Türk şirketlerinin yurtdışında yaptıkları satın alma hamlesi 2018 yılında hızlandı. Zorlu geçen 2018 yılında rotayı yurtdışına çeviren Türkler 2,5 milyar dolarlık 50 satın almaya imza attı. 2010 yılından bu yana Türk şirketleri yurtdışında yaklaşık 27 milyar dolarlık yatırımla 312 şirket satın aldı.
SİBEL ATİK
satik@ekonomist.com.tr
Türklerin global atağının önümüzdeki süreçte de devam etmesi bekleniyor. Türkiye'de belli bir hacmi yakalayan iş dünyası, yeni pazarlara yelken açıyor. Bunu da sadece ihracatla değil yurtdışında şirketler satın alarak da yapıyor.
Tabloları görmek için görsellere tıklayın.
Önce yakın coğrafyalarda yapılan satın almalar bugün gelinen noktada Güney Afrika'dan Uzakdoğu'ya, Avrupa'dan ABD'ye ve Güney Amerika'ya kadar çok farklı coğrafyalarda sürüyor. Şirketler, yeni pazarlara yelken açarak olası riskleri de dağıtmış oluyor.
Geçen yıla bakacak olursak, Türkiye ekonomisi zorlu geçen 2018 yılının son çeyreğinde yüzde 3 küçüldü. Ekonomide sürpriz olmayan bu küçülmeyi öngören Türk iş dünyası, iç pazardaki daralmaya karşılık rotasını yurtdışına çevirdi. İç pazarda mevcudu koruma gayretine giren şirketler, yatırım hamleleriyle dikkat çekti.
50 ŞİRKET SATIN ALINDI
Ekonomist Dergisi olarak yaptığımız araştırmaya göre, Türkiye'nin önde gelen grupları son bir yılda dünya çapında tahminen 2,5 milyar dolar kaynakla 50 şirket satın aldı.
2017 yılında 19 satın alma işleminde 750 milyon dolarlık hacme ulaşılmıştı. 2010 yılından bu yana en büyük hacim ise 2014 yılında 41 işlemde 6,5 milyar dolar ile gerçekleşmişti.
2014 yılında hacmin bu kadar yüksek çıkmasında Yıldız Holding'in İngiltere merkezli United Biscuits'i 3,2 milyar dolara satın almasının büyük etkisi vardı. Son beş yıllık sürece bakıldığında da bu satın alma en büyük işlem olarak tarihe geçmiş durumda. Yine 2010 yılından bu yana Türkiye merkezli yatırımcıların yurtdışında 312 işlemde yaklaşık 27 milyar dolarlık satın alma yaptığı görülüyor.
2018 İŞLEMLERİ
2018 yılında en büyük alımı Oyak Çimento yaptı ve Portekiz'de InterCement şirketinin tamamını satın aldı. Trakya Cam, Hindistan'da HNG şirketinin yanı sıra İtalya'da Sangalli Vet-ro'yu bünyesine kattı.
Global Yatırım Holding'in Almanya'da Dreamlines'i satın alması, Yıldırım Holding'in ABD ve Guetamala'da yaptığı iki satın alma, Tekfen'in Ventures şirketi kanalıyla yaptığı üç satın alma, Vestel'in ABD'de Haystack TV'yi alması ve Alarko'nun Rusya'da Mosalarko şirketini satın alması da dikkat çeken işlemler arasında yer alıyor.
2018 yılı satın alma işlemlerinde dikkat çeken bir gelişme start up yatırımları oldu. Geçen yıl yapılan 50 işlemin 15'i yeni girişimler de gerçekleşti. Ventures şirketleri açısından önümüzdeki dönemde satın alma veya ortaklık işlemlerinin artarak devam etmesi ise sürpriz olmayacak.
Esas Ventures, Tekfen Ventures, Vestel Ventures, Next Ventures gibi holdinglerin kurdukları girişim sermayesi şirketleri ve fonlar önümüzdeki dönemde bu tür alımları hızlandıracak.
