AYŞEGÜL SAKARYA PEHLİVAN
asakarya@ekonomist.com.tr
Ziylan gibi büyük üreticiler kendi yatırımlarını yaparken, alım yapan markalar da tedarikçilerini yatırıma yönlendiriyor. İç pazardaki üretimi artırmak için yaklaşık iki yıl önce ayakkabı ithalatına getirilen ek vergi, yerli ayakkabı sanayicisine yaradı.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
2014 ağustos ayından bu yana sektörde 1 milyar dolarlık yeni yatırım yapıldığı tahmin ediliyor. Ayakkabı sektöründe işletmelerin yüzde 75’i KOBİ statüsünde üretim yapıyor. Özellikle KOBİ statüsünde olan işletmeler ithalata getirilen ek vergiyle birlikte hızla üretimi artırmak için yatırımlara başladı. Bu yatırımların arkasında alımını iç pazara döndüren yerli ve yabancı şirketlerin büyük katkısı var. Zira Ziylan, LC Waikiki gibi pek çok büyük şirket, üreticileri alım garantisi hatta finans desteğiyle yatırıma teşvik ediyor.
FİNANSMAN SAĞLIYOR
Vergiden önce ürünlerinin yüzde 45’ini iç piyasadan alan Ziylan Grubu, bugün bu oranı yüzde 90’lara çıkardı. 2,5-3 milyon çiftle Türkiye’nin en olan Ziylan Grubu, aynı zamanda 300 civarında tedarikçiyle çalışıyor. Yıllık 30 milyon çift ayakkabı satan ve her yıl yüzde 35 büyüyen grup, kendi üretimini artırırken tedarikçilerine de yatırım yapmaları için destek oluyor. Urfa’da kurduğu tesiste günlük 8 bin çift üretim yapan şirket, önümüzdeki iki yılda bu rakamı 20 bine çıkarmayı hedefliyor. Tesis için yapılan yatırımın 80 milyon dolara ulaşması bekleniyor.
Ziylan Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ziylan, tedarikçilerle tek tek görüştüklerini söylüyor. Ziylan, “Finansmana ihtiyacı varsa ve bankadan alamıyorsa tüm tedarikçilerimizi fonlamaya hazırız. Tedarikçilerimize, beş yıl vadeli 1 milyon dolarlık destek vereceğiz. Bir kısmıyla büyük şehirlerden çıkıp teşvikli Altıncı Böl-ge’ye yatırım yapmaları konusunda konuşuyoruz. Bir yıl içinde bu şekilde 40’ın üzerinde üreticiyle anlaşmayı planlıyoruz” diyor.
İHRACATI DA ARTIRACAK
Kısa bir süre önce Alman markası Reno’yu satın alan Ziylan Grubu, Re-no’nun satışını yapacağı 25 milyon çift ayakkabının 10 milyon çiftinin üretimini üç yıl içinde Türkiye’ye kaydırmayı planlıyor. 200 milyon Euro ihracat hedeflediklerini söyleyen Mehmet Ziylan, “Dolayısıyla, Türkiye’de ayakkabı üreticileri ve ayakkabı yan sanayi, istihdam ve üretim gücü anlamında da büyük bir ilerleme sağlayacak” diye konuşuyor.
Ayakkabı üreten şirketler de pazardaki büyüme trendi doğrultusunda yeni yatırım yapıyor. Bursa’da bulunan Şato Ayakkabı bunlardan biri. Talep doğrultusunda yatırıma soyunan şirket, 20 bin metrekarelik biralanda günlük 18 bin çift üretim kapasitesi olan bir tesis kurdu.
ALIM GARANTİSİ VERİYOR
Türkiye genelinde 110 mağazası bulunan Hummel, 2014 yılında getirilen vergi öncesinde tamamen ithalat yaparken, bugün ürünlerinin yüzde 85’ini iç pazarda ürettiriyor. Hummel Türkiye Ortağı ve CEO’su Zeynel Akbulut, sadece Türkiye’de üretimi olmayan performans ayakkabılarını yurtdışından getirdiklerini söylüyor. Yıllık 1,5 milyon çift ayakkabı satan şirket, 2020’ye kadar bu rakamı 3 milyon çifte çıkarmayı planlıyor. Tedarikçilere alım garantisi vererek yatırıma teşvik ettiklerini söyleyen Akbulut,
“Bu yıl verdiğimiz alım garantisini yüzde 50 artırdık. Bir bantta çalışırken bu rakam beşe çıktı. Tedarikçilerimiz de bu doğrultuda yeni yatırımlar yapıyor" diyor. 2016 sonuna kadar 2,5 milyon çift ayakkabı satmayı hedefleyen Derimod da yerli üretime yönelen şirketlerden biri.
Son yıllarda attığı adımlarla alımını iç piyasaya kaydıran şirket, 2014 yılından itibaren bunu hızlandırdı. 2014’te yüzde 35 olan ithal oranı yüzde 20’ye kadar geriledi. İç piyasada üretim talebinin her geçen gün arttığına dikkat çeken Derimod Yönetim Kurulu Başkanı Ümit Zaim, yerli üreticilerin bu doğrultuda kapasite artışına gittiğini söylüyor.
YÜZDE 20 ARTIŞ YAPACAK
21 şehirde, 52 mağazası bulunan Ayakkabı Dünyası ise toplam satın almasının yüzde 65’ini yurtiçinden yapıyor. Bu yıl 12 yeni mağaza daha açarak yüzde 45 büyümeyi hedeflediklerini belirten Ayakkabı Dünyası CEO’su Uygar Turcan, büyüme planları doğrultusunda iç pazar alımlarını artırdıklarını söylüyor. 2015 yılında yurtiçinden yaptığı satın almayı yüzde 15 arttıran şirket, 2016 yılında ise bu alanda yüzde 20 artış hedefliyor.
Yılda ortalama 1,6 milyon adet ayakkabı ve çanta satan İnci Deri’nin yaptığı ithalat, 2014 yılından bu yana yüzde 65 geriledi. İnci Deri Yönetim Kurulu Başkanı Ali Murat Kızıltaş, “80 civarında tedarikçi ile çalışıyoruz. Sektörde orta büyüklükteki üreticilerin hızlı bir büyüme sürecine girdiğini söyleyebiliriz" diye konuşuyor.
Sadece ayakkabı markaları değil hazır giyim odaklı ancak mağazasında ayakkabı satan şirketler de ithalatı azaltıyor. Bünyesinde İpek-yol, Machka ve Twist markalarını bulunduran İpekyol Grubu da ithal ayakkabı oranını düşürüyor. İpekyol, Machka ve Twist CEO’su Uğur Ayaydın, “Geçen yıla kadar ayakkabıyı yüzde 100 ithalat yaparak tedarik ederken, şu anda bu oran yüzde 70 ithal ve yüzde 30 iç piyasa satın alması olarak devam ediyor. Burada yerlinin payını yüzde 50’ye çıkarmak istiyoruz. Bazı üreticilerle üretim projeksiyonları yaparak, yatırım yapmalarını teşvik ediyoruz" diyor.
İHRACATTA HEDEF BÜYÜTTÜ
Ayakkabıya 2014 yılında getirilen ek vergi ithalatı azaltıp yerli üretimi destekledi ama ihracatta işler pek iyi görünmüyor. Son iki yılda ihracatta gerileme yaşandı. Ancak 2016’nın ilk dört ayında ihracatta geçen yıla göre yüzde 3,5 artış yaşanması, sektörü biraz umutlandırdı.
Tüm bu gelişmelerin ihracata da olumlu yansıması bekleniyor. İlk dört aydaki ihracat 275 milyon dolar oldu. 2016 sonuna kadar 800 milyon dolarlık ihracat hedefi koyduklarını söyleyen Türkiye Ayakkabı Sanayicileri Derneği (TASD) Başkanı Hüseyin Çetin, son iki yıldır küçülen ayakkabı ihracatının bu yıl ibreyi yeniden yukarı çevirdiğini belirtiyor.
Türkiye’nin ayakkabıda en büyük pazarları listesinde Irak ilk sıradaki yerini koruyor. Irak’ı Almanya ve Suudi Arabistan izliyor. 2013’e kadar Türkiye’nin en büyük ayakkabı pazarı olan Rusya ise dördüncü sırada yer alıyor. İhracatı artırmak için yeni pazarları araştıran sektör, önümüzdeki dönemde Amerika ve Çin pazarlarına odaklanmayı planlıyor.
AYAKKABICILAR SANAYİ BÖLGESİ YOLDA
Türkiye İhracatçılar Meclisi'nin (TİM) öncülüğünde Şanlıurfa Üçüncü Organize Sanayi Bölgesi'nde kurulması planlanan Ayakkabıcılar Sanayi Bölgesi'nde yeni gelişmeler var. Kümelenme yöntemiyle oluşturulacak olan bölgede başlangıçta günde 40-50 bin çift, uzun vadede ise günde 100 bin ayakkabı üretilmesi hedefleniyor. Burada 15 bin yeni istihdam yaratılacak. 25 firmanın öncülüğünde yapılan projenin altyapısı bitmiş durumda. Tesisin üst yapılanması için ihaleye çıkılması bekleniyor.