Deprem sonrası gözler İstanbul'a çevrildi. İstanbul'da olası bir depremde yıkılacak binlerce yapı bulunuyor. KİPTAŞ Genel Müdürü Ali Kurt, vatandaşların 750 bin boş konuta yerleştirilip hızla kentsel dönüşüm yapılabileceğini söylüyor.
02-15 Nisan 2023 tarihli sayıdan
Türkiye'nin bir deprem ülkesi olduğu Kahramanmaraş depremlerinin ardından bir kez daha hatırlandı. Deprem sonrası tüm gözler Türkiye genelindeki 6,5 milyon çürük yapıya ve bunların büyük bir kısmını barındıran İstanbul'a çevrildi.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin (İBB) iştiraki olarak dönüşüme imza atan KİPTAŞ'ın genel müdürü Ali Kurt ile İstanbul'u ve kentsel dönüşümü konuştuk.
KİPTAŞ olarak kendi döneminizde kaç bağımsız bölümü dönüştürdünüz? Hedefiniz nedir?
Çalışma yapmamıza izin verilen son 2,5 yılda aralarında daha önce yıkılan yapıların da olduğu bin 661 bağımsız bölüme çözüm ürettik. Yani 7 bin insanımızın sağlam yapılarda yaşamasına vesile olduk. Önümüzdeki dönemde 611 bağımsız bölümü daha yıkacağız.
Bu yeterli değil ancak devletin yaptığı da yeterli değil; çünkü bir araya gelinemiyor. En azından bu işi dert ettiğimizi gösterdik. Çözüm önerileri sunduk. Eski yönetimin 25 yılda bin 632 bağımsız bölümü dönüştürdüğü düşünülünce bizim deprem odaklı çalıştığımız görülüyor.
Söylemlerimiz dinlenseydi çok sayıda riskli yapıya daha çözüm üretebilirdik. Eskiden İBB Meclisi'nin arkasında olduğu KİPTAŞ varken bugün karşısında olduğu KİPTAŞ var. Ekonominin durumunu ve pandemiyi de düşündüğümüzde büyük işler yaptık.
Hedefimiz sektöre rol model olmak ve oluyoruz da. İstanbul Yenileniyor Plat-formu'nu hayata geçirdik, inşaat maliyetine dönüşüm yapıyoruz.
Kentsel dönüşüm neden hızlanamıyor?
Çok talep var ama maliyetler çok arttı. İnsanlar borçlanmayı kabul etse de borç yükü çok olduğu için çözüm arıyor. Sesimizi yükselttik, her yerde söyledik; sosyal konut kampanyalarındaki uygun ödeme planını, orta gelir grubundaki düşük faiz seçeneğini bu vatandaşlara sunarsak çözüm olur diye.
Hükümet de geçen haftalarda böyle yapılacağını açıkladı. Bu iyi bir şey. Keşke bu daha önce yapılsaydı. Hükümet hala bizi masaya çağırmıyor. Birlikte yenileyelim diyoruz. Çağırsalar sizin çalışmanıza da paydaş olalım, bunun da elinden tutalım deseler...
Bize devlet hamilik yapsın diyoruz, hiçbir yerel yönetimin merkezi yönetim kadar güçlü operasyonel gücü yok. Amacımız kendi kariyer hesabımız için değil İstanbul'u daha dayanıklı bir kent yapmak için sesimizin duyulması.
Bu kapsamda önerdiğiniz çözüm nedir?
Çözüm belli; maliyetine yenilemeliyiz, uygun ödeme planı sunmalıyız. 2007'den beri mevzuatta güçlendirme vardı ama kullanılmıyordu. Üniversitelerle iş birliğiyle yenileme yapamayan vatandaşlara alternatif olarak güçlendirmeyi sunuyoruz.
Daha önce KİPTAŞ güçlendirmede aktif rol almıyordu bunu da önceliklendirdik. Amacımız dayanıklı bir kent. Bir projeye başlayıp sonuçlandırmak 2-2,5 yılı buluyor. Göreve geldiğimizde başkanımızın bize verdiği iki görev vardı; sosyal konut üretmek ve riskli yapıları yenilemek.
Dünyanın birçok ülkesinde konut sıkıntısı var. Bizdeki durum dünyadakiyle aynı mı?
Dünyadaki konut sıkıntısı konut stoku olmamasından kaynaklı. Bizde stok var ama alım gücü sıkıntısı var. Boş konut varsa konut sorunumuz yok, konuta erişimle ilgili sorun var. Teşhisi doğru yapalım. 'Konut sorunu var hadi konut yapalım' dersen şehri şehirleşme anlamında katletmiş oluruz.
Zaten hep bu algıyla bu üretimler teşvik edildi. İstanbul Planlama Ajansı'nın çalışmasına göre, İstanbul'da 750 bin boş konut var. 2017'de Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü'nün çalışmasında 1,8 milyon boş konut olduğu yazıyor. İPA bu veriyi nasıl düşürdü? Bu konutlarda elektrik, doğal gaz kullanımını eşleştirerek bu sayıyı 750 bine düşürdü.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İstanbul'da acil dönüşmesi gereken 300 bin konut olduğunu söylüyor, bu konuda otorite odur. İstanbul'da 750 bin boş konut varsa, bunların yüzde 50si sağlam olsa bir günde riskli yapıda yaşayanları bu konutlara taşıyabiliriz.
Devlet bu boş konutları kiralayıp kentsel dönüşümde evleri yenileneceklere sunabilir. Hem kaynaklar verimli kullanılır hem de riskli yapılar yıkılıp kent nefes alabilir hale getirilebilir. Çünkü üretilen konutun maliyeti boş konutun maliyetinden daha pahalı.
Dönüşüm dışında konut projeniz var mı?
Biri İzmit'te ikisi Tuzla ve biri Silivri'de olmak üzere dört sosyal konut projesi ürettik. 2 bin 092 bağımsız birime 241 binin üzerinde başvuru aldık. Hepsini erken teslim ettik. Tuzla'yı ocak ayında teslim ettik. 321 konutluk Tuzla Aydınlık Evler projemize 164 bin gibi rekor başvuru aldık. KİPTAŞ'ı sektöre rol model olan bir AR-GE birimi gibi kullanıyoruz.
Tüm çağrılarımız merkezi yönetim tarafından ya yasalaştırıldı ya benzeri yapılmaya çalışıldı. Türkiye'de çevre odaklı sosyal konut kavramını kullanan, gri su geri kazanım programını ilk uygulayan biziz. İstanbul'un önceliği sosyal konut değil riskli yapıların arındırılmasıdır.
Kahramanmaraş depremleri sonrasında deprem korkusuyla ne kadarlık dönüşüm talebi aldınız?
Şu ana kadar 466 bin 378 bağımsız birimi kapsayan 1 milyon 704 bin insanın yaşadığı potansiyel riskli alandan talep var. İsteyenlere hızlı tarama yaptırıp binaları E sınıfı çıkarsa güçlendirme için İTÜ ile ODTÜ gibi üniversitelerle çalışmaya başladık.
Güçlendirme çalışmasını açtığımız ilk üç günde 466 kayıt aldık. Güçlendirmede tek blokta yüzde 100 uzlaşma, riskli yapıda dönüşüm için ise üçte iki uzlaşı şartı var. Depremler sonrası tespit başvuruları arttı ama mali sorunlar nedeniyle ne yazık ki dönüşüm çalışmaları hızlanmadı. Beklentileri yüksek olanlar da süreci tıkıyor.
Güçlendirme projenizin içeriğinden bahsedebilir misiniz?
Güçlendirmede hedefimiz olası bir afete karşı binaları güçlendirip insanlarımızı bu yapılardan canlı çıkarmak. Proje uygulayıcı, üniversite ve vatandaşın bağlantısını sağlayıp uygun maliyete doğru eşleşmeyle güçlendirmenin yapılmasını sağlayacağız.
Yenilemenin ve güçlendirmenin m2 maliyeti ne oldu?
Yenilemenin maliyeti 16 bin TL/ m2. Güçlendirme maliyeti 4 bin 500 TL/m2. Ama maliyetler sürekli yükseliyor.