ARAM EKİN DURAN
eduran@ekonomist.com.tr
İngiltere, İskoçya, Kuzey İrlanda ve Galler’den oluşan Birleşik Krallık’ta 23 Haziran’da gerçekleştirilen ‘Brexit’ referandumundan Avrupa Birliği (AB) üyeliğinden ayrılma kararı çıktı. Bu sonuç uluslararası kamuoyunda şok etkisi yaratırken, küresel ticaret açısından da yeni bir dönemin başlangıcı sayılıyor.
Tabloyu görmek için görsele tıklayın.
RESESYON ENDİŞESİ
Sandıktan ‘Brexit’ kararı çıkması sonrasında, İngiliz ekonomisinde durgunluk beklentileri arttı. Birleşik Krallık Hazine Bakanlığı’nın hazırladığı projeksiyona göre, Brexit her hanenin yıllık bütçesinde 4 bin 300 sterlinlik bir düşüş yaratacak. Yatırımların azalması sonucu 820 bin kişi işini kaybedecek. Sterlin yüzde 15 değer kaybederken enflasyon da yüzde 2,7 artacak.
Uluslararası Para Fonu’na (IMF) göre ise Brexit’in tam olarak hayata geçmesi halinde Birleşik Krallık milli geliri uzun vadede yüzde 9’a varan daralma yaşayabilir. Peki, Türkiye ile İngiltere arasındaki ticari ilişkiler yaklaşık iki yıl sürmesi beklenen AB’den çıkış müzakerelerinden ve Brexit’ten nasıl etkilenecek?
AB’DEKİ İKİNCİ PAZAR
İngiltere’nin yakın gelecekte yaşayacağı daralma, Türk ekonomisi ve ihracatına da doğrudan yansıyacak. Bir yandan Beko ve Vestel gibi markalarıyla İngiltere’deki yerel şirketleri satın alarak elektronik ve beyaz eşya pazarında liderliğe oynayan Türkiye’nin diğer yandan bu ülkeye ihracatı da giderek artıyor.
İngiltere’ye ihracat son 10 yılda yüzde 78,8 artmış durumda. Türkiye’nin 2015 sonu itibariyle 10,5 milyar dolarlık ihracat yaptığı İngiltere’den ithalatı ise 5,5 milyar dolar civarında. Dolayısıyla İngiltere, Türkiye’nin büyük ekonomiler içerisinde dış ticaret fazlası verdiği ender ülkelerden biri olarak öne çıkıyor. Geçen yıl Türkiye’ye gelen turistlerin yüzde 7,1’ini de İngiliz vatandaşları oluşturuyor.
OTOMOTİVDE DURUM NE?
Otomotiv sektörü, 2015’te 2,7 milyar dolarlık büyüklüğü ile İngiltere’ye ihracatta bir numaralı sektör konumunda. Bu nedenle Brexit ile ilgili gelişmeler, otomotiv ihracatçıları tarafından çok yakından takip ediliyor. Avrupa’nın en çok ticari araç satılan pazarı olan İngiltere neredeyse tüm hafif ticari araçlarını Türkiye’den satın alıyor.
Bu alandaki en büyük ihracatçılar ise Ford Otosan ve Tofaş. Brexit’in kısa vadede otomotivde yüzde 10’lar düzeyinde bir ihracat düşüşü yaratacağı tahmin ediliyor. Öte yandan Brexit sonrası İngiltere’deki yeni yatırımlarını dondurma kararı alan Honda ve Toyota gibi dev şirketlerin üretimlerini Türkiye’ye kaydırma ihtimali ise önemli bir fırsat olarak görülüyor.
Uludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıları Birliği Başkanı Orhan Sabuncu, “Birleşik Krallık’ın otomotiv ihracatımızdaki payı ortalama yüzde 10’dur. Önümüzdeki dönemde iki ülke arasındaki ticarette gümrük vergilerinin ortaya çıkması halinde bu payın azalacağını, ihracatımızın olumsuz etkileneceğini öngörebiliriz” diyor.
“YENİ FIRSATLAR DOĞABİLİR"
İngiltere’ye ihracatta ikinci büyük sektör ise hazır giyim ve konfeksiyon. Türkiye’nin İngiltere’ye toplam ihracatının dörtte birini hazır giyim oluşturuyor. 2015’te 17 milyar dolar olan toplam hazır giyim ihracatının yüzde 13’üne denk düşen 2,2 milyar dolarlık bölümü İngiltere’ye gerçekleştirildi. 2016’nın ilk beş ayında da İngiltere’ye hazır giyim ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2,2 artışla 860 milyon dolara ulaştı.
AB’den ayrılma kararı çıkmasının sterlinin değerinin düşmesi ve İngiltere ekonomisinin daralması sonucunu doğuracağını dile getiren İstanbul Hazır Giyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi’ye göre, Brexit ihracatçılar açısından yeni fırsatlara kapı açabilir.
