TALİP YILMAZ
tyilmaz@ekonomist.com.tr
29 Kasım-12 Aralık 2020 tarihli sayıdan
Pandeminin dünya ticaretine verdiği hasarlar, bunun yanında TL'nin döviz karşısında sert değer kayıpları, borsadan da görüldüğü üzere varlık değerlemelerinin düşüşü sonucunu beraberinde getirdi. Özellikle turizm gibi hizmet tarafında ağırlığı olan ailelerin listelerde gerilediğini gözlemledik.
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
Bu yıl listenin ilk üçünde Koç Ailesi, Şevket Sabancı ve Ailesi ile Erol Sabancı ve Ailesi yer almayı sürdürdü.Bu yıl listeye yeni giren isimler ise A101, Memorial gibi şirketlerde ortaklığı olan Turgut Aydın Holdingin sahibi Aydın Ailesi, Peak Games'in 1,8 milyar dolara satışında baş mimar olan Sidar Şahin ve MLP Sağlık'ın patronu Muharrem Usta oldu.
Yaklaşık 30 yıllık bir tarihe sahip olan Ekonomist dergisinin geleneksel ve en dikkat çekici araştırmalarından biri olan 'En Zengin 100'ün, 17'incisini hazırlandık. Bu yıl araştırmamızın en temel belirleyicisi, pandeminin ekonomi ve sektörler üzerindeki etkileri ve döviz kurlarındaki sert yükselişler oldu.
Özellikle kur tarafındaki sert yükselişlerin varlık değerleri üzerindeki olumsuz etkileri ile birlikte, geçen yıl 7 milyar dolar ve üstü seviyeden başlattığımız büyüklük kriterini bir basamak aşağı çekerek 6 milyar dolar ve üstü seviyesinden başlatmak durumunda kaldık.
NELER ETKİLİ OLDU?
Kur tarafına bakıldığında geçen yıl bu araştırmayı yaptığımızda dolar kurunu 5,75 seviyesinde almıştık. Kur, bu yıl döviz rezervlerinde erimeler ve Merkez Bankası'nın düşük faiz politikasının da etkisiyle 8,50 seviyelerine kadar çıkmıştı.
Kasım ayı içinde ekonomi yönetiminde yapılan değişiklikler ve Merkez Bankası'nın politikalarında sadeleşme ve faiz artırımı hamleleri ile dolar kuru 7,50 seviyelerine kadar gevşedikten sonra tekrar 8,00 seviyelerine yöneldi. Sonuçta döviz kurunda yüzde 40'a varan artışlar oldu.
Döviz kurundaki hareketlerin yanında Borsa İstanbul'un performansı da çalışmamızda belirleyici rol üstlendi. Geçen yıl 1.000 seviyelerinde olan endeks, bu yılki çalışmamızda ise 1.300 seviyesinin üzerinde. TL bazında yukarı performans olsa bile şirketlerin dolar bazında değerlemelerinde yüzde 10'ların üzerinde kayıplar söz konusu oldu.
Yine pandeminin en sert etkilediği özellikle hizmet sektöründe işleri olan iş insanları, sıralamamızda aşağı inerken, nakit varlığı olan, yurtdışı işlerinin cirodaki payı yüksek şirketler ile temel ihtiyaç sektörlerinde işi olanlar, yukarı yönlü hareket etti. Çalışmamızı varlık satışları, borç yeniden yapılandırma görüşmeleri etkiledi.
LİDERLER DEĞİŞMEDİ
Bu yılın listesine bakıldığında, üst sıralarda önemli bir değişiklik olmadığını söyleyebiliriz. Koç, araştırmamızın 17'inci yılında da en üstteki aile oldu. Şevket Sabancı ve Ailesi ile Erol Sabancı ve Ailesi listenin üst sırasındaki diğer önemli aileler olarak sıralandı.
Yurtdışı işleri yoğun olan, pandemiden daha az etkilenen aileler ile Hazine garantili kamu projeleri gerçekleştiren iş insanlarının listemizde daha yukarı seviyelere geldiği görüldü. Listenin üst sıralarında Murat Ülker ile kardeşi Özokur Ailesi'nin varlık satışlarının yanında Pladis işi nedeniyle yukarı yönlü hareket ettiği görülüyor.
Sasa'nın performasının da etkisiyle Erdemoğlu Ailesi'nin yanı sıra Tosyalı Ailesi, Mehmet Cengiz, Ahmet Çalık, Kurdoğlu Ailesi, Yahya Kiğılı gibi isimler bu yıl listede daha yukarıda yer buldular.
Bu yıl listeye yeni giren isimler ise Sidar Şahin, Turgut Aydın ve Muharrem Usta oldu. Burada şunu da belirtelim, bir aile o yıl listeden çıkmışsa, bu durum söz konusu ailenin servetini kaybettiği anlamına da gelmiyor. Aşağıdan gelen isimlerin gösterdiği performans, yukarıda bulunanları zorlayabiliyor.
ÇALIŞMA NASIL YAPILIYOR?
