Enerji ve işçilik maliyetlerindeki artışlar ile kurun baskılanması, tekstil ve hazır giyimde dengeleri bozdu. Yerli ile ithal ürün arasında fiyat makasının kapanmaya başlaması, tüketicinin ithal ürünleri tercih etmesine neden oldu. Yerli markalar ise rekabetçi fiyat için tedarikte yurtdışına öncelik vermeye başladı.
16 - 29 Nisan 2023 tarihli sayıdan
Pandeminin ardından ihracatta rekor kıran tekstil ve hazır giyim sektöründe dengeler değişiyor. Yüksek enerji maliyetleri ve kur kıskacında kalan sektörde ihracat azalırken ithalat artış trendine girdi.
2022 yılında hazır giyim ithalatı 2,4 milyar dolara, tekstil ithalatı ise 6 milyar dolara yükseldi. Yerli üretici kur baskısı ve artan maliyetler nedeniyle rakipleriyle fiyat konusunda rekabet edemez hale geldi.
MALİYETLER ARTTI
Sektörde artan maliyetlere bakıldığında Aralık 2021-Ocak 2023 arasında asgari ücret yüzde 300 artış gösterdi. İplik, kumaş gibi ana girdilerde TL bazında yüzde 120 ve yan sanayi girdilerinde de yüzde 80-100 arasında artışlar oldu.
Enerjide elektrik fiyatları son bir yılda yüzde 160 yükseldi. Uzmanlara göre ortalama maliyet artışı yüzde 140 seviyesinde gerçekleşti. 2016 yılından itibaren ithalata uygulanan yüksek vergiler nedeniyle ithalat yerine yurti-çinden tedarike yönelme trendi tersine döndü.
TÜİK'in Şubat 2023 verilerine göre son bir yılda giyim eşyası üretici fiyatlarında yüzde 60,2 artış olduğunu belirten Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, maliyet artışlarının önemli bir bölümünün elektrik ve işçilikten kaynaklandığını söylüyor.
Son bir yılda enerji fiyatlarında yüzde 150'nin üzerinde artış olduğunu belirten Öncel, diğer taraftan asgari ücretin de son bir yılda yüzde 100 zamlandığına dikkat çekiyor.
Tüm bu kalemlerin perakende sektörü için maliyet artışı anlamına geldiğini belirten Öncel, "Yeni sezon ürünlerinin raflarda yerini almasıyla birlikte fiyatlarda bir miktar artış olacağını öngörüyoruz” diyor.
TEDARİKTE YURTDIŞI PAYI
Yerli ile ithal ürün arasında fiyat makasının kapanması, tüketicinin ithal ürünlere yönelmesine neden olurken Türkiye'nin büyük üreticileri de rekabet edebilmek için tedarikte yurtdışının payını artırmaya başladı.
2021 eylül ayından itibaren yurtiçinde yaşanan yüksek maliyet artışları ile yerli markaların yurtiçinden tedarik fiyatlarının hızla yükseldiğini ifade eden Tekstil İhracatçıları ve Çalışanları Derneği (TİHCAD) Başkanı Ergin Aydın, buna karşın yabancı markaların ise yurtdışından ucuz ithalat ve düşük döviz kuru avantajını kullanarak yerel piyasaya uygun fiyatlar ile ürün sunmaya başladığını söylüyor.
Yerli markaların fiyatlarının hızla yabancı markaların fiyatlarına yaklaşmaya başladığına işaret eden Aydın, "Yerli markalar çözüm olarak ithalata yöneliyor" diyor.
Yerli ve yabancı markalar arasında fiyat farkının kapandığına dikkat çeken Durak Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Kuru da yabancı markaların üretim maliyeti avantajına sahip olan Kuzey Afrika ülkelerindeki Bangladeş ve Pakistan gibi ülkelere yöneldiğini söylüyor.
Buna karşın yerli markaların Türkiye'nin zorlu ekonomik koşullarında üretim yapmak zorunda olduğunu ve üretim maliyetlerinin sürekli artış gösterdiğini belirten Kuru, "Rekabet noktasında artan maliyetlerin yanı sıra kur seviyesinin rekabetçi olmanın çok ötesinde kalması, yerli markaların çift yönlü bir çıkmaz ile karşı karşıya getirdiğini gösteriyor" diye konuşuyor.
Kuru'ya göre son bir yılda kur hemen hemen hiç artmamasına rağmen, enflasyon oranı ve maliyet yapısının geldiği nokta, enflasyonun ana sebebinin söylendiği gibi kur artışları olmadığını gösteriyor.
Kuru, "Kurun gerçek değerine oturması ve üretim maliyetlerinde de bir dengenin yakalanmasıyla beraber yerli üretici için avantaj söz konusu olabilecektir" diyor.
YENİ SEZONDA YÜZDE 50 ZAM
Üreticilere göre yeni sezonda fiyat artışları yüzde 40- 50'leri bulabilir. Tekstil İhracatçıları ve Çalışanları Derneği (TİHCAD) Başkanı Ergin Aydın, "2023 yılında yaz ve kış sezonu ürünlerinde yüzde 40-50 arasında artış bekleniyor.
Maliyetlerin daha hızlı artıyor olmasına karşın satış fiyatlarında daha düşük oranları artışlar olacak" şeklinde konuşuyor.
Fiyatlardaki artış iç pazara da olumsuz yansıyor. 2022'de yurtiçinde vatandaşların hazır giyim harcamaları 32 milyar dolar, turistlerin harcamaları ise 6 milyar dolar oldu.
2022 yılında iç pazarda reel olarak (adet olarak) yüzde 6 büyüme yaşandı. Bu artışta turistlerin yüksek harcamaları etkili oldu. 2023 yılında ise depremin etkisi ile iç satışlar şubat ve mart aylarında cari fiyatlarla yüzde 30 geriledi.
Yerleşik hane halklarının hazır giyim harcamalarında toparlanmanın yaz ayları ile başlayacağını belirten TİHCAD Başkanı Aydın, "Turistlerin girişleri de deprem nedeniyle yavaşladı.
Turist harcamaları da muhtemelen 2022 yılının altında kalacak. 2023 yılında iç pazarda reel olarak çok sınırlı büyüme bekleniyor" diyor.
2023'TE İHRACAT YAVAŞLAYACAK
İç pazarda ithal mallara talep artarken ihracatta da bu yıl için küçülme beklentisi hakim. 2022 yılındaki panik alımları sonrasında 2023'te sektör ihracatının yavaşlayacağını dile getiren Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya da "Şu an hem enerji maliyetleri hem resesyon gibi sebeplerden pazar yavaşladı.
23 milyar dolar hedefimiz vardı ama ilk üç aya bakınca yüzde 8 gerileme var. 20 milyar dolar civarında ihracat yapabiliriz" diye konuşuyor. Sektörün 'tamam ya da devam' dönemine girdiğini belirten Kaya, sözlerin şu şekilde devam ediyor: "Değişim ve dönüşüme uyum sağlamalıyız.
AB standartları, yeşil dönüşüm artık fiyat değil katma değer odaklı olmalıyız. Üretimde adet bazında düşsek bile katma değerli üretimle birim fiyatları artırmaya odaklanmalıyız."
ELVAN ÜNLÜTÜRK SUN TEKSTİL YÖNETİM KURULU BAŞKANI "ENERJİ VE İŞÇİ MALİYETLERİNDE CİDDİ BİR ARTIŞ YAŞIYORUZ"
"Girdi maliyetlerimizde, özellikle enerji ve işçilikte ciddi bir artış yaşıyoruz. Enflasyondaki yükselişten daha az etkilenmeleri için tüm çalışma arkadaşlarımızın maaşlarına, Ocak 2022'de yapılan zammın yanında 2022'nin temmuz ayında yüzde 40 oranında iyileştirme yaptık.
Diğer bir girdi kalemimiz olan enerji fiyatlarında da artış sürüyor. Ocak 2021'den Aralık 2022'ye kadar geçen sürede doğal gaz birim maliyeti yüzde bin 076 oranında artarak 12 kat; elektrik birim maliyeti ise yüzde 783 oranında artarak tam dokuz kat yükselmiş oldu.
Dolayısıyla bu iki girdi maliyetimiz 2022 yılında bütçelenmemiş gider kalemlerimiz oldu. Maliyetlerde hızlı artışa bağlı olarak ürün fiyatlarımızda da artışlar gözlenebiliyor.
Satışlarımızın çok büyük oranda ihracata dayalı olması sebebiyle döviz piyasasındaki değişiklikler bizim için önemli bir başka faktör. İlerleyen günlerde ülkemizde yaşanacak ekonomik değişikliklere bağlı olarak fiyat artış beklentilerimizi şekillendireceğiz."