 15’inci sırada yer alan ve 2025’e kadar dünyada ilk 10 liman işletmecisi arasına girmeyi hedefleyen Yıldırım Şirketler Grubu’nun icra kurulu başkanı Yüksel Yıldırım da yatırımların artacağına işaret ediyor. Büyüyen gemi boyutlarıyla birlikte limanların kapasitelerinin genişletilmesi yatırımlarının yanı sıra satın alma ve birleşmelere de dikkat çeken Yıldırım, “Bu yıl dibe vurma yılı, 2017 yılında ise satın alma birleşmeler olur, sonrasında da çıkış başlar” diye konuşuyor.
MARPORTKAPASİTE YATIRIMLARINA 110 MİLYON DOLAR
Yurtiçinde Marport ve Autoport, KKTC'de Adaport, İtalya'da ise Terminal del Golfo yatırımlarıyla liman işletmeciliği sektöründe faaliyet gösteren Arkas Holding, sektöre yatırımlarını sürdürüyor. Türkiye'nin rekortmen limanlarından Marport'ta bir dizi yatırıma imza atan grup, kapasite artışına yönelik girişimlerini sürdürüyor. Grup, şu anda yıllık 2 milyon TEU kapasiteye sahip olan limanların mevcut kapasitesini, 110 milyon dolarlık yatırımla gerçekleşecek tevsi projesiyle 2016'nın son çeyreğinde 2,3 milyon TEU'ya çıkaracak.
Marport'ta terminal saha altyapısı, rıhtım uzunluğu ve sürekli devam eden ekipman yatırımlarıyla konteyner gemilerine hızlı hizmet verebilen bir yapıda olduklarını söyleyen Arkas Holding Liman ve Terminal İşletmeleri Grup Başkan Yardımcısı Özgür Kalelioğlu, 2015'te 1 milyon 585 bin TEU elleçleyerek konteyner limanları arasında Marmara Bölgesi'nde yüzde 31 ve Türkiye genelinde yüzde 19 pazar payıyla birinci sırayı aldıklarını kaydediyor. 2016 yılında da büyümeye devam edeceklerini anlatan Kalelioğlu, yılı 1 milyon 738 bin TEU elleçlemeyle kapatmayı planladıklarını dile getiriyor.
Özgür Kalelioğlu, bu konuda şunları söylüyor: "Dünyada gemi boyları hızla büyüyüp kapasiteleri artıyor. Türkiye'ye gelen en büyük konteyner gemileri olan 399 metre uzunluğundaki 16 bin TEU ve üzeri kapasiteli gemilere limanımızda hizmet verebiliyoruz. Marport olarak çağdaş liman yerleşim planı uygulamaları, en gelişmiş teknolojiye sahip ekipman ve terminal işletim sistemi bakımından Türkiye'de birçok ilke imza attık. Elleçlenen yük hacmi bakımından Türkiye'nin en büyük özel konteyner limanı olarak öne çıkıyor ve ülkemizin dış ticaretinde önemli rol oynuyoruz."
EVYAPPORTYILI BÜYÜMEYLE KAPATACAK
Liman işletmeciliği sektöründe 2003 yılından bu yana faaliyet gösteren Evyapport, bu yıl büyümesini sürdürecek. Geçen yıl konteyner terminallerinde elleçlenen 605 bin TEU ile Türkiye genelinde lokal yükler kapsamında dördüncü sırada yer alan Evapport'ta yıl sonuna kadar taşınan yük trafiğinin yüzde 8-10 arasında büyümesi planlanıyor.
Doğu Marmara Bölgesi'nde 2015 yılında gerçekleşen konteyner trafiğinin yüzde 54'lük payının Evyapport üzerinden işlem gördüğünü kaydeden Evyapport Genel Müdürü Sıtkı Tankurt, bu yılın ilk sekiz aylık sürecinde limanlarında 463 bin TEU konteyner elleçlemesi gerçekleştirdiklerini ifade ediyor. Planlamalara göre yılı yüzde 8-10 aralığında büyümeyle tamamlamayı öngördüklerini belirten Tankurt, hizmet verdikleri konteyner ve tank terminali alanında Doğu Marmara Bölgesi'nde lider konumda olduklarını ve her yıl artan elleçleme rakamlarıyla büyümeye devam ettiklerini ifade ediyor.
Büyümelere kapı aralayan ve geçen iki yıllık süreci kapsayan yatırımlar gündeminin oldukça yoğun geçtiğini söyleyen Sıtkı Tankurt, bölgedeki hacmin gelişimi ve sektördeki yenilik ve gelişmeleri analiz ederek, hem sistem-teknoloji hem de ekipman ve saha alanında çok ciddi yatırımları hayata geçirdiklerini anlatıyor. Tankurt, "Önümüzdeki dönemde bu yöndeki yatırımların talep noktasında karşılığını izlediğimiz ve yeni ihtiyaçları analiz etmeye devam ettiğimiz bir süreç olacak. Yakın gelecekte parsiyel yüklere yönelik kapalı depo yatırımı gündemde olacak” diyor.
APM TERMINALS EGE'NİN EN BÜYÜĞÜ OLACAK
Beş kıtada 69 ülkede faaliyet gösteren ve 72 liman işletmesi olan APM Terminals, Türkiye'deki ilk yatırımını İzmir Aliağa'da yapıyor. İki fazdan oluşan limanın ilk faz yatırımı 420 bin TEU kapasiteye sahip olacak. Bu yılın sonunda ikinci fazın tamamlanmasıyla kapasitesi 1,3 milyon TEU'ya ulaşacak. Böylece Ege Bölgesi'nin en büyük konteynır terminali haline gelecek.
Yatırımı devam eden limanın 16 bin TEU kapasiteli son nesil gemilere de hizmet vereceğini aktaran APM Terminals İzmir Genel Müdürü Mogens Wolf Larsen, tam otomatik kapı, ileri teknoloji vinçler, açık ve kapalı alanlarda konteyner hareketlerini anlık yönetebilen akıllı sistemlerle verimliliği ön plana koyduklarını söylüyor. 2015 yılında dünya genelinde elleçlediği 36 milyon TEU Konteynırla 4,21 milyar dolar ciroya ulaşan şirketin yatırım çalışmaları devam eden dokuz şirketiyle dünya
liderliğinde ilerlediğini söyleyen Mogens Wolf Larsen, Türkiye'nin kendileri için öncelikli ülkeler arasında yer aldığını ifade ediyor. Türkiye'nin konumunun uluslararası ticaret ve bölgesel lojistik merkez olma fırsatını da beraberinde getirdiğimi aktaran Larsen, "İzmir Aliağa'daki yatırımımız Türkiye'deki ilk girişimimiz olacak. Şirket olarak özellikle Marmara Bölgesi ve İstanbul yakınlarında arayışlarımız devam ediyor.
Konteynır dışı terminal işletmeciliğine yönelik çalışmalarımız da yoğun bir şekilde sürüyor. Aliağa'daki ilk liman yatırımımızı Türkiye'deki en iyi ve en başarılı terminal işletmesi yapmayı hedefliyoruz" diye konuşuyor.
Öte yandan son yıllarda Türkiye'nin dış ticaretinin büyümesinin liman işletmeciliği sektörünü de öne çıkardığını belirten Mogens Wolf Larsen, bunun mevcut limanlardaki kapasite artışının yanı sıra kendileri gibi uluslararası liman işletmecilerinin Türkiye yatırımlarını da pozitif etkilediğini ifade ediyor.