DR. ORHAN KARACA
okaraca@ekonomist.com.tr
Oysa bu borç daha şubat ayında 900 milyar TL'nin altındaydı. Şubat ayında 897 milyar TL olan merkezi yönetim borç stoku beş ayda 113 milyar TL artış gösterdi.
İşin kötüsü, merkezi yönetim borç stokunda ağustos ayında son beş aydakinden de daha fazla artış çıkacak. Tahminlerimize göre, ağustos ayına ilişkin veriler yayınlandığında, merkezi yönetim borç stokunun 1 trilyon 150 milyar TL'nin üzerinde bir değer aldığını göreceğiz.
PATLAMANIN NEDENİ
Merkezi yönetim borç stokundaki bu patlamanın arkasında döviz kurlarındaki sıçrama yatıyor. Döviz kurları yükseldikçe hükümetin döviz cinsinden borçlarının TL karşılığı da artıyor.
Yaptığımız hesaplara göre, hükümetin şubat ayında 93 milyar dolar civarında dış borcu vardı. Bu dış borcun TL karşılığı ise o sıradaki 3,78 TL'lik dolar kuru üzerinden 353 milyar TL ediyordu.
Aradan geçen sürede hükümetin dış borcu döviz cinsinden bir miktar azalıp temmuz ayında 90 milyar dolar civarına indi.
Ancak temmuz ayı sonunda dolar kuru 4,89 TL'ye kadar çıkınca bu dış borcun TL karşılığı 438 milyar TL'yi buldu. Buna göre hükümetin dış borç yükünde beş ayda yaşanan artış 85 milyar TL olarak hesaplanıyor. Bu artış da tamamen kur etkisinden kaynaklanıyor.
Ağustos ayında kurlarda son beş aydakinden de daha fazla yükseliş yaşandı. Merkez Bankası'nın ay sonlarına ilişkin resmi kurlarına göre, şubat sonu ile temmuz sonu arasında dolar kuru 1,10 TL artış gösterirken, temmuz sonu ile ağustos sonu arasındaki artış ise 1,52 TL'yi buldu. Bildiğimiz kadarıyla, merkezi yönetimin döviz cinsinden borçlarının TL'ye çevrilmesinde,
Merkez Bankası'nın ayın son iş gününe ait resmi döviz kurları kullanılıyor. Merkez Bankası'nın verilerine göre 31 Ağustos'taki dolar alış kuru ise 6,41 TL oldu.
Ağustos ayında hükümetin dış borcunun yine 90 milyar dolar dolayında kalacağını varsayarak bir hesap yaparsak, bunun TL olarak karşılığı 577 milyar TL'yi buluyor.
Bu da hükümetin dış borç yükünün sadece bir ayda kur etkisi yüzünden 138 milyar TL artması anlamına geliyor. Bu hesapla beş aylık artış ise 224 milyar TL'ye ulaşıyor.
Bu durumda ağustos ayında iç borcun yerinde saydığını varsaysak bile karşımıza 1 trilyon 150 milyar TL dolayında bir merkezi yönetim borç stoku çıkıyor. Büyük ihtimalle ağustos ayında iç borçlarda da bir miktar yükseliş çıkacaktır. Bu nedenle ağustos ayında merkezi yönetim borç stokunun 1 trilyon 150 milyar TL'yi aştığını tahmin ediyoruz.
ETKİSİ NE OLUR?
Hükümetin dış borçlarının ödemesinin belli bir vadesi olduğu için borç stokunda kur etkisiyle yaşanan bu sıçrama elbette kamu maliyesinde hemen bir çöküşe yol açmayacak. Ancak hükümet vadesi gelen dış borçlarının ana para ve faiz ödemeleri için artık daha çok TL'ye ihtiyaç duyacak.
Bütçedeki faiz ödemeleri bu nedenle hedeflenenden daha fazla artacak. Bu da iç borçlanma ihtiyacını arttıracak. İç borçlanmadaki artış da faizlere ve dolayısıyla ekonomideki büyümeye olumsuz etki yapacak.
Döviz kurlarındaki sıçrama hükümetin borç yükünü nasıl arttırıyorsa döviz cinsinden borcu olan şirketlerin borç yükünü de aynen öyle arttırıyor. Bu artış hükümeti yıkmayabilir ama özel sektörü çok zor durumda bıraktığı muhakkak.
Özel sektör de vadesi gelen dış borçlarını ödemek için artık daha önce öngördüğünden çok daha fazla TL'ye ihtiyaç duyuyor. Bazıları bu durumu yatırım projelerini erteleyerek ve harcamalarını kısarak atlatabilir. Bazıları için ise işler daha da kötüye gidebilir.