Bu çalışma yapılırken pek çok parametreye bakıyoruz. Öncelik verdiğimiz alan ise Borsa İstanbul. Şirketlerin piyasa değerlerini analiz ediyoruz. Çünkü Koç, Sabancı, Şahenk, Doğan, Eczacıbaşı, Yazıcı, Özilhan, Erdemoğlu gibi önde gelen ailelerin şirketlerinin bazıları Borsa İstanbul'da işlem görüyor.
Burada ailelerin sahip olduğu hisse oranlarının piyasa değerlerine bakıyoruz. Bu şirketler, benzer şirket karşılaştırmalarında da önemli bir veri kaynağı olarak kabul görüyor. Ailelerin geçmiş yıllara ait büyümeden kaynaklanan kâr birikimlerini de unutmamak gerekiyor.
Özellikle listenin ön sıralarındaki ailelerin şu anda işin başında ikinci, üçüncü kuşak temsilcileri bulunuyor. Bu ailelerinin uzun yıllara dayanan servet birikimleri söz konusu. Zenginliği etkileyen bir diğer kaynak da gayrimenkul zenginliği. Bazı aileler sadece yurtiçinde değil, yurtdışında da önemli gayrimenkul varlıklarına sahip oldular.
Ancak son yıllarda inşaat işiyle uğraşan aileler, stoklar ve finansal borçlar nedeniyle sıkıntı yaşıyor. Gayrimenkul değerlemeleri de aşağı yönlü hareket ediyor. Büyük altyapı işiyle uğraşan şirketler ise işlerine devam ediyor. Buralarda Hazine garantili ödemeler ile birlikte, bu aileler önemli bir sorun yaşamıyor.
BÜYÜK LİSTELERİ
Bu parametrelerin yanında yine Ekonomist dergisinde Anadolu 500 gibi çok değerli bir çalışmaya imza atıyoruz. 2004 yılında Anadolu 250 şeklinde başlattığımız bu çalışmayı, 2010 yılında Anadolu 500 olarak devam ettiriyoruz.
Bu çalışmalarımızda da görüldüğü üzere Anadolu'dan çok önemli iş insanları çıktı. Bazıları Türkiye'nin yanında şirketlerini uluslararası güç haline getirmeyi başardılar. Bu da doğal olarak 'En Zengin 100' araştırmamıza Anadolu'dan isimlerin katılmasını beraberinde getiriyor. Bunların başında da Anadolu'nun dev grubu Gaziantepli Sanko geliyor.
Abdülkadir Konukloğlu'nun liderliğindeki aile, listede güçlü şekilde devam ediyor. Yine Erdemoğlu, Tosyalı, Öksüz, Orhan, Ahlatcı aileleri listede yer buluyor.
Çalışmamızda kardeş yayınımız Capital'in Capital 500 araştırmasından da faydalanıyoruz. İSO-500, İSO ikinci 500 gibi önemli çalışmaları kaynak olarak kullanıyoruz. Yine servet yönetimi uzmanlarıyla, tanıdığımız bilgisine güvendiğimiz, üst düzey bankacılarla konuşuyoruz. Tüm bunlar sonucunda önünüzde bulunan listeyi hazırlamış oluyoruz.
VARLIK SATIŞLARI
Yukarıda da ifade ettiğimiz üzere büyük varlık alış ve satışları çalışmamızda önemli bir unsur. Ancak bu alanda son yıllarda bir yavaşlama olduğunu görüyoruz. Buna rağmen listeyi etkileyebilecek varlık satışlarına şahit oluyoruz.
Bunun son örneği de kasım ayı içinde Doğuş Grubu'nda oldu. Doğuş Grubu'nun İstinye Park'taki yüzde 30 hissesini 1 milyar dolar değerleme üzerinden Katarlı Qatar Holding'e sattığı haberleri çıktı.
Doğuş'un buradan sağlanacak kaynağı, borç yeniden yapılandırma anlaşması kapsamında kullanacağı ifade ediliyor. Yine Yıldız Holding, sadece Godiva'nın bir bölüm operasyonunun satışından 1,2 milyar dolar kaynak sağladı. Kumaş Manyezit şirketini de 500 milyon dolara sattı.
Son yıllarda medya tarafında yaptığı alımlarla dikkat çeken Demirören Ailesi, bu defa varlık satışı yaptı. Total ve Mogaz şirketlerini 450 milyon dolara Oyak'a devretti. Aslan Ailesi, ortağı Astaldi ile birlikte Yavuz Sultan Selim Köprüsü'nün işletmesini 688 milyon dolara sattılar.
Yılın en dikkat çeken işlemi ise Peak Games'in kurucularından Sidar Şahin'den geldi. Şirketi 1,8 milyar dolar gibi bir bedelle ABD'li Zynga şirketine sattılar. Şahin, 2018'de Ekonomist dergisi tarafından Yılın Erkek Girişimcisi seçilmişti.
