2016 yılındaki enerji yatırımlarının yaklaşık yüzde 40’ını yenilenebilir enerji santralleri oluşturdu. Sektörde bu oranın önümüzdeki yılda da devam edeceği görüşü hakim bulunuyor.
ÖZLEM BAY YILMAZ
obay@ekonomist.com.tr
Türkiye enerji sektöründe yaşanan hareketlilik 2016 yılında da sürdü. Güneş enerjisinde 544 MW, rüzgar enerjisinde 844 MW, hidroelektrikte ise 648 MW’lık yeni kurulu güç devreye girdi. 2015 yılı sonunda 73,1 bin MW olan Türkiye elektrik kurulu gücü 2016 kasım sonu itibariyle 78,6 bin MW’a ulaştı. Yıl sonunda kurulu gücün 79 bin MWa ulaşması bekleniyor.
Son dönemde elektrik talebindeki artışın yavaşlaması nedeniyle 2017 yılında devreye girecek elektrik santrallerinin 2016 yılına göre daha az olacağı, yine de 2017 yılı sonunda Türkiye elektrik kurulu gücünün 82 bin MW seviyesinin üstüne çıkacağı öngörülüyor.
Enerji sektörü yoğun yatırım yapılan bir sektör. Önümüzdeki yıllarda da bu seyir artan talep ile birlikte devam edecek. Öyle ki, 2016 yılında kasım sonu itibariyle 5 bin MW'ın üzerinde elektrik kurulu gücü devreye girdi. Önümüzdeki bir yıllık dönemde de 3 bin MW'ın üzerinde yatırımın devreye girmesi bekleniyor.
2016 yılındaki enerji yatırımlarının yaklaşık yüzde 40’ını yenilenebilir enerji santralleri oluşturdu. Sektörde bu oranın önümüzdeki yılda da devam edeceği görüşü hakim.
DOĞALGAZDA GELİŞMELER
Türkiye'de ilk kez kullanılacak olan FSRU (yüzer depolama ve yeniden gazlaştırma ünitesi) ocak ayında Aliağa’da hayata geçirilecek. Bununla birlikte, artırılan doğal gaz depo ve LNG terminal kapasiteleriyle kaynak çeşitliliği zenginleştirilecek ve doğal gaz arz güvenliği güçlendirilmiş olacak.
FSRU'daki çalışmalarda sona gelindiğini belirten Global Energy Research Partners Araştırma ve Strateji Direktörü Emin Emrah Danış, sözlerine şöyle devam ediyor: “FRSU ile Türkiye'nin günlük doğal gaz arz kapasitesi 20 milyon metreküp artacak ve başta kış aylarındaki talebin karşılanması olmak üzere arz güvenliğine büyük katkı sağlanacak.
2017’de doğal gazda önemli projelerden birisi de devreye alınacak olan Tuz Gölü yer altı depolama tesisi olacak. 500 milyon metreküp depolama kapasiteli tesisin ikinci 500 milyon metreküplük fazının ise 2019’da devreye alınması bekleniyor.”
Sektörde 2017 yılında mevcut gaz deposu ve LNG terminallerinin kapasitelerinde de artış bekleniyor. Ayrıca doğal gaz spot piyasasının oluşturulması için EPİAŞ’ın ilgili çalışmaları yürüttüğü de biliniyor.
Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) yönetmeliği ile yenilenebilir enerji ile elektrik üretim kapasitesinin hızlı artışının yanı sıra ekipman üretiminin de yerlileştirilmesi hedefleniyor. İlk olarak Konya-Karapınar’da bin MW güneş yatırımı için Şubat 2017’de ihale yapılacak. Diğer alanlar için de ihalelerin kısa vadede gerçekleşmesi öngörülüyor.
YERLİ KÖMÜR KULLANILACAK
Ayrıca 2016’da yerli kömür kaynaklarının kullanımına da öncelik verildi. 2016 Ağustos-Aralık döneminde TETAŞ'ın toplam kurulu gücü 6 GW olan 15 yerli kömür santralinden elektrik satın alacağı açıklandı. TETAŞ'ın yerli kömürden elektrik üreten şirketlerden fiyat garantili enerji alımı 2017 yılı için de aynı şekilde devam edecek.