Türk şirketlerinin geçen yıl şirket satın almada tercih ettiği rota ise AB, ABD ve Rusya ağırlıklı oldu. ABD dokuz, İtalya ise yapılan dört işlemle yurtdışı satın almalarda öne çıktı. Geçtiğimiz yıllara paralel olarak önümüzdeki dönemde de Avrupa ülkeleri ve ABD'nin ön planda olması bekleniyor. Fakat farklı coğrafyalarda da girişimlerin artacağı tahmin ediliyor.
ATAK DEVAM EDİYOR
Türk şirketlerinin yurtdışında satın alma ile hızlandırdıkları global atağın 2019'da da devam ettiği görülüyor. Yurtdışı satın almada en son Sabancı Holding iştiraklerinden Çimsa, Meksikalı Cemex'in İspanya'nın Valensiya şehrindeki Bunol Fabrikası'nı alacağını duyurdu.
Yaklaşık 180 milyon dolara yapılan bu satın almanın 2019'un ikinci yarısında tamamlanması bekleniyor. Bu satın alma işlemi ile birlikte, halen beyaz çimento üretim kapasitesinde Avrupa birincisi olan Çimsa, dünya liderliğine yükselecek.
Bir yurtdışı satın alma haberi de 150'ye yakın ülkede faaliyet gösteren Arçelik'ten geldi. Arçe-lik Bangladeş beyaz eşya pazarının en büyük perakende ağına sahip oyuncusu Singer Bang-ladesh'in çoğunluk hisselerini 75 milyon dolara almak üzere anlaştı.
Koç Holding şirketlerinden Aygaz da Bangladeş'te LPG temini, dolumu ve dağıtımı yapmak üzere ülkenin en büyük şirketlerinden United Enterprises ile anlaştı.
Koç Holding Enerji Grubu Başkanı ve Aygaz Yönetim Kurulu Üyesi Yağız Eyüboğlu, "Bangladeş merkezli United Enterprises ile kurduğumuz iş ortaklığının Aygaz'ı küresel bir oyuncu olma yönünde daha da ileriye taşıyacağına inanıyorum. Bangladeş'in Aygaz'ını oluşturmayı hedefliyoruz" diyor.
Satın almada öne çıkan önemli gruplardan Global Port Holding ise 2019 yılında yaptığı işlemlere yenilerini eklemeye hazırlanıyor. Türkiye dışında toplam dokuz ülkede 13'ü kruvaziyer ve biri ticari olmak üzere 14 liman işleten şirket, en son 24 Şubat'ta Bahamalar'da dünyanın önde gelen kruvaziyer limanlarından Nassau'nun işletilmesi için açılan ihaleye en iyi teklifi verdi.
SATIN ALMADA NEDENLER?
Peki, Türk şirketleri bu satın almalarla ne hedefliyor? Satın alma yaparken nelere dikkat edilmeli? Ne gibi hatalar yapılabiliyor? Büyük satın almalar yapan şirketlerin patronları ve danışmanlık firmaları ne tavsiye ediyor?
Danışmanlar ve şirketlerin tepe yöneticilerine göre, hızlanan global atakla sürdürülebilir bir büyüme hedefleniyor. Türk şirketleri yurtdışı operasyonlarını büyütmek ve yeni pazarlar elde etmek amacıyla yurtdışında satın almalar konusunda artık daha aktif.
EY Türkiye Kurumsal Finansman Bölümü Başkanı Müşfik Cantekinler, bu artışta yurtdışı alımlarla riskleri farklı coğrafyalara dağıtma hamlesinin olumlu sonuçlar vermesinin de etkili olduğunu söylüyor.
Cantekinler, "Farklı coğrafyalara açılmanın ve know-how edinmenin Türk şirketlerinin globalleşmesinde önemli bir aşama olduğunu değerlendiriyoruz. Türk şirketlerinin daha istikrarlı ve öngörülebilirliğin fazla olduğu pazarları önceliklendirmesi sağlıklı olabilir" diyor.
HANGİ SEKTÖRLER ÖN PLANDA
Türk şirketlerinin yurtdışında satın alma yaptıkları sektörlerin başında üretim geliyor. Üretim sektörünü turizm, altyapı, gayrimenkul, yeme-içme ve hizmet sektörleri takip ediyor.