BU YIL LİSTEYE YENİ GİREN İSİMLER
SİDAR ŞAHİNPeak Games'in kurucusu ve yüzde 21 ortağı Sidar Şahin, Türk ekonomi tarihinin en büyük şirket satışlarından birini gerçekleştirerek bu yıl En Zengin 100 listemize hızlı giriş yaptı. Şahin, 10 yıl önce kurduğu oyun şirketi Peak'in hisselerini 1,8 milyar dolara ABD merkezli Zynga şirketine devrederek büyük bir anlaşmaya imza attı. Söz konusu satın alma Türkiye'ye ilk Unicorn'unu kazandırmakla kalmadı, şirketi Türkiye tarihinin en değerli şirketleri arasına taşıdı.
TURGUT AYDIN
Bu yıl listemize 88'inci sıradan giren Turgut Aydın ise pek çok alandaki girişimleriyle başarılı bir çıkışa imza attı. Trabzonlu Turgut Aydın 15 yaşında iş hayatına atıldı. Tekstil sektörüyle yola çıkan Turgut Aydın, tekstil sektöründe Aydın Örme ve Dömeks AŞ ile faaliyet gösterirken, asıl önemli girişimlerini ise gıda ve sağlık alanında yaptı. Memorial Sağlık Grubu'nun ortağı olan Turgut Aydın, A101'in çoğunluk hissedarı, ev tekstilinde güçlü bir marka olan English Home'un da patronu.
MUHARREM USTA
Bu yıl listemize giden bir diğer isim ise MLP Sağlık Grubu'nun patronu Muharrem Usta oldu. Trabzonlu ve doktor olan Muharrem Usta, 1995 yılında Türkiye'nin en büyük hastaneler zinciri Medical Park'ın temellerini attı. Medical Park Hastaneler Grubu ve Liv Hospital Yönetim Kurulu Başkanlığını yürüten Usta, uzun süre Özel Hastaneler ve Sağlık Kuruluşları Derneği Başkanlığı yaptı.
TÜRKİYE’DE KİŞİSEL SERVET DÜŞÜŞTE
Her yıl yayımlanan Credit Suisse’in 2020 yılı küresel servet raporuna göre, global servet 36,3 trilyon dolar artarak 399,3 trilyon dolara yükseldi. Bu da yüzde 10’luk bir artışa işaret ediyor. Ayrıca kişi başına düşen servet de yüzde 8,5 artarak 77 bin 309 dolara yükseldi.
Toplam servet ve kişi başına düşen servet olarak bakıldığında iki alanda da yükseliş yaşayan ülkelerde Afrika, Çin ve Kuzey Amerika başı çekiyor. 2020’de ise pandeminin etkisinin global küresel servete etkisinin olması bekleniyor. Buna göre, yüzde 7 düşüşle 27,9 trilyon dolar düşüş olabilir.
Credit Suisse’in küresel servet raporuna göre, 2020 Ocak-Haziran döneminde kişisel servetlere ülke bazında bakıldığında Filipinler, Mısır, Bangladeş, Hollanda ve Çin’in ilk sıralarda yer aldığı görülüyor. Bu ülkelerdeki kişisel servetlerin artış gösterdiği hesaplanıyor. Buna göre, yüzde 4’ün üzerinde artış görülüyor. İçinde Türkiye’nin de yer aldığı diğer ülkelerde ise kişisel servetlerde düşüş olduğu gözleniyor.Pakistan, Avustralya ve Macaristan’da yüzde 4-5 arasında düşüş görülürken; Kolombiya, İngiltere ve Türkiye’deki kişisel servetlerde yüzde 6-7 arasında düşüş var. Rusya, Norveç, Meksika, Güney Afrika ve Brezilya’da ise yüzde 10’un üzerinde düşüş olacağı tahmin ediliyor.
TEKNOLOJİ, SAĞLIK, İMALAT SEKTÖRÜNDEKİ MİLYARDERLER DAHA DA ZENGİN
İsviçre merkezli yatırım bankası UBS ve danışmanlık şirketi Pricewaterhouse Coopers (PwC)’ın ‘2020 Servet Raporu’na göre temmuz sonu itibarıyla dünyanın en zengin yaklaşık 2 bin 200 kişisinin serveti 10,2 trilyon dolara ulaşarak rekor kırdı.
Bir önceki rekor yılı 2017’de milyarderlerin serveti 8,9 trilyon dolar olarak açıklanmıştı. Raporda, artışın başlıca nedeni menkul kıymetler fiyatlarındaki yükseliş olarak gösterilirken; söz konusu dönemde dolar milyarderlerinin sayısı da 2 bin 158’den 2 bin 189’a çıktı. Rapora göre, dolar milyarderlerinin bu yılın nisan-temmuz döneminde servetlerini yüzde 27,5 artırması dikkati çekti.
Servet raporunda, her sektördeki milyarderlerin nisan-temmuz döneminde servetlerinin çift haneli arttığına yer verilerek, teknoloji, sağlık hizmetleri ve imalat sektörlerindeki milyarderlerin servetlerindeki artışın yüzde 40 civarında olduğu belirtildi. Milyarderin servetinin üçte biri ABD’ye ait olurken, bunu Çin ve Almanya izledi. Avrupa’nın en büyük ekonomisi Almanya’da ise 119 milyarderin toplam serveti 595 milyar dolar oldu.”