Aksa Enerji CEO’su Cüneyt Uygun, bu destek mekanizmalarının artmasıyla önümüzdeki dönemlerde Türkiye'nin en önemli yerli kaynağı olan kömürden enerji üretiminin artmasını umduklarını belirtiyor. Uygun, “Yıl içerisinde düşük fiyatlar dolayısıyla zor günler geçiren doğalgaz santrallerinin kapanmasını önlemek ve arz güvenliğini sağlamak üzere çalışmalar yapıldığını da biliyoruz. Belli aşamalara gelen bu çalışmaların 2017 yılında tamamlanması söz konusu olabilir” diye konuşuyor.
Ayrıca, yerli kömür sahalarının değerlendirilmesi amacıyla linyit sahalarının özelleştirilmesinin de önü açıldı. Yakında Çayırhan linyit sahası ile başlayacak olan özelleştirmelerin devam etmesi bekleniyor.
ULUSLARARASI PROJELER
YEKA ve yerli kömür kaynaklarının özelleştirilmesi ihaleleriyle sadece yerli değil uluslararası yatırımcıların da ilgilendiği biliniyor. 2017 yılında yapılacak bu ihalelerde uluslararası şirketlerin ve yerli-yabancı ortaklıklarınöne çıkması bekleniyor.
Enerjide uluslararası bağlamda da öne çıkacak projeler söz konusu. Türk Akımı Anlaşması ile birlikte yeni doğal gaz boru hattının yapımına kısa vadede başlanması ve Akkuyu Nükleer Enerji Santrali projesine ait gelişmelerin önümüzdeki yılda ivme kazanması bekleniyor. 2018 yılında ilk gaz akışının gerçekleştirilmesi planlanan TANAP projesinde de ilerlemelerin devam etmesi öngörülüyor.
Doğu Akdeniz’de keşfedilen Tamar ve Leviathan doğal gaz sahaları ile birlikte İsrail’in gelişmiş piyasalara doğal gaz sağlamak istediği biliniyor. 2019 yılının sonu itibariyle gaz üretmeyi hedefleyen İsrail şirketleri için 2017, bu doğal gazın hangi pazarlara sunulacağının netleşeceği önemli bir yıl olacak. Bu kapsamda Türkiye hem yüksek gaz talebi hem de Avrupa ülkeleri ve İsrail arasındaki konumu ile büyük önem kazanıyor.
25 İŞLEM GERÇEKLEŞTİ
Öte yandan enerji sektöründe 2016 yılı kasım ayı itibariyle 25 adet birleşme ve satın alma işlemi gerçekleşti. Değeri açıklanan işlemlerin hacmi 1,3 milyar dolar civarında oldu.2016 yılında gerçekleşen özelleştirme işlemlerinin hacmi 1 milyar dolar tutarında gerçekleşti. Değeri açıklanmayan işlemler de dikkate alındığında işlem hacminin 2,3 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.
Deloitte Türkiye Enerji ve Doğal Kaynaklar Endüstrisi Lideri Elif Düşmez Tek, Türkiye'de son beş yılda gerçekleşen birleşme ve satın alma işlemleri incelendiğinde, enerji sektörünün işlem hacmine katkısının her yıl yüzde 30'un üzerinde olduğunun gözlendiğini ifade ediyor. Tek, işlem adedi olarak bakıldığında ise her yıl 30-40 işlem olduğunu söylüyor.
YATIRIMLAR ARTACAK
2016 yılında elektrik dağıtım sektörüne ise 3,6 milyar TL seviyesinde yatırım yapıldı. 2017 yılında bu rakamın 4,1 milyar TL seviyesinde olması bekleniyor. Enerji sektörünün her alanında yatırımlar devam ediyor.
Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı'nın beklentilerine göre, Türkiye'nin büyüyen enerji talebini karşılamak için gerekli toplam yatırım miktarının, geçtiğimiz 10 yılda yatırıma yönlendirilen tutarın iki katını aşarak 110 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor.