İsteğe bağlı sigorta nedir? Prim tutarları ve hesaplama örneği

23 Şubat 2021
İsteğe bağlı sigorta nedir? Nasıl başvurulur? İsteğe bağlı sigorta primleri ne kadar? EY Türkiye Sosyal Güvenlik ve İş Hukuku Hizmetleri Direktörü Dr. Hakkı Demirci ve EY SGK uzmanı Selin Koyunlu isteğe bağlı sigorta hakkında tüm merak edilenleri yanıtladı.  

İsteğe bağlı sigortalılık nedir?


İsteğe bağlı sigorta; kişilerin isteğe bağlı olarak prim ödemek suretiyle uzun vadeli sigorta kollarına ve genel sağlık sigortasına tâbi olmalarını sağlayan bir sigorta uygulamasıdır. Bu uygulamadan yararlanan bireyler, uzun vadede belli koşulları yerine getirmeleri durumunda, hayatları boyunca kendileri; ölümleri halinde ise, varsa hak sahipleri, zorunlu sosyal sigortanın uzun dönemli sigorta kollarının sağladığı tüm sigorta yardımlarından isteğe bağlı sigortalılık yoluyla yararlanma hakkını elde etmektedir.

Yararlanma Şartları Nelerdir?


İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için ( ikili sosyal güvenlik sözleşmelerinden doğan haklar saklı kalmak üzere) Türkiye'de ikamet edenler ile Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk vatandaşlarından aşağıdaki şartlar aranır:

a) 5510 sayılı Kanuna tâbi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmamak (Banka sandıkları dahil)

b) 4/a kapsamında sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içinde 30 günden az çalışmak yada tam gün çalışmamak

c) Kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olmak,

d) 18 yaşını doldurmuş bulunmak,

e) İsteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma başvuruda bulunmak.

İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için T.C. vatandaşı olma şartı yoktur. Yasal olarak Türkiye’ de ikamet etme şartı vardır. Ölüm sigortasından gelir/aylık alanlar isteğe bağlı sigortalı olabilir. Yine kendi sigortalılığı nedeniyle gelir (aylık değil) bağlanmış olanlar isteğe bağlı sigortalı olabilirler.

Türkiye ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçilerinden isteğe bağlı sigortalılık talebinde bulunanlardan Türkiye'de ikamet şartı aranmamaktadır. İkili sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanan örneğin Fransa, İngiltere, İsveç, İsviçre’de bulunanlardan ikamet şartı aranmamaktadır.

5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (a), (b) ve (e) bentlerine tabi olan (tüm sigorta kollarına tabi olmayıp haklarında bazı sigorta kolları uygulanan sigortalılar) sigortalılık hali isteğe bağlı sigortalılık için engel teşkil etmez.

İsteğe bağlı sigorta başlangıcı ve sona ermesi


İsteğe bağlı sigortalılık, müracaatın Kurum (SGK) kayıtlarına intikal ettiği tarihi takip eden günden itibaren başlar. İsteğe bağlı sigortalılığın başladığı tarihten itibaren, aynı zamanda 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesine göre sigortalı olmayı gerektirecek çalışması bulunduğu tespit edilenlerin isteğe bağlı sigortalılıkları, 5510 sayılı Kanuna tabi sigortalılıklarının sona erdiği tarihi takip eden günden başlatılır. Bunların zorunlu sigortalılıkla çakışan sürede isteğe bağlı sigorta primi ödenmişse, bu süreye ilişkin ödedikleri isteğe bağlı sigorta primleri talepleri halinde ilgililere iade veya doğacak borçlarına mahsup edilir.

İsteğe bağlı sigortalılık;

  • İsteğe bağlı sigortalılığını sona erdirme talebinde bulunanların, primi ödenmiş son günü takip eden günden,

  • Aylık talebinde bulunanların, aylığa hak kazanmış olmak şartıyla talep tarihinden,

  • Ölen sigortalının ölüm tarihinden, itibaren sona erer.


Türkiye’de ikamet etmekte iken isteğe bağlı sigortalı olanlardan sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkede bulunanların isteğe bağlı sigortalılıkları aksine bir talep olmadığı sürece devam eder.

Nasıl-Nereye Başvurulur?


İlk defa isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenlerin e-devlet üzerinden veya “İsteğe Bağlı Sigorta Giriş Bildirgesi” ile ikametgahlarının bulunduğu yerdeki SGK ünitelerine başvurmaları gerekmektedir. Tekrar isteğe bağlı sigortalı olmak isteyenlerin ise talep dilekçesi ile müracaat etmeleri gerekmektedir.

SGK uygulamasına göre;

-Adi posta veya Kuruma doğrudan yapılan başvuru ve bildirimlerde, başvuru veya bildirimin Kurumun gelen evrak kayıtlarına intikal tarihi;

-Taahhütlü, iadeli taahhütlü, acele posta servisi, PTT Alo Post veya PTT Kargo ile yapılan başvuru ve bildirimlerde ise başvuru veya bildirimin postaya veya kargoya verildiği tarih; başvuru veya bildirim tarihi olarak kabul edilecek.

- 5434 sayılı Kanunun mülga 12 nci maddesi uyarınca isteğe bağlı iştirakçilik başvuruları, Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü Sigortalı Tescil Daire Başkanlığı Mithatpaşa Caddesi No:7 Sıhhıye/ANKARA adresine yapılacaktır.

İsteğe Bağlı Sigorta Primleri Ne Kadardır?


İsteğe bağlı sigorta primi, prime esas kazanç alt sınırı ile üst sınırı arasında sigortalı tarafından belirlenen prime esas kazancın %32’sidir. Bunun %20 si MYÖ, %12’ si genel sağlık sigortası primidir.

Ay içindeki çalışması 30 günün altında olanlar ile kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlardan ay içindeki çalışmasını 30 güne tamamlamak için isteğe bağlı sigortalı olanlar aynı zamanda işsizlik sigortası kapsamında olup, prim oranları toplam %35’ dir.

2021 yılı için ;

Günlük kazanç alt sınırı 119,25 TL- Aylık kazanç alt sınırı 3.577,50TL
Günlük kazanç üst sınırı 894,38 TLTL -Aylık kazanç üst sınırı 26.831,40 TL’dir.

Örnekler:

-5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendine göre sadece malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası primi ödeyenler;
1/1/2021 ila 31/12/2021 tarihleri arasında ödenebilecek isteğe bağlı sigorta primi aylık alt sınırı,119,25 TL x 30 x % 20 = 715,50 TL.

-Ay içinde 30 günden az çalışan veya tam gün çalışmayanlardan kalan sürelerinde isteğe bağlı sigortaya prim ödeyenler;

İşsizlik sigortası primi ödemek istemeyenler;

1/1/2021-31/12/2021 tarihleri arasında, Aylık kazanç alt sınırına göre: 119,25 TL x 30 x %32 = 1.144,80 TL(/30 x gün sayısı);

İşsizlik sigortası primi dahil ödeyecekler;

1/1/2021-31/12/2021 tarihleri arasında,

Aylık kazanç alt sınırına göre: 119,25 TL x 30 x % 35 = 1.252,13 (*) TL (/30 x gün sayısı),
Aylık kazanç üst sınırına göre: 894,38 TL x 30 x % 35 = 9.390,99 TL (/30 x gün sayısı),
ödeyeceklerdir.

Kendi adına ve hesabına tarımsal faaliyette bulunan ve esnaf muaflığından yararlanan isteğe bağlı kadın sigortalılar tarafından 2021 yılında ödenecek prim tutarı:119,25 TL x 28 x % 32= 1.068,48TL’ dir.

İsteğe bağlı sigortalılığın devamında belli süre prim ödememe halinde sigortalılığın sona ermesi uygulaması kaldırılarak, ait olduğu ayın primini en geç 12 ay içinde ödemeyen sigortalının o aya ait primini ödeme imkanı olmayacak, 12 ay geçmedikçe diğer aylara ait primlerini gecikme zammı ile ödenmesi imkanı ve talep veya ölüm dışında isteğe bağlı sigortalılık sonuçlandırılmayacaktır.

Bu 12 aylık süreden sonra ödenen primler iade edilir. İsteğe bağlı sigortalıların zorunlu sigortalılık nedeniyle prim borcunun bulunması halinde, isteğe bağlı sigortaya tâbi ödenen primler öncelikle zorunlu sigortalılık nedeniyle Kuruma olan borçlarına mahsup edilir.

Yurt Dışında Çalışan Türk İşçiler Bakımından İsteğe Bağlı Sigortalılık

5510 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin (g) bendi kapsamında Ülkemiz ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri bu kapsamdaki sigortalılıkları devam ettiği sürece isteğe bağlı sigortalı olabileceklerinden, bu sigortalıların takibinin doğru bir şekilde yapılabilmesini teminen sigortalı dosyaları önceden olduğu gibi sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde iş üstlenen işverenin işyeri sicil dosyasının işlem gördüğü sosyal güvenlik il müdürlüğü/sosyal güvenlik merkezinde bulunacaktır.

2020/21 Sayılı SGK Genelgesi‘nde yapılan değişikliklere göre Türkiye’de ikamet etmekte iken ikametini uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanan ülkelere (Fransa, İngiltere, İsveç ve İsviçre hariç) taşıyanların isteğe bağlı sigortalılığı ikametin yurt dışına taşındığı tarihten itibaren sona erecektir. Ancak ikametini uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelere taşıyanların isteğe bağlı sigortalılıkları sigortalının aksine bir talebi olmadığı sürece devam ettirilecektir.
Bu şekilde prim ödenen süreler 4/A kapsamında sayılır.

İşveren Yönünden Ay İçinde 30 Günden Az Çalışıp İsteğe Bağlı Sigortalı Olanların Bildirimi
Kanunun 50 nci maddesi ile ay içinde 30 günden az çalışan veya tam gün çalışmayanlar isteğe bağlı sigortaya müracaat etmeleri halinde kalan sürelerini isteğe bağlı sigortaya prim ödeyerek 30 güne tamamlama hakkına sahiptir.

Ay içinde 30 günden az çalışarak isteğe bağlı sigortalılık uygulamasından yararlanan sigortalılar aylık prim ve hizmet belgesindeki eksik gün nedeni 06 (Kısmi istihdam), 07 (Puantaj kayıtları), 17 (Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma), 12 (Birden fazla) ve 13 (Diğer) olanlar dikkate alınacaktır. Bu sigortalıların zorunlu sigortalılık süresinin isteğe bağlı sigortaya beyan ettiği gün sayısından az olması halinde, eksik ödemiş oldukları aylara ilişkin hizmet, prim farkını ödemeleri halinde dikkate alınacaktır. Zorunlu çalışmalarının beyan ettikleri gün sayısından fazla olması halinde ise fazla ödenen tutarlar prim borçlarına mahsup edilebileceği gibi talepleri halinde sigortalılara iade edilecektir.

Örnek. Aylık prim ve hizmet belgesinde her ay 12 gün çalışan ve eksik gün nedeni 06 (Kısmi istihdam) olan sigortalı, 25/5/2020 tarihinde ay içinde 30 günün altında olan süresini isteğe bağlı sigortalı olarak tamamlamak için müracaat etmiştir. Bu durumda sigortalının isteğe bağlı sigortalılığı 13/5/2020 tarihi itibariyle başlatılacaktır.

Bu şekilde prim ödenen süreler 4/A kapsamında sayılır.

İsteğe Bağlı Sigortalılık ile İlgili Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar



  • İsteğe bağlı sigorta primi ödenmiş süreler, malullük, vazife malullüğü, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile genel sağlık sigortası hükümlerinin uygulamasında dikkate alınır ve bu süreler 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalılık süresi olarak kabul edilir (istisnalar yukarıda belirtilmiştir).

  • İsteğe bağlı sigortalılıktaki prime esas kazançlar ile prim ödeme gün sayıları kısa vadeli sigorta uygulamalarında dikkate alınmaz.

  • İsteğe bağlı sigortalı olanlar, bakmakla yükümlü olunan kişi olsa dahi, 5510 sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılır ve genel sağlık sigortası primini de ödemekle yükümlüdürler.


 

BU HABERLER DE İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR
Dr. Hakkı Demirci




Diğer Yazıları