Geçen yıl yapılan satın almalarda ise bilişim ve inşaat sektörlerinde dikkate değer bir artış oldu. Deloitte Türkiye Kurumsal Finansman Ortağı Başak Vardar, son yıllarda teknoloji, internet ve mobil hizmetler alanında da yatırımların arttığına dikkat çekiyor ve geçen yıl 10'un üzerindeki satın almanın bu alandan geldiğini söylüyor.
KPMG Türkiye Danışmanlık Bölüm Başkanı Hande Şenova ise 2016-2017 döneminde endüstriyel ürünler, kimya, madencilik, hizmet ve lojistik gibi farklı sektörlerde yatırımlar varken, 2018 yılında satın almalarda inşaatın payının ciddi oranda arttığına işaret ediyor. Şenova, bu durumun temel sebebinin ise inşaat sektöründe daralan iç talebin yurtdışı pazarlarla kapatılmaya çalışılması olduğunu belirtiyor.
TOPLAM YATIRIM 65 MİLYAR DOLAR
Aslında son yıllarda sadece Türk şirketlerinin yurtdışı yatırımlarının değil, dünya genelindeki rakamlara bakıldığında global sermaye akışının da hızlandığı görülüyor.
Küresel yurtdışı yatırım tutarı 1990-2000 arasında 4,1 trilyon dolar iken, 2000-2017 yılları arasında 5,4 kat artarak 22,4 trilyon dolara yükseldi. Türk sermayeli yatırım ve projelerin yurtdışındaki büyüklüğü ise toplamda 65 milyar doları aştı.
DEİK Başkanı Nail Olpak, son 30 yılda ihracat odaklı büyüme stratejisi izleyen Türkiye'nin özellikle bazı spesifik sektörlerde kıymetli bir olgunluğa ve büyük pazarlara eriştiğini söylüyor.
Olpak, Türk şirketlerin küresel bir vizyonla hareket ettiklerini belirtiyor. 2010 yılı sonrasında yaşanan dış yatırım artışının temel dinamiklerinden birisinin bu küresel hamle olduğunu da ifade ediyor. Olpak, "Şirketlerimizin, ekonomik döngünün durağanlaşma fazına geçme riskine karşı yapısal dönüşümlerini ivmelendirmeleri gerekiyor.
Ayrıca AB'de gerçekleşebilecek olası politik değişikliklere karşı, pazar ve yatırım çeşitlendirmedeki ihtiyaçlara göre yeni alternatiflerimizin her zaman masada hazır bulunması gerektiğini düşünüyorum" diyor.
10 YILDA 4 MİLYAR DOLAR
Son yıllarda yapılan işlemlerde öne çıkanlara bakıldığında, liman alanındaki satın almalar dikkat çekiyor. Dünyanın farklı noktalarından yaptığı alımlarla dikkatleri üzerine çeken Yıldırım Şirketler Grubu, 10 yılda yaptığı 4 milyar doları aşan alımla Türkiye'nin lider isimlerinden biri.
Grup, 2008 yılından bugüne yurtdışında 2,5 milyar dolarlık şirket satın alması yaptı. Yaklaşık 1,5 milyar doları da bu şirketlerin geliştirilip iyileştirilmesi için harcadı.
Yıldırım Şirketler Grubu, global bir Türk firması olmaya gözünü diktiği için, yurtdışında şirket satın alma ve yatırım süreçlerini önümüzdeki dönemde de devam ettirmeyi planlıyor. Bu doğrultuda limancılık, madencilik, ferroalyaj, gübre ve finansal alanlarda yatırımlarını sürdürmeyi hedefliyor.
SATIN ALMA LİDERLERİNDEN 10 ALTIN TAVSİYE
1- Yurtdışı satın almalarında değerleme değil, oradan çıkacak sinerji hesabı önemli. Satın alınacak/ortak olunacak şirket ile satın alan şirketin entegrasyonunun ve arada oluşabilecek sinerjilerin önceden doğru analiz edilmesi gerekiyor. Ucuz alınan her satın alma iyi satın alma demek değildir.
2- Eğer riskli bir satın almaysa, riski çok iyi kontrol edebilecek bir planla gidilmesi gerekiyor. İyi bir finansal model ve iş modeli yapılması gerekiyor. Yeterli finansman olmadan yurtdışına açılmak şirketlere zarar verebilir.
3- Yatırım yapılacak şirketin mevcuttaki işleriyle örtüşmesi gerekiyor. Eğer bir katma değer yaratmıyorsa yatırımın yapılmaması gerekiyor.
4- İyi hukukçularla ve danışman firmalarla çalışmak satın almada en önemli adımlardan biridir.
5- Yatırım yapılan ülkede hukukun üstünlüğü ve özel sermayeye saygı olması çok önemli.
6- Satın alma planlayan şirketlerin daha istikrarlı ve öngörülebilirliğin fazla olduğu pazarları önceliklendirmesi en sağlıklı yoldur.
7- Regülasyonların ülkeye sermaye girişini kolaylaştırıcı nitelikte olması ve korumacı politikalar barındırmıyor olması yatırımlar için önemli bir kriterdir. Yurtdışında yatırım yapmayı planlayanlar, o ülkedeki regülasyonları iyi anlamalı.
8-Yatırım yaptığınız ülkelerde devlet yöneticileriyle kendi alanınızda sürekli görüşmeniz ve fikir geliştirerek onların paydaşı olabileceğinizi göstermeniz gerekiyor. Önceliklerini anlamanız lazım. Ayrıca yerel halka da kendinizi iyi tanıtmalısınız.
9-İyi bir insan kaynağı yoksa, o dilleri konuşabilen bir ekiple çalışmıyorlarsa zorlanırlar. O nedenle iyi dil bilen bir ekip kurulmalı.
10- Satın alma ve yatırımla birlikte iyi bir çıkış planı da hazır olmalıdır.
GLOBAL'İN HEDEFLERİ BÜYÜK
Global Port Holding, Türkiye dışında toplam dokzu ülkede 13'ü kruvaziyer ve biri ticari olmak üzere 14 liman işletiyor. Dünyanın en büyük kruvaziyer yolcu pazarı Karayipler'i hedef alan Global, Amerika kıtası odaklı büyüme stratejisiyle ilerliyor. Bu kapsamda da Havana, Antigua ve Barbuda'yı hedef alıyor.
Global Yatırım Holding Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Kutman "Son yıllarda Global Ports Holding aracılığıyla yurtdışında işletmesini devraldığımız kruvaziyer limanları ile ciddi bir büyüme gösterdik.
Global Ports Holding, dünyanın en büyük kruvaziyer liman işletmecisi olarak hisseleri Londra Bor-sası'nda işlem gören bir şirket olarak faaliyet gösteriyor" diyor.
Geçen yıl ABD'den şirket satın alan Kordsa'nın CEO'su Ali Çalışkan ise Amerika'dan Asya Pasifik'e kadar geniş bir coğrafyaya yayılmış global bir güçlendirme oyuncusu olduklarını anlatıyor. Çalışkan, lastik ve inşaat güçlendirme ile kompozit teknolojileri pazarlarının global oyuncusu olarak etki alanlarını genişletmeye devam edeceklerini söylüyor.
VARLIK SATIŞLARI DA SÜRÜYOR
Satın alma süreci hızlanırken, bazı Türk şirketlerinin yurtdışında yaptıkları satın almalardan çıkış yaptıkları gözlemleniyor. Bu anlamda öne çıkan gruplar ise Türkiye'de finansal borç yapılandırması yapan Yıldız Holding ve yapılandırmada imza aşamasında olan Doğuş Holding.
Önceki yıllarda ciddi satın almalar yapan ve hatta son 10 yıllık dönemde en büyük satın alma işlemine imza atan bu gruplar, bu dönemde varlıklarını satarak borç seviyelerini azaltmaya yönelik strateji izliyorlar.
Varlık satışında ilk adımı Şok marketler zincirini ağırlıklı yurtdışı yatırımcılar olmak üzere halka açarak atan Yıldız Holding, buradan gelen kaynaktan 1,8 milyar TL'lik bölümü, bankalara ana para borcu olarak ödemişti.
Ekonomist Dergisi'ne kısa bir süre önce açıklama yapan Murat Ülker, 2 milyar dolarlık bir varlık satışı planladıklarını açıklamıştı. Bu açıklamanın ardından gelen ilk satış Godiva tarafında yapıldı.
Yıldız Holding, Godiva'nın Japonya, Güney Kore, Avustralya ve Belçika olmak üzere dört ülkedeki haklarını MBK Partners'a sattı. Bu satış sürecinin yeni markalarla devam etmesi gündemde.
Doğuş Grubu ise geçen yıldan bu yana hisse ve varlık satışlarıyla yaklaşık 400 milyon Euro elde etti. En son Marmaris'teki Grand Azur Alman TUİ'ye yaklaşık 35 milyon Euro'ya satıldı.
Türkiye ve İtalya'daki bazı otellerin satışı için de görüşmelerin sürdüğü ifade ediliyor. Grubun yüzde 60 ortak olduğu ABD'nin Miami kentindeki otel bu yıl Bilgili Holding'e satıldı. Atina ve Madrid varlıklarında da satış beklendiği ifade ediliyor.
YÜKSEL YILDIRIM / YILDIRIM ŞİRKETLER GRUBU İCRA KURULU BAŞKANI
"DÖRT ÜLKEDE OFİSİ OLAN FON KURUYORUZ"
"Global alandaki oyuncuları daha fazla tanıdıkça, bir Türk olarak diğer global oyunculardan hiçbir farkımız olmadığını hatta daha fazla yeteneklerimizin ve iş becerilerimizin olduğunu fark ettim.
Krom alanında dünya dördüncülüğüne ve konteyner limanı işletmeciliğinde dünya 12' nci I iği ne çıkmamızdan sonra bu işi yabancılardan daha iyi yaptığımızı gördük.
Diğer taraftan son altı yılda dünyanın en büyük finansal yatırımcılarıyla ve fonlarla yaptığımız görüşmeler ve kurduğumuz ilişkilerle yeni iş modelleri yaratabileceğimizi anladık. Türkiye'nin açık ara bir numaralı birleşme ve satın alma ekibini yaratmış olduk.
Önümüzdeki 1-2 yıl içinde metal ve madencilik konusunda, altyapı yatırımları ve limancılık konusunda ve darboğazdaki şirketleri kurtarma/yapılandırma ve stratejik fırsatlar alanlarında üç ayrı fon kurmak için hazırlıklara başladık. Bu fonlar için İstanbul'da, New York'ta, Londra'da ve Amsterdam'da dört ofis açacağız."
MEHMET KUTMAN / GLOBAL YATIRIM HOLDİNG YÖNETİM KURULU BAŞKANI
"YENİ FIRSATLAR PEŞİNDEYİZ"
"Limancılıkta, merkezinde dünyanın en büyük kruvaziyer yolcu pazarı Karayipler'in yer aldığı, Amerika kıtası odaklı büyüme stratejimiz bulunuyor. Havana ile Antigua ve Barbuda'yı bu strateji doğrultusunda aldık. Nassau ile de bu doğrultuda ilerliyoruz.
Karayipler'de görüşmelerine devam ettiğimiz başka kruvaziyer limanları da bulunuyor. Karayipler dışında Güney Amerika, Asya ve halen yüzde 24'lük pay ile ana pazarımız olan Akdeniz'de yeni takip ediyoruz."
liman fırsatlarını
MEHMET GÖÇMEN / SABANCI HOLDİNG CEO'SU
"GLOBAL LİDERLİK İÇİN YENİ ADIMLAR ATACAĞIZ"
"50 yıla yakın süredir var olduğumuz çimento işimizde, Meksikalı Cemex'in İspanya'daki beyaz çimento fabrikası Bunol'u satın alma yatırımımızla Sabancı olarak bugün bir dünya lideri haline gelmekten gurur duyuyoruz. Daha önce açıkladığımız, Yeni Neslin Sabancısı olarak tanımladığımız yol haritamızda yeni coğrafyalarda varolmak kritik önceliklerimizden.
Türkiye'deki liderlik pozisyonumuzu uluslararası boyuta taşıyan bu yatırım, portföyümüzü daha dengeli ve daha dinamik yönetme stratejimiz açısından çok önemli bir adımdır.
Dünyadaki gelişmeleri takip ederek, işlerimizi dünya standartlarında yöneterek, tecrübe ve birikimlerimizle küresel liderlik hedefliyoruz. Bu anlamda global liderliğimizi güçlendirmek amacıyla önümüzdeki dönemde yeni adımlar atmak üzere de çalışmalarımızı sürdürüyoruz."