Gümrük Birliği Anlaşması uyarınca Türkiye’nin AB ülkelerine ATR belgesi ile menşe kriterine bakılmaksızın vergisiz ihracat yapabildiğine vurgu yapan Tanrıverdi, “AB’den çıkış sürecini tamamlaması halinde İngiltere ile Türkiye arasında Gümrük Birliği dışında bir mekanizmaya ihtiyaç olacak. Bu noktada iki ülkenin hızlı hareket etmesi gerekecek” diyor.
“İNGİLTERE İLE STA YAPILMALI”
Türk şirketler açısından İngiltere’ye ilişkin en kritik başlık, bu ülkenin Gümrük Birliği üyeliğinin devam edip etmeyeceği. İngiltere’ye yılda 50 milyon sterlinin üzerinde ihracat yapan Sun Tekstil’in yönetim kurulu Başkanı Şükrü Ünlütürk, “İngiltere, İspanya ile birlikte en büyük ihracat pazarımız. İngiltere için Gümrük Birliği devam ederse, bizim ticari ilişkilerimizde değişiklik olmaz” diye konuşuyor.
Şükrü Ünlütürk, İngiltere’nin AB ile birlikte Gümrük Birliği’nden de çıkması halinde ise Türkiye ile İngiltere arasında mutlaka serbest ticaret anlaşması yapılması gerektiğinin altını çiziyor. Ünlütürk, “İngiliz yasalarına göre iki görüş arasındaki fark 10 puandan düşük olursa referandum tekrarlanabiliyor. Böyle bir ihtimal de gündeme gelebilir” diyor.
HER 4 ÇORAPTAN BİRİ TÜRK MALI
İngiltere’ye ihracatta önemli kalemlerden biri de çorap. 2015’te bu ülkeye yapılan çorap ihracatı 287 milyon dolar oldu. İngiltere’nin çorap ithalatının yüzde 25’ini Türkiye’den gerçekleştirdiğini ifade eden Rapsodi Çorap Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Öztürk, “Bundan sonra ne olacağı belirsiz. Üretici firmalarımızın İngiltere ile çok köklü ilişkileri var. AB’den çıkış bir domino etkisi yaratırsa, sektörümüz çok olumsuz etkilenir” şeklinde konuşuyor.
EN BÜYÜK SORUN VERGİ SİSTEMİABDULKADİR KAHRAMAN KPMG TÜRKİYE VERGİ BÖLÜMÜ BAŞKANI
"Brexit sonrasında en büyük sorun vergilendirme sisteminde çıkacak. Zira İngiltere vergi sisteminde hem dolaylı hem dolaysız vergiler AB müktesebatına tam uyumlu durumda.
Türkiye'nin AB'deki Gümrük Birliği'nin bir üyesi olması nedeniyle, Türkiye ile İngiltere arasındaki ticari ilişkinin geleceği, AB ile İngiltere arasındaki müzakerelerden bağımsız olamayacak.
Örneğin şu anda İngiltere'de mukim bir şirketi satın alan Türk çok uluslu şirket, satın aldığı şirket ile mevcut bir başka AB üyesi ülkedeki iştirakini vergisiz birleştirebilirken, Brexit sonrasında bu avantaj ortadan kalkacak."
"DIŞ TİCARETİMİZ DARALABİLİR"ERDAL ÇALIKOĞLU EY TÜRKİYE VERGİ BÖLÜMÜ BAŞKANI
" İngiltere'nin Avrupa Birliği dışına ve buna bağlı olarak da Gümrük Birliği kapsamı dışına çıkması, önemli bir ihracat pazarımız olan bu ülkeyle olan ticaretimizin gümrük vergisine tabi olması sonucunu doğurur ki, bu da bizim açımızdan dış ticaretin daralmasına neden olacağı için olumsuz bir durum olacaktır. Dünyanın en büyük ekonomilerinden biri olmasının yanı sıra, İngiltere Londra vesilesiyle dünyanın en önemli finans merkezlerinden biri
Serbest dolaşıma imkan veren uygulamaların, ki bunların önemli bir kısmı da vergi ve sosyal güvenlikle ilgili, devre dışı kalması ülkenin finans merkezi olarak cazibesinin azalmasına neden olacaktır. Vergi açısından ülkeler arasındaki işbirliğinin, mevzuat ve uygulamaların uyumlaştırılmasına yönelik çalışmaların giderek arttığı ve Avrupa Birliği'nin bu tür çalışmalara öncelik, ağırlık verdiği bir ortamda, en önemli ülkelerinden birinin birlikten ayrılma yönünde bir süreç başlatması bu gelişmeleri etkileyecek bir husus."